“Gencaile.az” saytı “Modern.az”a istinadən tanınmış jurnalist Səfurə Çərkəzqızının məşhur kamança ifaçısı, Xalq artisti Habil Əliyevlə illər öncə qələmə aldığı müsahibəsini təqdim edir. İndiyədək internet mediada yayımlanmayan müsahibədə mərhum sənətkar maraqlı məqamlara toxunub, gənclik illərindəki sevgisindən bəhs edib.
***
Sevgi kamanı
Zafatcıl, məzəli insan olduğunu çoxdan bilirdim. Bu dəfə də, onu belə gördüm. Mənimlə qapının astanasındaca zarafata başladı. Bütün söhbətimiz boyu səsimizdən-sözümüzdən yumor əskilmədi. Bəlkə də, hər şeyi zarafata salmaq təkcə onun xarakteri deyil, həm də “siyasətidir”. Çünki bu yolla “sərf eləməyən” suallardan ehmalca yayındı. Özünün dediyi kimi əgər, vaxtında kamança ağlını “oğurlamasaydı”, yəqin, Xalq artisti Habil Əliyevdən məşhur diplomat çıxardı…
– Hələ deyin görək, məni hansı sorğu-suala tutacaqsız?
– Sevgidən danışacağıq, hazırsız?
– Əlbəttə, bu oldu əla! Sevgi…mən onu hələ indi-indi başa düşürəm. Söz vermişəm ki, indən belə sevəcəm (qəh-qəhə çəkir, sonra yavaş-yavaş ciddi görkəm alır). Bilirsiz, eşq,məhəbbət tamam başqa aləmdi. Mən inanmıram ki, kiminsə canında belə şeylər olmasın. Desəm ki, heç sevməmişəm, bu, lap ağ yalan olar. Amma mənim ağlımı kamança oğurlayıb. Yavər Kələntərlinin yubileyiydi, məni də, yoldaşımı da dəvət eləmişdi. Dedi, kamança yadından çıxmasın haa! Dedim, elə şey yoxdu, ancaq birini gətirə bilərəm: ya arvadı, ya kamançanı. İndi hansını istəyirsən seç.
– Bəs özünüz hansını seçərdiz?
Bir az tərədüd edir.
– Bəlkə, xanımınızın yanında sizi çətinə salıram?
-Yox, niyə ki? Mən həmişə demişəm, kamança mənim beşinci övladımdı. Ona olan eşqim də hamısından güclüdü. Bütün övladlarımın boya-başa, ərsəyə çatmasında mənimlə bərabər onun da əməyi olub. (Köksünü ötürür) Daha qocalmışam…
– Necə başa düşək; gah deyirsiz təzə-təzə sevmək istəyirəm, gah da qocalıqdan danışırsız?
– Elə əsas məsələ də budu. Adam qocaldıqca canında eşq yaranır. Ağdaşda bir həkim varıydı, 17 yaşında bir qıza bənd olmuşdu. Özü isə 66 yaşındaydı. Necə vurulmuşdusa, şeir yazmağa başlamışdı.
– Sizi şair olmaq təhlükəsi gözləmir?
– Hələ ki yox. Arvad qoyur ki, gözümü açım…
Bizimçün çay süfrəsi hazırlayan Şərqiyyə xanıma göz vurub ürəkdən gülür. Şərqiyyə xanımsa yumşaq, əsl qadın təbəssümüylə ona cavab verir. Mən də bu an növbəti sualımçün “fakt” oğurlayıram.
– Deyəsən, aranızda əməlli-başlı sevgi olub?
– Özü də müsibət! Tələbələrlə görüşüm varıydı, biri sual verdi ki, Habil müəllim, necə oldu ki, kamança çalmağa başladız? Cavab verdim ki, uşaq olmuşam, qanmamışam. Elə bizim bu xanımla da evlənəndə ağlım kəsməyib. Başımın dumanlı vaxtına düşüb. İstəyirəm səhvimi düzəldəm. Evdə məsələ qaldırmışam ki, gərək ayrılaq, azad olaq. Görürəm, arvadın da ürəyincədi.
Şərqiyyə xanım dodağında bayaqkı gülüş bizi süzüb mətbəxə keçir.
– Amma nəvə-nəticələrimiz qoymurlar. Əşşi, adam birinin üzünü nə qədər görər axı? İndi sevməyə özgə bir adam tapsam, 80-90 yaşımda toy eləyə bilərəm.
Ürəyim toy istəyir. Elə xoşum gəlir… Gəlin ağ fata geyinib oturur bəyin yanında. Bəy də ki özünü çəkib qoyur dağın başına, bəh-bəh… Biz yazıq elə şey görmüşük?
– Bəs sizin toyunuz necə olub?
– Rayonda evlənmişik. Şərqiyyənin başına qırmızı kəlağayı atıb maşında gizlədə-gizlədə gətirmişdilər.
Bu arada Şərqiyyə xanım bizi çay süfrəsinə dəvət eləyir, sonra özü də söhbətə qoşulur:
– Toyumuz olanda mənim 17 yaşım vardı, tələbəydim. Məni bir toyda görüb bəyənmişdi.
– Hə, o vaxtlar kənd toylarında kaman çalırdım. Nəysə, gözüm birdən buna sataşdı. Suyuşirin gəldi.
Şərqüiyyə xanım: – Onda səkkizinci sinifdəydim. Sonra 4 il nişanlı qaldıq.
– Sizə vurulduğunu nədən bilmişdiz, özü demişdi?
– Yox, yan-yörədən eşidirdim. Dağa-yaylağa getmişdik. Evində qaldığımız ləzgi qadın bir gün mənə dedi ki, o kamançaçalan oğlan buralarda yaman hərlənir. Deyəsən, sənə gözü düşüb. Uşaqdım, elə də məhəl qoymadım. Dağdan qayıdandan sonra, günlərin bir günü, səhər-səhər dərsə gedirdim, gördüm, iki qadın bizə gəlir. Fikirləşdim ki, yəqin, evdəkilərlə nəsə işləri var, ağlıma başqa bir şey gəlmədi, getdim dərsə.
– Gələnlər elçiymiş?
– Hə, dərsdən gəldim, gördüm ki, pıçhapıçdı. Dedilər, sənə elçiliyə gəliblər.
– Siz nə dediz?
– Heç nə. O vaxt kimiydi mənim fikrimi öyrənən? Məsləhətdi, getməlisən, vəssalam. Amma sonra şərt qoydum ki, oğlan gərək oxuya.
Habil müəllim: – Mən yazıq da bu şərtdən sonra girdim “uçilişə”.
– Deməli, sizin Habil Əliyev kimi tanınmağınızda Şərqiyyə xanımın da rolu olub.
– Hə, yoxsa, Allah bilir kənddə-kəsəkdə qalıb küllənirdim.
– O vaxt mənə bir məktub yazmışdı…
– Yazmamışdım, bir rəssama yazdırmışdım. Özüm nə bilirdim, nə də yazam? Məktubun adı da beləydi: “İlk məktub”.
– Doğrudan, yazdığınız ilk məktubuydu?
(Gülür)
– Şərqiyyəyə həə.
– Deməli, başqa xanımlara da yazmısız…
– Yox, məktub yazmaqla aram o qədər də saz olmayıb.
– O vaxt bacısı məktəbdə oxuyurdu. Gəlirdi ki, bəs Habil sənə məktub göndərib. Mən də almırdım. Yazıq qızı da qovurdum. Həmin məktubları gəlin gedəndən sonra özü mənə verib.
– Habil müəllim, Şərqiyyə xanımla evlənəndən sonra vurulduğunuz başqa xanım olub?
– Olub. Amma hiss elətdirməmişəm o xanıma. Lazım deyil axı.
– Bəs sizə vurulanlar?
– O qədər olub! Ən çox da gənc qızlar. Eləsi olub, evə zəng eləyib ki, sizə şeir yazmışam.
– Sonra?
– Heç nə. O uşaqdı, ağlı kəsmir, mənə nə olub? Gərək, hər kəsin hərəkəti onun yaşına, səviyyəsinə uyğun olsun.
– Yox, düz demirsən axı, ay Habil. Vurulmaq yaşa-zada baxmır. 60-70 yaşında da sevmək olar. Düz demirəm, qızım? Səndə olmayıbsa, o demək deyil ki, bu qeyri-mümkündü. .
– Mən nə deyirəm, Allah başıma gətirsin (gülür).
– O xanımlardan məktub almısız?
– O qədər. Amma cızhacız yansam da, cavab yazmırdım.
– Niyə?
– Qorxurdum ki, əllərə düşər. Həm də evdə komandir vardı axı.
– Şöhrətinə, adına, sanına görə özünü çox qoruyub. Hərəkətlərinə qadağalar qoyub.
– Belə çıxır ki, şöhrət də insanın istəklərini boğur, azadlığını alır, necə fikirləşirsiz?
– Bəs necə..!
– Şöhrətə görə peşman deyilsiz?
– Yox, niyə ki? Kamançasız mənim bir günüm də olmasın. Məni onun qədər duyan yoxdu. Deyə bilmədiklərimi həmişə kamança deyib. O, mənim ən etibarlı vəkilimdi.
– Şərqiyyə xanım, onu kamançaya qısqanmırsız?
– Cavan vaxtları bir az qısqanırdım. Təzə evlənmişdik, dərsdən gəlirdim ki, çalır. Bir dəqiqə də olsun, kamançadan ayrılmırdı. Mən də qalırdım tək-tənha. Bir dəfə dözmədim, dedim, bu nədi, bütün günü çalırsan? Dillənib mənə bir kəlmə də demədi. Sonra səhvimi anladım. Yavaş-yavaş alışdım.
– Bəs kamança sizi xanımınızdan uzaqlaşdırmır ki?
– Mən çalanda ,əstəğfürullah, heç Allah da yadıma düşmür. O ki qaldı arvad-uşaq…
Səfurə Çərkəzqızı, 1998-ci il
