Son zamanlar işə düzəlmək çətin olduğu üçün insanların ümidlərilə oynamaqla pul qazanan işbazlar çoxalıb. İşə düzəltmə agentliyi adı ilə əslində qeyri-qanuni fəaliyyət göstərən sahibkarlar onlara müraciət edənlərdən 5-20 manat müqavilə və ya anket doldurmaq üçün pul alır, nəticə isə olmur…
Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqasının sədri Sahib Məmmədovun bildirdiyinə görə, işə düzəltmə agentlikləri iş axtaran insanların çarəsizliyindən, inamından sui-istifadə edir və xeyli insanı aldadırlar: “Bir otaq kirayə tutur, bir telefon götürür və bir qızı da orda əyləşdirirlər. Hər yerə işə düzəltmə ilə bağlı elanlar yayırlar. Yaxşı maaşı olan, lakin ali təhsil tələb etməyən işlər təklif edirlər. İşə düzəlmək üçün şəxslər də gələndə onlardan anket doldurmaq, müqavilə bağlamaq üçün 10-15 manat alırlar. Sonra da deyirlər ki, “sizinlə əlaqə saxlayacağıq”. Amma zəng belə etmirlər. İşə düzəlmək üçün müraciət edən şəxs özü zəng vurub işlə maraqlanır, ona isə cavabında: “bu gün, ya da sabah olacaq” deyirlər. Şəxs o vaxta qədər zəng vurur ki, artıq onun telefon zənglərinə cavab vermirlər, sonda bezir və əl çəkir. Nəticədə aylarla 15 manatdan 300-400 nəfər insanı aldadıb pul qazanırlar. Təəssüf ki, işədüzəltmə ilə bağlı dələduzluq geniş yayılıb. Daha təhlükəlisi xaricə işə düzəltmə ilə bağlı agentliklərdir. Xaricdə işə düzəlmək istəyən insanlar insan alverinin qurbanı ola bilər. Bu daha ciddi məsələdir”.
Məmmədov qeyd edib ki, anket doldurmaq adı ilə pul istəyirlərsə, bu, fırıldaqdır: “Normal işə düzəldən agentlik əslində işə götürənlə danışır, işə götürəndən pul alır. Əmək Məcəlləsində anket pulu kimi məsələlər yoxdur”.
Həmsöhbətimiz vətəndaşları xaricdə işə düzəltmə ilə bağlı elanlarla daha ehtiyatlı olmağa çağırır.
S.Məmmədov bildirib ki, Beynəlxalq Əmək Təşkilatının konvensiyasına əsasən əslində işə düzəlmə üçün xərcləri işəgötürənlər ödəməlidir. “Amma bizdə işçi qüvvəsinin çox olması səbəbindən işə götürənlər bəzən heç maraq göstərmir. Şəxsiyyət vəsiqəsini alıb qanunsuz saxlayırlar. Hansısa bir yolla danışığa gəlib ilk əmək haqqının 50 faizini, bəzən bütöv əmək haqqını alıb şəxsiyyət vəsiqəsini qaytarırlar. Şəxsiyyət vəsiqəsinin girov saxlanılması yolverilən hal deyil”.
Dediyinə görə, belə fırıldaqçılarla üzləşən vətəndaşlar əksər vaxt şikayət etmirlər: “15 manata görə inzibati xətalar nəzərdə tutulur. Şikayət kütləvi olsa, ciddi cəza nəzərdə tutula bilər”.
“İslahatçı Gənclər” İctimai Birliyinin sədri Fərid Şahbazlının dediyinə görə, mövcud olan iş şirkətlərinin vətəndaşları aldatması dələduzluqdur: “Hesab edirəm ki, bu məsələdə, xüsusilə də, gənclərin üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Gənclərimiz diqqətli olmalıdır. Ali təhsilli gənclərdisə, hara və niyə müraciət etdiklərinin fərqinə varmalıdırlar. İnformasiya texnologiyaları əsrində hansısa bir şirkətə iş üçün müraciət etmək məntiqli deyil. Çünki şirkətlərdə işi hardansa xüsusi zəhmət, bacarıqla əldə etmirlər. Onsuz da şirkətlər internetdə öz iş vakansiyalarını qoyurlar. Yalnız daha məntiqlə və daha diqqətlə araşdırsalar özləri də iş tapa bilər”.
Fırıldaqçılara gəlincə, həmsöhbətimiz deyir ki, belə hallarla bağlı çoxsaylı informasiyalar olur. “Düşünürəm ki, müvafiq qurumlar bu məsələni diqqətə almalı və müvafiq tədbirlər görməlidir”.
Hüquqşünas Vüqar Səfərli bizimlə söhbətində bildirdi ki, işə düzəltmə agentliklərinin işə düzəlmək istəyənlərdən ümumiyyətlə pul götürməsi qeyri-qanunidir: “İşədüzəltmə agentliklərinin bu cür fəaliyyətə lisenziyaları yoxdur, onlar qeyri-qanuni fəaliyyət göstərir. Belə bir lisenziyalaşdırılmış xidmət növü yoxdur. Qeyri-qanuni sahibkarlıqla məşğul olurlar. Eyni zamanda, müraciət edənlərdən pul yığdıqları üçün qanunsuzluq edirlər. İşə düzəltmək ümidi ilə gələnlərdən pul, şəxsiyyət vəsiqəsini alırlar. Bu da dələduzluq əməlidir. Bu əməldən zərərçəkənlər hüquq mühafizə orqanlarına müraciət edə bilər. Cinayət Məcəlləsinin 178-ci maddəsi ilə dələduzluğa görə kimə nə qədər ziyan vurulubsa, ziyanın miqdarına görə, kollektiv şikayət etsələr, ümumi məbləğ xeyli miqdarı keçsə, cinayət məsuliyyətinə cəlb olunurlar”.
V.Səfərli məsləhət görür ki, insanlar real olmayan şirnikləndirici təklifləri qəbul etməsin: “Yəni, onlara aldanmasınlar. İşə düzəlmək üçün vətəndaş ərazi üzrə qeydiyyatda olduğu məşğulluq idarəsinə müraciət etməlidir. Məşğulluq idarəsində qanunvericilikdə göstərilmiş müddət ərzində onlara iş təklif edəcəklər. Əgər iş təklif etməsələr, işsiz kimi qeydə alacaqlar və onlara işsiz müavinəti verəcəklər”.
Aynurə MƏMMƏDOVA