Ölkədə həllini tapmayan məsələrdən biri də siniflərdə uşaq sıxlığıdır. Bir sinifdə 40-50 uşağın olması az qala adi hala çevrilib. Ekspertlərsə bildirirlər ki, şagird sıxlığı tədris prosesinin keyfiyyətini aşağı salır. Nəticədə müəllim hər uşağa 1-2 dəqiqə belə vaxt ayıra bilmir.
Azərbaycan Təhsil Şurasının sədri Əjdər Ağayevin bildirdiyinə görə, “Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda göstərilir ki, hər sinifdə 25 nəfər olmalıdır, 25 nəfərdən artıq uşaq yığılmamalıdır: “Bir sinifdə 25 şagird təhsil alırsa, həmin sinifdə tədris prosesini səmərəli qurmaq mümkündür. Lakin bəzən çoxlu binalar tikilir, əhali sıxlığı yaranır. Məktəbsə azdır. Həmin siniflərə 30-40 nəfər uşaqlar cəmləşir. Təhsildə belə bir qayda var ki, əgər sinifdə 25 nəfərdən çox uşaq yığılır, uşaqların sayı 30-u keçərsə, onda ikinci sinif açılmalıdır. İkinci sinif açılmalıdırsa, ora yeni bir müəllim də təyin olmalıdır. İbtidai sinifdirsə, əlavə ibtidai sinif müəlliməsi üçün vakansiya açılmalı, yuxarı siniflərdirsə, fənn üzrə müəllimlər cəlb olunmalıdır. Hesab edirəm ki, bu pedoqoji tələb yerinə yetirilməlidir”.
Təcrübəsinə əsaslanan müsahibimiz deyir ki, bir sinifdə 30-40 şagirdin olması tədrisi zəiflədir. “Bu baxımdan düşünürəm ki, Azərbaycanın təhsillə bağlı zəngin təcrübəsi var. Ondan istifadə etsinlər. Bəzən deyirlər ki, hansısa ölkədə bir sinifdə 30-40 şagird təhsil alır. Bəlkə, həmin sinifdə şagirdlərə sadəcə olaraq ümumi məlumat verirlər. Fənnləri dərindən öyrətmək istəmirlər. Bizim öz təcrübəmiz var. Öz təcrübəmizə, elə qanunumuza görə də bir sinifdə 25 nəfər şagird olmalıdır. Bu da həyata keçirilməlidir. Şagirdlərin sayı artırsa, ikinci, üçüncü sinif yaratmaq lazımdır. Əlavə məktəb binaları tikilməlidir. Düşünürəm ki, bu sıxlıq məsələsi Azərbaycan təhsilində şagirdlərin keyfiyyətli biliyə yiyələnməsində müəyyən maneçilik törədir və bu aradan qaldırılsa yaxşı olar”.
Təhsil eksperti Şahlar Əsgərovun dediyinə görə, təhsili idarə edənlər məktəblərdə uşaq sıxlığı probleminə ciddi diqqət yetirməlidirlər: “Təhsilin məqsədi gənclərə müəyyən biliklər, vərdişlər öyrətməkdir. Sinifdə şagid sayı çox olduqda bu vərdişlər ötürülmür. Sinifdə sıxlıq nəticəsində səs-küyün səviyyəsi qalxır. Uşaqlar bir-biri ilə him-cim oynayırlar və dərsin səviyyəsi sıfıra enir”.
Onun sözlərinə görə, məktəblərdə dərs elə təşkil olunmalıdır ki, biliyin ötürülməsi öz maksimum həddinə çatsın. Sinifdə 10-15 nəfər uşaq olanda da uşaqları yaxşı öyrtəmək olur. Tədqiqatlar göstərir ki, sinifdə şagird sayı 25-dən yuxarı olduqda sinif idarəolunmaz hala gəlib çıxır. Ona görə dövlət tərəfindən tədris üçün çəkilən xərc, müəllimlərin əziyyəti boşuna gedir. Bu vacib bir məsələdir.
Ş.Əsgərova görə, elə də məktəblərimiz var ki, həmin məktəblərə şagird yığılmır: “Təhsil Nazirliyinin iclaslarında da deyirəm, mətbuatda da çıxış edirəm ki, məktəblərin səviyyəsi coğrafi koordinatlardan asılı olmamalıdır. Bütün məktəblər yaxşı olmalıdır. Yəni, Təhsil Nazirliyinin gözündə, məsələn, Səbail rayonunun 6 nömrəli məktəbi ilə mərkəzdən uzaq olan məktəblər arasında fərq olmamalıdır. Onlar ikisinə də eyni baxmalıdır. Birinə diqqətlə baxıb, o biri məktəbi diqqətdən kənar qoyduqda birində uşaq olmayacaq, o birisində isə sıxlıq olacaq. Tədris prosesi yenə də əhəmiyyətini itirəcək”.
Təhsil Nazirliyinin məlumatına görə, bir sinifdə neçə şagirdin olması və digər bununla bağlı qaydalar “Ümumtəhsil məktəbinin Nümunəvi Nizamnaməsi”nin təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarında göstərilib. Ümumtəhsilməktəbinin strukturuna görə, ümumtəhsil məktəbi ibtidai (I-IV siniflər), ümumi orta (V-IX siniflər) və tam orta (X-XI siniflər) təhsil səviyyələrini əhatə edir. Ucqar kənd yerlərində şagirdlərin sayından asılı olmayaraq, ibtidai və ümumi orta ümumtəhsil məktəblərinin azkomplektli formada fəaliyyətinə yol verilir. Şagirdlərin sayı az olan ibtidai siniflərdən komplekt siniflər təşkil olunur. Dövlət ümumtəhsil məktəblərində məktəbəhazırlıq qrupları yaradılır. Məktəbəhazırlıq qruplarında uşaqların sıxlığı aşağıdakı kimi müəyyənləşdirilir:
Qəsəbə və kəndlərdə yerləşən ümumtəhsil məktəbləri üçün – ən azı 10 uşaq; şəhərlərdə yerləşən ümumtəhsil məktəbləri üçün – ən azı 15 uşaq.
Dövlət ümumtəhsil məktəblərində yaradılan məktəbəhazırlıq qrupunda uşaqların sayının 30 nəfərdən artıq olmasına yol verilmir.
Uşaqların sayı 10-dan az olduğu halda, məktəbəhazırlıq qrupları Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin regional təhsil idarələrinin razılığı əsasında yaradılır.
Ümumtəhsil məktəblərində siniflər şagirdlərin sayı ən azı 20 nəfər olmaqla müəyyən edilir. Ümumtəhsil məktəbi üzrə bir sinifdə şagirdlərin ümumi sayı 20 nəfərə çatmadıqda, mövcud şagird sayı ilə sinif təşkil olunmasına yol verilir. Eyni bir sinifdə şagirdlərin sayı 30 nəfərdən çox olduqda və ya şagirdlərin bir sinifdə tədrisinə sinif otağının ölçüsü imkan vermədikdə, həmin sinif üzrə ikinci paralel sinif təşkil edilir. Tədris ilinin birinci yarısında hər hansı bir səbəbdən siniflərdə şagirdlərin sayı azaldıqda və ya artdıqda, siniflər bu Nizamnamənin müvafiq olaraq 2.6-cı-2.6-2-ci bəndləri ilə müəyyən edilmiş say həddində birləşdirilir və ya paralel sinif təşkil edilir.
Qeyd edək ki, Bakı şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin ümumi təhsil sektorunun müdiri Avaz Yusifov jurnalistlərə açıqlamasında bildirib ki, paytaxtın bir sıra ərazilərində şagird sıxlığı ilə əlaqədar problemlər müşahidə olunur. Bununla bağlı ən acınacaqlı vəziyyət Binəqədi rayonunun Sulutəpə, Binəqədi qəsəbələrində, Sabunçu rayonunda, xüsusilə Zabrat qəsəbəsində, Xətai rayonunun bütün məktəblərində, əsasən Əhmədli qəsəbəsində, Nizami rayonun bəzi məktəblərindədir.
Bildirilib ki, Binəqədidə rayonunda evlər çox sıx yerləşdiyi üçün əlavə hər hansı sosial obyekt-məktəb, bağça, səhiyyə ocağının tikilməsinə yer qalmayıb. BTŞİ-dən bildirilib ki, torpaq bir qədər ucuz olan ərazilərdə yaşayış daha çoxdur. Həmin məktəblərin də gücü orada məskunlaşan əhalinin sayına uyğun gəlmir. Amma hökumətə müraciət olunub və ümid edirik ki, məsələ öz həllini tapacaq.
Onu da deyək ki, bəzi məktəblərdə bu məsələnin çözümü üçün dörd növbəli rejimə keçirilib.
Aynurə MƏMMƏDOVA
