Emosional və sosial inkişaf, uşağın psixoloji və sosial sahədə formalaşmasını təmsil edir. Hər bir insanın həyatında bu inkişaf mərhələsi, həm valideynlərlə, həm də cəmiyyətlə qurduğu əlaqələr vasitəsilə formalaşır. Lakin bəzən uşaqlar müəyyən çətinliklərlə üzləşə bilərlər. Bu çətinliklərdən biri də sensor inteqrasiya problemləridir. Sensor inteqrasiya, uşağın ətraf mühitdən aldığı hissi məlumatları düzgün emal etməsi və bu məlumatlara uyğun olaraq davranışlarını tənzimləməsi prosesidir. Sensor inteqrasiya terapiyası isə uşağın bu çətinliklərini aşmasına kömək edərək, emosional və sosial inkişafına mühüm təsir göstərir.
Sensor inteqrasiya, insanın zehnində ətraf mühitdən aldığı müxtəlif hissi məlumatları (görmə, eşitmə, toxunma, bərabərsizlik, kinestetik hisslər) uyğun şəkildə emal etməsi və buna uyğun reaksiya verməsidir. Uşaqlar, bu hissi məlumatları bəzən düzgün emal etməkdə çətinlik çəkirlər. Bu çətinliklər, uşağın emosional və sosial inkişafını təsir edə bilər. Məsələn, müəyyən bir toxunuş uşağa ağrı kimi hiss oluna bilər və ya səsin səviyyəsi, bir uşağa dözülməz dərəcədə yüksək gəlir. Bu, onların ətraf mühitlə necə əlaqə qurduqlarını və digər insanlarla sosial münasibətlərini mənfi şəkildə təsir edə bilər.
Emosional inkişaf, uşağın öz hisslərini tanıması, başqalarının hisslərini anlamaq və öz reaksiyalarını düzgün idarə etmək qabiliyyətini əhatə edir. Sensor inteqrasiya terapiyası bu inkişaf prosesində çox önəmli rol oynayır. Çünki sensor inteqrasiya çətinlikləri olan uşaqlar bəzən öz hisslərini düzgün başa düşə bilmirlər. Məsələn, çox yüksək səsə qarşı həssas olan bir uşaq, sosial bir mühitdə başqa uşaqların səs-küyündən narahat ola bilər və ya yersiz ağlamağa başlayar. Sensor inteqrasiya terapiyası uşağa, bu hissləri idarə etməyi və daha balanslı reaksiya verməyi öyrədir.
Sensor inteqrasiya mütəxəssisi, uşağın bədənini daha yaxşı hiss etməsi və ətraf mühitlə uyğunlaşması üçün xüsusi fəaliyyətlər və məşğələlər hazırlamalıdır. Məsələn, balans məşqləri, toxunma və hərəkətlə bağlı fəaliyyətlər, uşağın öz bədənini daha yaxşı anlamasına kömək edir. Bu, uşağın emosional tənzimləmə bacarıqlarını inkişaf etdirərək, daha sakit və müsbət bir emosional vəziyyətə girməsini təmin edir.
Sosial inkişaf, uşağın başqaları ilə necə ünsiyyət qurduğunu və bu ünsiyyətlərdə hansı davranışları göstərdiyini əhatə edir. Sensor inteqrasiya çətinlikləri olan uşaqlar, sosial münasibətlər qurarkən bəzən çətinliklərlə qarşılaşa bilərlər. Onlar digər uşaqlarla oynayarkən, hərəkətlərin və ya səslərin çoxluğu onları narahat edə bilər. Eyni zamanda, bəzən başqalarının bədən dilini və hisslərini başa düşməkdə çətinlik çəkə bilərlər.
Sensor inteqrasiya terapiyası, uşağa sosial mühitə uyğunlaşmaq üçün lazım olan bacarıqları inkişaf etdirir. Məsələn, uşaq xüsusi fəaliyyətlər vasitəsilə digər uşaqlarla ünsiyyət qurmağı və onların bədən dilini daha yaxşı oxumağı öyrənir. Həmçinin, terapiya uşağa, müəyyən sosial vəziyyətlərdə necə davranacağına dair təlimatlar verir. Uşaqlar bu cür təlimatlar sayəsində, başqaları ilə daha asan və təbii şəkildə ünsiyyət qururlar. Bu, uşağın özünə inamını artırır və sosial münasibətlərdə daha rahat olmasına kömək edir.
Sensor inteqrasiya terapiyası uşağın sosial adaptasiya qabiliyyətini gücləndirir. Çünki uşaqlar ətraf mühitə uyğunlaşdıqca, həm sosial münasibətlərində, həm də emosional vəziyyətlərində daha müsbət dəyişikliklər baş verir. Uşağın sensor məlumatları düzgün şəkildə qəbul etməsi və bu məlumatları emal etməsi, onun ətrafdakı insanlarla münasibətlərində daha yaxşı nəticələr əldə etməsinə gətirib çıxarır.
Misal üçün, sensor inteqrasiya terapiyasından faydalanan bir uşaq, daha əvvəl bir partiyada çox narahat olub digər uşaqlarla oynaya bilmirsə, terapiya nəticəsində həmin mühitə uyğunlaşmağı öyrənir. Səs-küylə və digər uşaqlarla sosial qarşılıqlı əlaqələrə daha yaxşı reaksiya verir. Bu isə onun həm emosional, həm də sosial inkişafına müsbət təsir göstərir.
Gültəkin Səhhət
Psixoloq
Sensor inteqrasiya üzrə təlimçi
(Mütəxəssislə psixoloq_gultekinsehet adlı instagram hesabı üzərindən və həmçinin 055 224 25 90 mobil nömrəsi vasitəsiylə əlaqə saxlaya bilərsiniz)
Sensor inteqrasiya çətinlikləri olan uşaqların sosial və emosional inkişafı üzərindəki təsirlərini çox gözəl izah etmisiniz. Mənim öz müştərilərim də bu mövzuda dəstəyə ehtiyac duyurlar. Bir sualım var: Hər uşaq üçün eyni terapiya üsulları işləyirmi, yoxsa fərdi yanaşmalar lazım olur? Həmçinin, bu cür terapiyanın başlanğıc mərhələlərində valideynlərin hansı xüsusiyyətlərə diqqət etmələri vacibdir?
Mənim də kiçik oğlumda sensor inteqrasiya problemləri var və sizin yazdığınız mövzulara diqqətlə yanaşmaq çox faydalıdır. Bəzən oğlumun müəyyən səslərə və toxunuşlara necə reaksiya verdiyini başa düşməkdə çətinlik çəkirəm. Amma yazıda qeyd etdiyiniz terapiya üsulları çox kömək edə bilər. Sualım odur ki, sensor inteqrasiya çətinlikləri olan uşaqlar üçün gündəlik həyatda necə sadə məşqlər edə bilərik?
Bu mövzuya dair çox az yazı var, amma sizin məqaləniz bu çatışmazlığı çox yaxşı tamamlayır. Bir təklifim var: Sensor inteqrasiya terapiyasını daha geniş auditoriya üçün başa düşülən etmək məqsədilə bəzi gündəlik məşqləri praktiki şəkildə təqdim edə bilərsinizmi? Məsələn, valideynlərin evdə tətbiq edə biləcəyi sadə məşqlər və ya oyunlar haqqında bir hissə əlavə etmək faydalı ola bilər.
Mənim qızımın çox həssas olduğunu və bəzi səs-küylərdən qorxduğunu hiss etmişəm, amma buna necə yanaşacağımı bilmirəm. Məqalədəki terapiya yanaşması və sosial adaptasiya haqqında məlumatlar mənə çox kömək etdi. Amma bu terapiyanın nə qədər davam etməli olduğunu və nə zaman müsbət nəticələr gözləməli olduğumuzu bilmək istəyirəm. Həmçinin, uşaqların bu çətinlikləri daha asan aşması üçün valideynlər hansı məsələlərdə dəstək olmalıdır?
Gültəkin xanım, yazınızı çox bəyəndim! Bu mövzu ətrafında daha çox məlumatın yayılması vacibdir. Təklif edərdim ki, gələcəkdə sensor inteqrasiya üzrə daha praktiki təlimatlar və məşq videoları da əlavə edəsiniz. Həmçinin, valideynlər və müəllimlər üçün praktiki təkliflər də faydalı olardı. Məqalənin dərinliyini və əhatəliliyini çox yüksək qiymətləndirirəm. Təklifim sadəcə gündəlik həyatda tətbiq olunan konkret üsulların sayını artırmaqdır.
Məqalənizin sonunda verdiyiniz misal çox faydalıdır və uşaqların bu terapiyaya necə uyğunlaşdığını aydın şəkildə göstərir. Uşağımın sosial inkişafına dair narahatlıqlarım var, amma məqalə sayəsində sensor inteqrasiyanın əhəmiyyəti barədə daha çox məlumat əldə etdim. Bir sualım var: Sensor inteqrasiya terapiyasına başlamaq üçün yaş məhdudiyyəti varmı? Həmçinin, bu terapiyanın uzunmüddətli nəticələri haqqında nə deyə bilərsiniz?
Çox təşəkkür edirəm, bu yazı bizim üçün çox faydalı oldu. Mənim 6 yaşlı oğlumda da belə problemlər var və hər zaman necə kömək edəcəyimi bilmirdim. Sensor inteqrasiya terapiyası ilə bağlı bildiklərimi öyrənmək çox qiymətlidir. Amma məqalənin bir yerində “balans məşqləri”ndən bəhs edirsiniz. Bu cür məşqləri ev şəraitində necə tətbiq edə bilərik? Mənim oğlumun çox aktiv olduğunu nəzərə alaraq, xüsusi məşqlər təklif edə bilərsinizmi?