Azərbaycanda son illərdə artan intihar halları, təkcə ölkə üçün deyil, bütün cəmiyyət üçün ciddi narahatlıq doğuran bir məsələdir. İntihar, insanın həyatını qəsdən sona erdirməsi ilə nəticələnən bir hadisədir və bu, həm fərdi, həm də kollektiv səviyyədə böyük travmalar yaradır. Hər bir intihar, ardında iz buraxan bir faciədir, çünki yaxınlarını, dostlarını, həmkarlarını və bütövlükdə cəmiyyəti təsir edir.
İntiharın artmasının səbəbləri
1) Sosial və iqtisadi çətinliklər
Son illərdə Azərbaycanda iqtisadi vəziyyətin bəzən gərginləşməsi, xüsusilə gənclərin işsizlikdən əziyyət çəkməsi, ailələrin maddi sıxıntılarla mübarizə aparması, bir çox insanın həyatına mənfi təsir edib. İşsizlik və gəlirsizlik kimi məsələlər, cəmiyyətdə psixoloji gərginliyi artırır və bir çox insanın özünü çıxılmaz vəziyyətdə hiss etməsinə səbəb olur. Gələcək haqqında narahatlıq, maddi çətinliklər və həyatın heç bir məna daşımadığı düşüncəsi, insanları intihara sürükləyə bilər.
2) Ruhi xəstəliklər və depressiya
İntiharın əsas səbəblərindən biri də ruhi xəstəliklər, xüsusilə depressiyadır. Depressiya, insanın həyatına ümidsizlik və kədər gətirən bir psixoloji vəziyyətdir. Depressiya yaşayan insanlar, həyatın mənasız olduğunu hiss edə bilərlər və bəzən bu, intihar düşüncələrinə gətirib çıxarır. Son illərdə depressiya və digər ruhi xəstəliklərin artması, insanların bu vəziyyətlərlə tək başına mübarizə aparmaqda çətinlik çəkməsinə səbəb olur.
3) Ailə daxili münaqişələr
Ailə, insanın həyatında ən vacib sosial qurumlardan biridir. Ailə daxilində yaranan münaqişələr, zorakılıq, aldatma, hətta fiziki və emosional zorakılığa məruz qalma, insanlarda güvən itkisinə və ümitsizliyə səbəb ola bilər. Bu cür çətinliklər yaşayan şəxslər, bəzən ailə daxilindəki problemləri həll etməkdə çətinlik çəkirlər və bu vəziyyət onların özlərinə zərər vermək qərarını vermələrinə səbəb ola bilər.
4) Cəmiyyətin psixoloji təzyiqləri və həyat tərzi
Müasir cəmiyyətin yüksək təzyiqləri, şəxslərin sosial media vasitəsilə bir-birilərini müqayisə etməsi və materialist dəyərlərin ön plana çıxması da intihar halları ilə əlaqələndirilə bilər. Xüsusilə gənclər arasında, sosial medianın təsiri ilə daha çox mükəmməl olma və başqalarına nisbətən daha yaxşı həyat sürmə təzyiqi yaranır. Bu təzyiqlər, bəzən insanları özlərini kifayət qədər dəyərli hiss etməməyə və cəmiyyətdəki yerini tapa bilməməyə yönləndirir.
5) Yardım almaqda çətinliklər
Azərbaycan cəmiyyətində ruhi sağlamlıq məsələlərinə yanaşma hələ də kifayət qədər inkişaf etməyib. Bir çox insan, psixoloji yardıma ehtiyac duyduqda, buna müraciət etməkdə çətinlik çəkir. İnsanlar bəzən, ruhi problemlərini qəbul etməyi və mütəxəssislərdən yardım almağı zəiflik və ya utanma kimi qəbul edirlər. Bunun nəticəsində, insanlar öz problemləri ilə tək başına mübarizə aparmağa çalışırlar və bəzən bu vəziyyətə dözə bilməyib, intihar qərarına gəlirlər.
İntiharın qarşısını qlmağın yolları
İntiharların qarşısını almaq üçün müxtəlif səviyyələrdə tədbirlər görülməlidir. Bu sahədə atılacaq addımlar həm dövlət, həm də cəmiyyət tərəfindən birlikdə həyata keçirilməlidir.
1) Maarifləndirmə və təhsil
Cəmiyyətin ruhi sağlamlıq məsələlərinə münasibətini dəyişdirmək üçün maarifləndirmə proqramları vacibdir. Cəmiyyət üzvləri, xüsusən də gənclər, ruhi sağlamlıq problemləri haqqında daha çox məlumatlandırılmalıdır. Məktəblərdə və universitetlərdə, hətta iş yerlərində psixoloji sağlamlıq və stresslə mübarizə mövzularında seminarlar və treninqlər təşkil olunmalıdır. İnsanlar psixoloji yardıma ehtiyac duyduqları halda, bu xidmətlərə necə müraciət edəcəklərini bilsinlər.
2) Psixoloji didmətlərin genişləndirilməsi
Ruhi sağlamlıq xidmətləri daha geniş və əlçatan olmalıdır. Psixoloji xidmətlər yalnız böyük şəhərlərdə deyil, həm də kəndlərdə və uzaq bölgələrdə yaşayan insanlar üçün də mövcud olmalıdır. Dövlət və qeyri-hökumət təşkilatları arasında əməkdaşlıq gücləndirilməli, psixoloji xidmətlər və dəstək şəbəkələri genişlənməlidir. Ayrıca, intihar riski ilə qarşılaşan insanlar üçün telefon xəttləri və onlayn xidmətlər yaradılmalıdır.
3) Ailə və sosial dəstək
Ailə, bir insanın həyatında ən önəmli dəstək mənbəyidir. Buna görə də, ailə üzvlərinə ruhi sağlamlıq məsələləri haqqında məlumat verilməli və bu mövzuda onları dəstəkləyəcək proqramlar təşkil edilməlidir. Həmçinin, yaxın dostlar və qohumlar, intihar riski olan şəxsləri vaxtında fərq edib onlara dəstək olmalıdırlar. Ailə daxilində zorakılıq, münaqişə və digər problemlərlə bağlı dəstək və müdaxilə mexanizmləri gücləndirilməlidir.
4) Sosial dəstək şəbəkələrinin qurulması
İntiharın qarşısını almaq üçün, fərdi səviyyədə dəstək verilməli və insanlara sosial şəbəkələrdə təklif olunan dəstək mexanizmləri təqdim edilməlidir. Bu məqsədlə, qeyri-hökumət təşkilatları və digər cəmiyyət qurumları vasitəsilə sosial dəstək qrupları təşkil edilməli, bu qruplar üzvləri bir-birinə dəstək ola bilərlər. Belə şəbəkələr, insanlara özlərini tək hiss etməmək və yaşadıqları çətinliklərlə başa çıxmaq üçün əhəmiyyətli bir qaynaq ola bilər.
5) Mətbuat və media təsiri
Media, intihar hadisələrini yalnız xəbər verməkdən daha çox, bu məsələnin qarşısını almaq üçün məlumatlandırma və maarifləndirmə rolunu da üzərinə götürməlidir. Intihar hallarını yayımlayarkən, media orqanları məsuliyyətli olmalı və bu hadisələrin təkrarlanmaması üçün insanları ruhi sağlamlıq mövzusunda maarifləndirməlidir. Həmçinin, media vasitəsilə intihara sürükləyən səbəblər barədə geniş məlumat verilməli və bu mövzuya qarşı cəmiyyətdə daha çox həssaslıq yaradılmalıdır.
Sevda Əliyeva
Psixoloq, psixopedaqoq
“Vəhdət” Xeyriyyə Cəmiyyətinin üzvü
Məqalədə təqdim olunan analizlər və səbəblər çox real və aktualdır. Xüsusilə gənclər arasında işsizlik və maddi sıxıntılar səbəbindən yaranan psixoloji təzyiqlərin intihara gətirib çıxarması məni dərindən düşündürdü. Yazıda təklif edilən psixoloji xidmətlərin genişləndirilməsi və maarifləndirmə proqramları cəmiyyətin bu məsələyə daha ciddi yanaşması üçün çox əhəmiyyətlidir.
Xüsusilə sosial və iqtisadi çətinliklərin insan psixologiyasına təsiri, çox gözəl şəkildə izah edilib. Sevda Əliyevanın təklif etdiyi sosial dəstək şəbəkələrinin qurulması və psixoloji xidmətlərin əlçatanlığının artırılması cəmiyyətin daha sağlam və güclü olmasına kömək edə bilər. Bu mövzu həqiqətən də hər kəsin diqqətini çəkməli və daha çox müzakirə edilməlidir
“İntihar hadisələrinin artmasının səbəblərini bu qədər dərinliklə araşdıran bir yazı çox nadir olur. Sevda xanım, sosial və ailəvi münaqişələrin insanın həyatına necə təsir etdiyini çox gözəl açıqlayıb. Bu yazı, ruhi sağlamlıq məsələlərinin cəmiyyət tərəfindən daha çox diqqətə alınmasının vacibliyini vurğulamaqla yanaşı, mütəxəssislərin bu sahədə daha çox işləməsi lazım olduğunu da göstərir. Yazı çox düşüncəlidir və hər kəsin oxumasını tövsiyə edirəm.
Müəllifin intiharın qarşısını almaq üçün təklif etdiyi tədbirlər çox praktiki və həyati əhəmiyyət daşıyır. Məqalədəki fikirlər, psixoloji xidmətlərin təkmilləşdirilməsi və insanların psixoloji yardıma daha asan müraciət etməsi məsələsini çox düzgün qabardıb. Cəmiyyətdə bu mövzu ilə bağlı daha çox məlumatlandırma və təhsil proqramlarının olması vacibdir. Müəllifin bu mövzuda göstərdiyi diqqət çox yüksək qiymətləndirilməlidir.
İntiharların artmasının səbəbləri və qarşısının alınması ilə bağlı təqdim olunan təkliflər çox məntiqli və həyati əhəmiyyətlidir.Adaşımın yazısı bu məsələyə yalnız psixoloji deyil, sosial və iqtisadi tərəflərdən də yanaşır. Ailələrdəki münaqişələr və ruhi xəstəliklər mövzusunda göstərilən diqqət, çox əhəmiyyətlidir. Yazının cəmiyyətdə daha çox yayılması, insanların intihar mövzusunda daha həssas olmasına və bu problemə qarşı daha çox mübarizə aparılmasına səbəb ola bilər.
Yazıda cəmiyyətin üzləşdiyi çox vacib bir problemə toxunur və bu məsələnin çox dərindən təhlil edilməsi vacibdir. Yazıdakı fikirlər, intiharın sosial, iqtisadi və psixoloji səbəblərini aydın şəkildə ortaya qoyur. Psixoloji yardımların daha əlçatan olması və cəmiyyətdə bu mövzuda maarifləndirmənin artırılması çox vacibdir. Sevda Əliyeva bu yazı ilə çox önəmli bir çağırış edir və bu mövzunun daha çox diqqətə alınmasına səbəb olacaq.
Bu mövzu ilə bağlı daha çox məlumat əldə etməyimiz çox lazımdır, çünki çox zaman insanlar ruhi sağlamlıq problemlərini açıqca danışmaqda çətinlik çəkirlər. Yazıda xüsusilə ailə daxili münaqişələr və sosial təzyiqlər haqqında verilən nümunələr çox yerində olub. Məncə, maarifləndirmə proqramları və psixoloji dəstəyin gücləndirilməsi bu problemlərin həllinə çox kömək edərdi. Ailə üzvləri və yaxın çevrənin də dəstək verə bilməsi vacibdir. Mənim fikrimcə, bu sahədə daha çox iş görülməlidir.
Yazıda verilən təkliflər və həll yolları mənə çox doğru və tətbiq oluna bilən görünür. Xüsusilə maarifləndirmə və təhsil məsələsinə toxunulması çox önəmlidir, çünki insanlar çox zaman psixoloji problemlərini tanımırlar və ya qəbul etmirlər. Bu sahədə təhsilin artırılması və cəmiyyətdə bu mövzuda daha açıq bir dialoq qurulması çox önəmlidir. Psixoloji xidmətlərin əlçatanlığının artırılması da vacibdir, çünki psixoloji dəstək əldə etmək hələ də bəzən çətin olur.
Bu movzu o qeder onemlidir ki mutleq maariflendirmek lazimdir/ Hetta sosial sebekelerde de bu tipde mrlumatlar olanda sosial sebekeler o yazinin yayimlanmasina icaze vermir ki teblig olunmasin/ Bu menada insanlari bundan cekindiren meqalelerin olmasi yaxsidir. Sag olun Sevda xanim