Bir neçə gün əvvəl gözəllik salonlarından birində vaxt keçirdim. Salonda çalışan qadınlarla bir qədər səmimi söhbətlər etdik. Məni təəccübləndirən isə o idi ki, həmin 6 qadından 5-i boşanmışdır. Hər birinin həyatı fərqli yollarla kəsilmişdi. Bəziləri həyat yoldaşlarının ailəyə qarşı qayğısızlığından, bəziləri isə xəyanətdən dolayı boşanmışdılar. Bir qadın deyirdi ki, “Azərbaycanda qadın, heç kimdir. Qadınsansa, itdən-pişikdən fərqin yoxdur. Bizə belə davranıb kişilərimiz. Qadınsansa sözünü eşitmirlər, qadınsansa sayılmırsan, xəyanətə uğrayırsan. Qadınsansa…” Bu sadə, lakin çox ağrılı etiraf, cəmiyyətimizin qadına qarşı tutduğu soyuq mövqeyi bir daha gözlər önünə sərdi.
Qadınların həyat yoldaşları ilə mübarizəsi: Arzular və uğursuzluqlar
Danışan qadınlardan biri isə ömrü boyu sadəcə evinin xanımı olmağı arzuladığını söylədi. Bunun üçün əlindən gələn hər şeyi edərək, ailəsinin dağılmaması üçün çalışmışdı. Amma bütün bu əzmlə və sevgiylə yanaşmasına baxmayaraq, həyat yoldaşı onu başqa bir qadınla xəyanət etdi. Bütün gücü və sevgisi ilə ailəsini qorumağa çalışan qadın, nəticədə xəyanətin acı tərəfini dadmalı oldu.
Bu qadının sözləri, Azərbaycan cəmiyyətində qadının rolunun necə təhrif olunduğunu və bəzi kişilərin qadınları sadəcə bir alət olaraq gördüklərini açıq şəkildə göstərir. Bu, təkcə bir qadının şəxsi dramı deyil, eyni zamanda cəmiyyətin hər bir qadına tətbiq etdiyi cəmiyyətin “söz” dediyi, əslində isə “dəyişilməz bir qayda” olan münasibətdir.
Qadınlara qarşı zorakılıq və cəmiyyətdəki təsirlər
Söhbətlər zamanı bir çox qadınların həyatının təəssüf ki, bənzər bir mənzərəni ortaya qoyduğunu gördüm. Cəmiyyətin qadına qarşı münasibəti bəzən gözəgörünməz bir zəncir kimi onları bağlayır, ruhlarını əzib-yorur. Qadınlar deyirdi ki, Azərbaycanda əksər qadınlar bədbəxtdir. Hər kəsin həyatında çətinliklər olsa da, Azərbaycanda qadına verilən dəyər, digər cəmiyyətlərə nisbətən çox aşağıdır.
Qadınlar, təkcə kişilər tərəfindən yox, bəzən cəmiyyətin digər üzvləri tərəfindən də təzyiqə məruz qalırlar. Polisə müraciət edərkən günahkarın qadın olduğu tez-tez qəbul edilir. Kimsə qadına qarşı kiçik bir yaxşılıq etsə, əvəzində onu öz arzularına xidmət etmək üçün bir vasitə olaraq görür. Bu cür düşüncə, qadını insana bənzətməkdənsə, onun yalnız bir obyekt, bir əşya olduğuna işarə edir.
Bununla yanaşı, qadınların həyatlarını qorumağa çalışan qadınların hekayələri arasında döyülən Türkan, baltalanıb parçalanaraq öldürülən Nahidə, güllələnən Pərvanə, bıçaqlanaraq öldürülən Sevinc, boğularaq öldürülən Nərgiz və adını çəkmədiyimiz yüzlərlə qadın var. Onların ölümünə səbəb olan səbəblər çox müxtəlifdir, amma hamısının arxasında qadınlara qarşı olan bu qeyri-bərabər münasibət dayanır.
Sual və cavab: Biz nə vaxt qadını ikinci səviyyəyə qoyduq?
İnsanın içində yaranan suallar, bütün bu mövzuların nə qədər dərin olduğunu göstərir. Biz nə zaman qadını bu cür ikinci-üçüncü dərəcəli varlıq kimi görməyə başladıq? Qadınlar öz ailələrinin, öz evlərinin xanımları olaraq qəbul edilməli ikən, nə vaxt onlara yalnız cinsi istəkləri ödəyən bir obyekt kimi yanaşmağa başladıq?
Bu mənada, hər bir qadının yaşadığı bədbəxtlik, sadəcə bir fərdin problemi deyil, bir cəmiyyətin kollektiv səhvi, çürümüş bir düşüncə tərzinin nəticəsidir. Cəmiyyət olaraq biz qadınları ancaq əxlaqsızlıqla əlaqələndiririksə, bu cür münasibətlərin daha da artması qaçınılmazdır. Hər bir bədbəxt qadının, hər bir “əxlaqsız” qadının arxasında özgüvənini itirmiş, qadına qarşı zorakılıq edən bir kişi dayanır.
“Yaxşı kişi” və “xəyanət”
Bir sual daha var: yaxşı kişidən hansı qadın ayrılar ki? Yaxşı kişiyə hansı qadın xəyanət edər ki? Yaxşı kişi, qadını əzərək, döyərək, onu istəklərinə xidmət edən bir obyekt olaraq görməz. Yaxşı kişi qadını sevər, ona dəyər verər və həyatını paylaşmaq istər. Lakin bu həqiqət bəzən cəmiyyətin gözündə “doğru” olmasa da, “kötü” bir qadın, “xəyanətkar” bir qadın kimi etiketlənir.
Çox asandır, elə deyilmi? Qadınları öldürmək, onları əxlaqsızlıqla və günahkarla etiketləmək çox asan bir işdir. Ancaq bu, sadəcə öz vicdanımızı rahatlaşdırırmı? Və ya biz özümüzü qeyrətli, möhtəşəm bir kişi kimi təqdim etmək üçün bu cür hərəkətlər edirik?
Qanunlar və cəzalar: Cəmiyyətdəki dəyişikliklər?
Son zamanlarda, qadınlara qarşı zorakılıqla mübarizədə qanunların sərtləşdirilməsi haqqında məlumatlar gəlsə də, bunun real təsirini görmək çətindir. Hansı qanunların icra mexanizmi var ki, qadın ölümünün qarşısını alsın? Hansı qanunlar, öldürülən qadınları geri qaytarıb onların hüquqlarını bərpa edə bilər? Həqiqətən də, qanunların gücü, onların tətbiqindəki zəifliklərə qalib gəlirmi?
Azərbaycan cəmiyyətində qadına qarşı göstərilən münasibət, bir çox hallarda ona verilən əzabların, döyülmələrin, öldürülmələrin və sosial təzyiqlərin başlanğıc nöqtəsidir. Qadınlar, cəmiyyətin böyük bir hissəsi tərəfindən ikinci dərəcəli varlıq kimi qəbul edilirlər. Bütün bu zərərlərdən xilas olmaq üçün yalnız qanunların sərtləşdirilməsi yetərli deyil. Cəmiyyət olaraq biz qadınlara münasibətimizi dəyişməliyik. Qadınların da cəmiyyətin bərabər hüquqlara malik fərdləri olduğuna inanmalıyıq.
Yalnız bu zaman, qadınların yaşadığı bu əzabların qarşısını almaq, onların hüquqlarını qorumaq və onlara dəyər vermək mümkün olacaq.
