Uşaqların sosial və emosional inkişafı yalnız onların ətraf dünyaya necə adaptasiya olduqlarını deyil, həm də öz şəxsiyyətlərini necə formalaşdırdıqlarını müəyyən edir. Sosial bacarıqların inkişafı, uşaqların empatiya qurma, başqalarının hisslərinə duyarlı olma və öz hisslərini düzgün ifadə etmə qabiliyyətini artırır. Psixoloq Aydan Məmmədova, uşaqların sosial inkişafını dəstəkləmək üçün düzgün təriflərin vacibliyini vurğulayır.

Aydan Məmmədovanın fikrincə, uşaqları sosial və emosional inkişafda irəlilətmək üçün təriflər çox önəmlidir. Onun sözlərinə görə, təriflər, uşaqların özünə inamını gücləndirmək, onlara müsbət davranışları mənimsətmək və sosial münasibətlərdə daha müsbət bir şəxsiyyət formalaşdırmaq üçün əvəzsiz vasitədir.

Tərifin məqsədi uşağın sosial bacarıqlarını inkişaf etdirmək olmalıdır

Aydan Məmmədova uşaqları tərifləyərkən, onların sosial davranışlarını qiymətləndirməyin vacibliyini bildirir. “Sadəcə uşağın işini deyil, onun sosial davranışını da tərifləmək, onlara başqalarına qarşı hörmət və anlayış göstərməyi öyrədir” — deyə psixoloq qeyd edir. Məsələn, bir uşağın digərinə kömək etdiyi halda, “Sən çox gözəl kömək etdin, bunu etmək sənə çox yaraşdı” kimi bir tərif uşağa həm özünü yaxşı hiss etməyə, həm də başqalarına qarşı empatiya qurmağa kömək edir.

Uşağa qarşı verilən təriflərdə balans vacibdir

Aydan Məmmədovanın vurğuladığı digər bir məqam isə tərifin balanslı olmasıdır. Uşaqlara həddindən artıq və çox təkrarlanan təriflər, onların həmişə xarici təqdirlərə güvənmələrinə və daxili motivasiyalarının azalmasına gətirib çıxara bilər. Aydan Məmmədova qeyd edir ki, təriflər uşağın özünə inamını artırmalı, amma bu inamı yalnız xarici faktorlara dayanmadan inkişaf etdirməlidir. Həddindən artıq təriflər, uşağın özünü reallıqdan uzaqlaşdırıb, mükəmməllik gözləntiləri ilə stress yarada bilər.

Tərifin prosesə yönəlməsi

Aydan Məmmədovanın diqqət yetirdiyi digər vacib məqam isə tərifin yalnız nəticəyə deyil, əməyə və prosessə yönəlməsi ilə bağlıdır. “Uşağı yalnız mükafatlandırmaq və nəticəni tərifləmək, ona uzun müddətli fayda verməz. Yalnız əməyini qiymətləndirmək, uşağa əməyi qiymətləndirməyi öyrədir” — deyə psixoloq əlavə edir. Belə ki, uşağa “Sən çox zəhmət çəkmisən, bu tapşırığı həll etmək üçün çox çalışdın” demək, onu yalnız uğurlu nəticələrə yönəlməyə deyil, həm də çətinliklərlə mübarizə aparmağa təşviq edir.

Empatiya və dəstək təriflərin əvəzedilməz hissəsidir

Aydan Məmmədovanın fikrincə, uşaqlara müsbət təriflər verərkən onların emosional vəziyyəti də diqqətə alınmalıdır. Uşaqların psixoloji vəziyyətləri dəyişkən olur, ona görə də təriflər onlara empatiya və dəstək göstərilməklə verilməlidir. “Hər uşağın ehtiyacı fərqlidir. Əgər uşaq narahatdırsa və ya çətinliklərlə üzləşirsə, ona sadəcə təriflər vermək kifayət etmir. Ona şəfqətlə yanaşmaq, emosional dəstək göstərmək çox vacibdir” — deyə Aydan Məmmədova vurğulayır.

Nəticə olaraq, düzgün təriflər uşaqların özlərinə dəyərli hiss etmələrinə və sosial bacarıqlarının inkişaf etməsinə yardımçı olur. Uşaqları tərifləyərkən onların şəxsiyyətini doğru qiymətləndirmək, onların müsbət davranışlarını alqışlamaq və özünə inamlarını artırmaq, sağlam bir sosial və emosional inkişaf üçün əsas amillərdən biridir. Bu, onların gələcəkdə daha güclü və müstəqil fərdlər olmalarına şərait yaradır.