Yetkinlik dövrü insan həyatının ən mürəkkəb və eyni zamanda ən həlledici mərhələlərindən biridir. Bu mərhələ həm fiziki, həm də psixoloji dəyişikliklərin intensiv şəkildə baş verdiyi, gəncin şəxsiyyətinin formalaşmağa başladığı bir dövrdür. Gənclər bu zaman artıq öz müstəqilliklərini qazanmaq, qərarlarını özləri vermək və həyat yollarını müəyyənləşdirmək istəyirlər. Məhz bu səbəbdən valideynlərin rolu da əvvəlki dövrlərlə müqayisədə dəyişir və daha çox dəstəkləyici, müşahidəçi və yönləndirici funksiyanı əhatə edir.
Valideynlik rolunun təkamülü
Uşaqlıq dövründə valideynlər əsas idarəedici və nəzarətçi rolunda çıxış edirlər. Lakin yetkinlik mərhələsində bu rol tədricən dəyişir. Artıq valideynlər birbaşa idarədən çox, gənclə dialoq və əməkdaşlıq əsaslı münasibət qurmağa yönəlməlidirlər. Bu dövrdə valideynin vəzifəsi gəncin həyatına nəzarət etmək deyil, ona sağlam düşünmək, düzgün qərarlar qəbul etmək və müstəqil addımlar atmaq üçün şərait yaratmaqdır.
Dəstək və məsləhətçi mövqeyi
Yetkinlik dövrü bir çox gənc üçün emosional baxımdan çətin və qeyri-müəyyən bir dövr ola bilər. Dəyişən sosial münasibətlər, gələcəyə dair qeyri-müəyyənliklər və özünü tapmaq istəyi bu dövrü daha da çətinləşdirir. Bu səbəbdən valideynlərin məsləhətçi mövqedə dayanaraq, gənclərə təcrübələrini paylaşmaq, onları anlamaq və hiss etdiklərini ifadə etməyə təşviq etmək kimi mühüm rolu vardır.
Valideynlər bu mərhələdə uşaqlarına nə etməli olduqlarını diktə etmək əvəzinə, onların qərarlarına hörmətlə yanaşmalı və səhvlərini düzəltmək üçün dəstəkləyici bir mühit yaratmalıdırlar. Bu yanaşma, qarşılıqlı etimadın möhkəmlənməsinə və gənclərin sağlam psixoloji inkişafına böyük töhfə verir.
Müstəqilliyin təşviqi və dəstəyin davamlılığı
Gənclərin müstəqil qərarlar vermək arzusu onların böyümə prosesi üçün təbii bir addımdır. Lakin bu azadlıq bəzən valideynlərlə gənclər arasında anlaşılmazlıqlara və gərginliklərə səbəb ola bilər. Valideynlər övladlarının fərdi sərhədlərinə hörmətlə yanaşmalı, eyni zamanda onların təhlükəsizliyini və rifahını qoruyacaq çərçivələri müəyyənləşdirməlidirlər.
Burada əsas məsələ – gəncin müstəqil davranışlarını təşviq edərkən eyni zamanda ona emosional və mənəvi dayaq olmaqdır. Əgər valideynlər bu dəstəyi rəğbət, anlayış və sabitliklə təqdim edə bilərlərsə, gənc özünü dəyərli və güvəndə hiss edəcək.
Emosional sabitlik və sərhədlərin aydınlığı
Yetkinlik dövrü emosional dalğalanmaların sıx yaşandığı bir dövrdür. Bu zaman gənclər həm öz daxili dünyaları ilə, həm də cəmiyyətin onlara qarşı olan gözləntiləri ilə üzləşirlər. Valideynlər övladlarının bu emosional vəziyyətlərinə empatik yanaşmalı, onları dinləməli və ehtiyac duyduqları emosional sabitliyi təmin etməyə çalışmalıdırlar.
Digər tərəfdən, valideynlər müəyyən sərhədlər və qaydalar da qoymalıdırlar. Bu sərhədlər gənclərə məsuliyyət hissini aşılayır və onlara həyatın strukturunu anlamada yardımçı olur. Bu balanslı yanaşma – azadlıq və məsuliyyətin uyğun nisbətdə təqdim olunması – sağlam fərdi inkişaf üçün əsas şərtlərdən biridir.
Ünsiyyətin önəmi
Valideyn və gənc arasında açıq və səmimi ünsiyyət, bu dövrün uğurla keçməsi üçün vacib şərtdir. Gənclər bəzən duyğularını gizlədə bilər və ya valideynlərinə qarşı müqavimət göstərə bilər. Bu zaman valideynlər səbirli, anlayışlı və dinləmə bacarığına malik olmalıdırlar. Açıq ünsiyyət kanalı – qarşılıqlı hörmətə və etimada əsaslanan bir münasibət deməkdir.
Bu cür ünsiyyət həm gənclərin öz fikirlərini ifadə etmələrini asanlaşdırır, həm də valideynlərin onların hiss və ehtiyaclarını daha yaxşı anlamalarına imkan yaradır.
Bu rubrika çərçivəvəsindəki məqalələr “PRİM – Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi“nin maliyyə dəstəyi ilə çap olunur.
“PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi
📞+994 50 207 80 04
📍Ünvan: Bakı ş. Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığı
