Kişilik, cəmiyyətin müxtəlif mərhələlərində, fərqli mədəniyyətlərdə və sosial strukturlarda daim inkişaf edən bir anlayışdır. Lakin zamanla, xüsusilə müasir dövrün tələblərinə uyğun olaraq, bu anlayışın müəyyən hallarda kölgədə qalması müşahidə olunur. Əsasən, kişilik mövzusu cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrində və gender bərabərliyi müzakirələrində ciddi şəkildə diqqət çəkir. Bu məqalədə, kişilər və onların mövcud cəmiyyətdəki kişilik anlayışının necə dəyişdiyi, bəzən necə “kölgədə qaldığı” və bunun nəticələri barədə danışılacaq.
Kişilik və cəmiyyətin tələbləri
Ənənəvi olaraq, kişilik anlayışı “güclü”, “möhkəm”, “lider”, “həssas olmayan” və “iradəli” kimi atributlarla xarakterizə edilirdi. Cəmiyyətin kişidən gözlədiyi ideal tip budur və bu xüsusiyyətlər cəmiyyətin müxtəlif sahələrində, xüsusən də ailə, iş həyatında və ictimai münasibətlərdə, kişilərdən tələb olunurdu. Lakin, müasir dövr, xüsusilə gender bərabərliyi məsələlərinin önə çıxması ilə, kişilərdən gözlənilən davranışların dəyişməsinə səbəb olub. Bu dəyişikliklər kişilik anlayışını sarsıdıb və bəzi hallarda onu kölgəyə salıb.
Gender bərabərliyi və kişilik
Müasir cəmiyyətdə gender bərabərliyi uğrunda edilən mübarizə, kişilərin “güclü” və “süfrəyə hakim” obrazını sarsıdıb. Kişilər, ənənəvi kişilik rolunun tələblərinə uyğun olaraq, həm ailənin maddi təminatçısı, həm də psixoloji olaraq sağlam və “heç vaxt zəif” bir varlıq kimi qəbul olunurdular. Ancaq feminist hərəkət və gender bərabərliyi ideologiyası ilə bu obrazın tənqid edilməsi, kişilərin özlərini təzyiq altında hiss etmələrinə səbəb olub. Cəmiyyətin, xüsusən də kişilərdən daha çox “duyğusal olaraq açıq” və “həssas” olmalarını istəməsi, kişilərin əvvəlki “güclü” obrazını kölgəyə saldı.
Bu dəyişikliklər nəticəsində, bir çox kişi, öz daxili hisslərini ifadə etməkdə çətinlik çəkir. Həmçinin, “zəif olmaq” və ya emosional dəstəyə ehtiyac duymaq, bəzən onlara zəiflik kimi görünür, bu da kişilərin emosional tənəzzülə uğramalarına gətirib çıxara bilər. Nəticədə, kişilər arasında yalnız cəmiyyətdə qəbul edilən “güclü” rolunu oynamağa çalışmaq, həqiqi kimliklərini itirmələrinə səbəb ola bilər.
Sosial media və kişilik
Sosial media da kişilik anlayışına təsir edən mühüm bir faktordur. İnternet və sosial şəbəkələrdə kişilərin daha çox uğurlu, güclü və cazibədar görünməyə çalışması, onların real həyatda necə olduqlarını təhrif edə bilər. Sosial mediada təqdim edilən ideal kişi imici, bəzən real həyatda kişilərin özlərini necə hiss etdiklərini yansıtmır. Bu da cəmiyyətin kişilərdən daha çox mükəmməl və daha güclü olmasını gözləməsi ilə nəticələnir. Kişilər, sosial mediadakı bu təzyiqə qarşı bəzən gerçək hisslərini ifadə etməkdən imtina edirlər, bu isə onların şəxsi həyatlarında “kölgədə qalma” hissi yaşamasına səbəb ola bilər.
Kişilərin daxili təzyiqləri və kölgədə qalan kişilik
Kişilər, çox vaxt özləri üçün müəyyən etdikləri ideal kişilik obrazına uyğun olmaq üçün daxili təzyiqlər hiss edirlər. Bu təzyiqlər, cəmiyyətin və medyanın onlardan gözlədiyi obrazları yaratmağa çalışarkən, onları öz daxili hissləri və ehtiyacları ilə əlaqələndirməkdə çətinliklərə səbəb ola bilər. Nəticə etibarilə, kişilər, nəinki özləri ilə barışmaqda, həm də çevrələrindəki insanlar tərəfindən anlaşılan və qəbul edilən bir insan olaraq qalmaqda çətinlik çəkə bilərlər. Bu, onların emosional vəziyyətlərini daha da pisləşdirə və həyatda daha çox təcrid olunmalarına yol aça bilər.
Kişiliyin yenidən şəkillənməsi: yeni kişilik anlayışı
Müasir dünyada kişilik anlayışı yeni bir dönəmdə inkişaf edir. Kişilər, əvvəlki “güclü” və “süfrə sahibi” obrazlarından uzaqlaşaraq, daha müxtəlif və daha həssas bir kişilik tərzi ilə əlaqələndirilirlər. Cəmiyyətin kişilərdən yalnız fiziki və sosial güc gözləməməsi, onların daha balanslı, həssas və şəxsiyyətlərini daha yaxşı ifadə edə bilmələri üçün zəmin yaradır. Bu dəyişikliklər, həm də kişilərin daxili dünyalarını kəşf etməyə, duyğusal cəhətdən özlərini daha rahat hiss etməyə imkan tanıyır. Cəmiyyətin kişilərə olan gözləntilərinin dəyişməsi, kişilik anlayışını daha çox daxilinə yönəldərək, güc və liderlik kimi xarici atributlardan çox, daxili tarazlıq və emosional zənginlik kimi xüsusiyyətlərə üstünlük verilməsini təmin edə bilər.
Nəticə olaraq, kişilər və kişilik anlayışı müasir cəmiyyətdə yeni təhdidlər və dəyişikliklərlə üzləşir. Kişilik tələbləri cəmiyyətin dəyişikliyi ilə uyğunlaşmaqla yanaşı, kişilər də bu tələblərə cavab olaraq özlərini yenidən müəyyənləşdirməyə çalışırlar. “Kölgədə qalan” kişilik anlayışı, əslində, cəmiyyətin kişi obrazına qarşı olan sərt və dar məhdudiyyətlərini aşmaq üçün bir vasitə ola bilər. Kişilər, öz şəxsi kimliklərini tapmağa başladıqca, daha sağlam və dərin bir kişi anlayışına sahib olacaqlar. Kişilik artıq yalnız güc və liderliklə deyil, həm də empatiya, həssaslıq və daxili təmizliklə əlaqələndirilir. Cəmiyyətin bu yeni kişilik anlayışını qəbul etməsi, kişilər üçün daha açıq və azad bir gələcək yarada bilər.
Hazırladı: UĞUR
