Bir çox inkişaf etmiş ölkələrdə məktəblilər Azərbaycandan daha çox, yəni 12-13 il təhsil alırlar. Bu barədə ötən günlərdə təhsil naziri Emin Əmrullayev açıqlama verib. Əlavə edib ki, həmin ölkələrdə tədris olunan saatların həcmi də 20-30 faiz çoxdur.
Bu istiqamətdə hərəkət etmək lazımdırmı və bu, hansı nəticələrə gətirib çıxaracaq? Bəzi ekspertlərin fikrincə, məktəblərdə tədris kurikulumu təkmilləşdirilməlidir, çünki indi, xüsusən də ibtidai siniflərdə çatışmazlıqlar çoxdur.
Təhsil eksperti Səbinə Əliyevanın dediyinə görə, onsuz da bizim kurikulum altı yaşlı uşaqlar üçün qətiyyən uyğun və əgər təhsil beş yaşdan başlasa, fərqli yanaşmaya daha çox ehtiyac duyulacaq: “Hazırlıq qrupları var, amma attestata qeyd edilmir. 5 və 6 yaşlı uşaqlar üçün tamamilə fərqli proqramlar lazımdır. Ancaq onları Britaniya, Fransa təhsil sistemindən köçürmək olar. İndi rus sektoru üçün proqram rus dərsliklərindəki proqrama əsaslanır. Azərbaycan sektorunda da proqram beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmayıb”.
“Təbii ki, ibtidai sinif şagirdləri üçün dövlət məktəblərində ingilis dili modelində (reception sinfi) təlimat verə bilərsiniz. Bu, ibtidai siniflərdə daha çox iş yerlərinin açılmasına səbəb olardı, lakin sual budur ki, “məktəblər daha çox şagird qəbul edə biləcəkmi”. Bundan əlavə, beş yaşlı uşaq bizim məktəblərdə adət olduğu kimi oxuya bilməyəcək. Böyük Britaniyada, məsələn, birləşmiş təhsildir: bu yaşda olan uşaqlar üçün dərslər 30 dəqiqə davam edir, məktəbdə gündə üç dəfə qidalanırlar, onlara ibtidai biliklər öyrədilir – məsələn, kitabı əldə necə tutmalı. Bizim bu yaşda olan uşaqlarımız isə, bir qayda olaraq, gün ərzində yatır və belə imkandan məhrum olsalar, bu, onların adi gününün ritmini pozar. Həmin Böyük Britaniyada uşaqlar saat 15-16-ya kimi qəbul siniflərində qalırlar, amma bizim məktəblərdə bu hal mümkündürmü? Axı belə sistem müvafiq şərait tələb edir”, – deyə ekspert bildirib.
Əliyeva düşünür ki, əgər təhsil orta məktəb müddətinin hesabına uzadılırsa, bu, kolleclərə mənfi təsir göstərə bilər və bəlkə də onların əvəzinə kurslarla məhdudlaşmağa dəyər: “13-cü sinif Avropa sistemi üzrə xaricdə universitetlərdə təhsil almaq istəyənlər üçün aktualdır. Fransada 13-cü sinif bakalavr təhsilinin ilk pilləsidir. Azərbaycanda 13 illik orta təhsil yalnız lazımi lisenziyanı almış beynəlxalq məktəblərdə mümkündür. Ölkədə 31 beynəlxalq məktəb var”.
Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şura sədrinin müavini Nadir İsrafilov da deyir ki, bu məsələ bir neçə il əvvəl qaldırılıb: “Son illər təhsil sahəsində biz Qərb standartlarını rəhbər tutmuşuq. Məktəbdə təhsil müddətinə gəlincə, müxtəlif ölkələrdə bu rəqəm fərqlidir – haradasa 10 il, haradasa 13 il. Bizdə isə 12 il oxumağın optimal olması qərara alınıb və bu rəqəm strategiyada göstərilib. 2013-cü ildə təsdiq edilib. Ona görə Azərbaycanda artıq 2020-ci ildə 12 illik təhsilə keçilməli idi. Ancaq bu fikir birmənalı qarşılanmadı – bəziləri bunun əlavə bir il vaxt aparacağına, bəziləri bu qərarın düzgün olduğuna inanırdılar”.
“Yuxarı siniflərə, yoxsa kiçiklərə bir il əlavə olunması ilə bağlı hələ də ortaq fikir yoxdur. Müxtəlif sxemlər təklif edildi, xüsusən 5+5+2. İbtidai təhsilin bünövrəsi olduğundan ibtidai siniflərin 4 il deyil, 5 il olması təklifləri var idi. Ancaq hazırlıq qruplarını məktəb təhsili hesab etsək, onda biz artıq faktiki olaraq on iki illik təhsilə keçmişik. Sonuncu siniflərə bir il əlavə etsək, bu halda icbari təhsil 10 sinif, ali məktəblərə hazırlıq üçün ayrı-ayrı fənlərin dərindən öyrənilməsi siniflərində təhsilini davam etdirmək istəyənlər üçün növbəti iki il əlavə olacaq”, – deyə ekspert vurğulayır.
Bəs bu siniflərə keçid necə olacaq – imtahan yolu ilə, ya yox? Əlavə il olduğu üçün tədris yükünü bir qədər azaltmaq mümkündür. İsrafilovun sözlərinə görə, bu istiqamətdə konkret addımlar atmazdan əvvəl çox iş görmək, müzakirələr aparmaq, bütün mexanizmləri hazırlamaq lazımdır.
Nəzərə alın ki, bizim təhsil sistemimizdə həll edilməli olan bir çox başqa, daha vacib problemlər var və yalnız bundan sonra başqa məsələləri həll etməyə başlamaq olar.
Elya Belskaya
