Kick-borne borreliosis kimi tanınan Layma xəstəliyi, insanda ikiqat gənə dişləməsi olduğunda yaranan infeksiyal bir xəstəlikdir. Bu xəstəliyin əsas patogenləri spiroketlərə çox oxşardır: Borrelia garinii, Borrelia burgdorferi, Borrelia afzelii.

Bu xəstəliklə bağlı danışan Mayomed Fizioterapiya və Reabilitasiya Klinikasının baş həkimi, həkim-terapevt Nərminə Abbasova bildirdi ki, Şimal yarımkürəsinin əzəmətli enişlərində may ayından sentyabr ayına qədər gənələr daha aktivdir. Daha sonra Layma xəstəliyinin ən çox sayda olduğu, ayrıca gənə ensefaliti (beyin iltihabı) qeyd edildi.

Nərminə xanım deyir ki, klassik Layma xəstəliyi üç mərhələdə bir neçə gündən bir neçə ilədək davam edə bilən əvvəlcədən inkubasiya dövrü ilə baş verir, lakin orta hesabla təxminən 7-14 gündür:

“Birinci mərhələ baş ağrısı, qızdırma, zəiflik, ağrıyan əzələlər, yorğunluğun artması, öskürəklə xarakterizə olunur. İynənin yerində dəri üzərində köç edən ring eritemi diametri 10-60 sm olan 10 xəstədən 8-də tapılır. Artıq bu mərhələdə daxili orqanlar və beyin zədələnə bilər, anikterik hepatit, miyokardit, artrit və meningizmin inkişafına səbəb olur. Borreliozun ilk mərhələsinin müddəti 1 aya qədər davam edə bilər”.

Xəstəliyin ikinci mərhələsindən bəhs edən həkim-terapevt qeyd etdi ki, xəstəliyin başlanmasından 1-3 ay keçdikdən sonra bəzi xəstələrdə ürək-damar və sinir sistemi zədələnməyə başlayır. Onun sözlərinə görə, bu mərhələdə ortaya Meningit, Ensefalit, Kranial sinirlərin innervasiyanı alan əzələlərin iflici, Periferik radikulopatiya çıxır. Həkim vurğuladı ki, bu mərhələdə sinir sisteminin zədələnməsinin nəticələri olaraq serebral ataksiya, miyelit və xoreanı qeyd etmək olar:

“Ürəyin fəaliyyətindən, ritm pozğunluğundan, miyokardit və perikardit baş verir. Nəticələr cərrahi müalicə tələb edən tam atrioventrikulyar blokdur.

Üçüncü mərhələyə gəlincə, gənə dişləməsindən və birinci mərhələdən sonrakı altı aydan iki il keçdikdə birləşmələr, beyin və onun membranları zədələnir”.

Nərminə Abbasova bildirdi ki, borereliozun ciddi nəticələrindən biri də nüvə maddəsinin dölə təsiridir. Həkimin sözlərinə görə, Layma xəstəliyinə kifayət qədər müalicə edilmədikdə, onun xronik forması inkişaf edə bilər. Bu isə xəstənin ümumi vəziyyətinin dövri nüansları ilə xarakterizə olunur:

“Xəstəliyin bu formasının nəticələri dağıdıcı artrit və əlillik, dəri ətrafı, sinir sistemində dəyişikliklərin davam etdirilməsi ilə müşahidə olunur. Fəsadların qarşısının alınmasının ən yaxşı yolu gənə dişləmələrindən qaçmaqdır. Əgər bu baş verərsə, zamanında diaqnoz və antibakterial dərmanlardan mütləq tam bir kurs istifadə etmək lazımdır. Məsələn, əgər birinci mərhələdə müvafiq preparatlarla müalicə başlanırsa, ürəyin və sinir sisteminin fəsadlarının inkişafından tamamilə qaçınmaq olar.

Antibiotiklərdən adətən: tetrasiklin, doksisiklin, amoksisilin, penisilin, bisilin, sefalosporinlər nəzərdə tutulur.

Bəzi hallarda antibiotiklərlə müalicə zamanı xəstəliyin şiddətini müşahidə etmək mümkündür. Bu, borreliyanın kütləvi ölümü və endotoksinlərin qana salınması ilə bağlıdır.

Digər vasitələrdən isə lezyonun müəyyən bir formasının üstünlüyünə görə dərmanlar təyin olunmalıdır. Məsələn, artritlə NSAİİlər tövsiyə olunur və şiddətli baş ağrıları üçün vazodilatatorlar və lazım olduqda diüretiklər məsləhət görülür”.

Layma xəstəliyinin müalicəsi

Nərminə xanım bildirdi ki, patoloji prosesin daha yüngül formalarında, etiotrop və patogenetik terapiya ambulator əsasda aparılır:

“Üçüncü dərəcəli Layma xəstəliyi xəstənin xəstəxanaya yerləşdirilməsini tələb edir. Hər iki halda da antibiotiklərin davamlı tətbiqi 14-21 gün arasında təyin edilir. Antibiotik terapiyasının ilk kursu istənilən nəticəni vermirsə, yenidən müalicə təyin edilir, lakin başqa 30 gün davam edə biləcək başqa bir antibakterial dərmanla”.

Həkim-terapevt deyir ki, antibiotiklərin uzun müddət istifadəsi ilə, endotoksinlərin qan dövranına salınması və borreliyanın ölümü səbəbindən spiroxetoz əlamətlərinin kəskinləşməsi baş verə bilər. Onun sözlərinə görə, bu vəziyyətdə antibakterial dərmanların qəbulu müvəqqəti dayandırılmalıdır:

“Bir neçə gün sonra antibiotik müalicəsi bərpa olunur, ancaq dərmanlar daha aşağı bir dozada təyin olunur.

Qarışıq bir infeksiyanın müəyyənləşdirilməsində, antibiotiklərlə birlikdə immunoglobulin istifadə olunur. Toksinlərin aradan qaldırılmasını sürətləndirmək üçün əlavə olaraq antioksidanlar, damar dərmanları təyin edirik. Optimal reabilitasiya üçün xəstəyə masaj, fizioterapiya məşqləri və oksigenləşmə kursu keçməsi tövsiyə olunur. Eyni zamanda, xəstəlik müayinə olunarkən revmatoidli artritlə diferensasiya mütləqdir”.