Bayram ayı kimi xarakterizə edilən martın daxil olması ilə bazarlarda meyvə-tərəvəz məhsullarının, xüsusilə də quru meyvələrin satışında aktivlik müşahidə olunur. Belə ki, hətta metro çıxışlarında və ya avtobus dayanacaqlarında quru meyvə satıcılarına rast gəlmək olur. Ölkəmiz quru meyvə yetişdiriciliyi cəhətdən olduqca münbit və bərəkətli torpaqlara sahibdir.
Xüsusilə Naxçıvandan və Qəbələdən gələn quru meyvə məhsulları bu bazarlarda müxtəlif qiymətlərə satılır. Həmin məhsullar içərisində isə fındıq və badamın qiyməti fantastik rəqəmləri ilə diqqət çəkməyi bacarır. Belə ki, ötən il kiloqramı 11 manat olan fındıq bu il 13, hətta bəzi yerlərdə 14.50 azn-ə satılır. Badamın bir kq-nın qiymətinə isə iki kiloqram dana əti almaq olar, çünki badam ləpəsinin qiyməti 25-26 manata satılır. Qoz isə nisbətən “ucuz” qiymətə – 9, 10 manata satılır. Ümumi mənzərə, bayramqabağı bazarlarda olduqca ciddi bahalaşmadan xəbər verir.
Azad İstehakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov bazarlarda satılan bu məhsulların bahalığını şərh edərkən bildirir ki, quru meyvə-tərəvəz məhsullarının alış-satışı bir qrup şəxslərin əlində cəmləşdiyindən, onlar bu məhsulları istədikləri qiymətə sata bilirlər:
“Bazarda qiymətlər tələb və təklif əsasında ilə formalaşır. Xüsusilə bayramqabağı bu məhsullara olan tələb artdığı üçün qiymət də artır və keyfiyyət aşağı düşür. Qeyd edək ki, bu il qoz-fındıq sahəsində quraqlıq olduğu üçün fərdi təsərrüfatların çoxunda fındıq məhsulu olduqca keyfiyyətsiz olub, həcmi kiçilib və bazarlıq olmayıb. Fındıq təsərrüfatları böyük bağçılıqlarda birləşdirilib və onların suya olan ehtiyacı, digər zərərverici həşəratlara qarşı mübarizə əlçatanlığı təmin olunub. Ancaq fərdi və ev təsərrüfatlarının istehsal etdiyi məhsullar bazara uyğun deyil, ona görə də onlar satıcılarının əllərində qalıb. Dükan və mağazalar da həmin məhsulları qəbul etməkdən imtina edirlər. Bu sahədə indi təmərküzləşmə gedir – fındıq bağları böyük təsərrüfat sahiblərinin əlində birləşir. Ona görə də bir başa “meyvəli” ilə müqavilə bağlanılır və məhsul ora çıxır. Orda isə bazarın ikinci subyekti ortaya çıxır, alverçilər qiymətlərə təsir edir və məhsul Bakı bazarlarında satılır. Qiymətə təsir edən bu cür amillər var ki, onunla yanaşı bağçılıq təsərrüfatları müəyyən qrup adamların əlində birləşib və həmin qrupların qiymətləri asanlıqla təyin etmək imkanı var. Ola bilsin ki, bu, karter sövdələşmələridir. Onu da qeyd edək ki, fındıq təsərrüfatında bu il suvarma zəif olduğu üçün məhsuldarlıq da aşağı olub. Həmin məhsullar alıcıların diqqətini cəlb edəcək səviyyədə olmadığından bazara çıxarılmayıb. Üstəlik, fındıqda “aflatoksin” adlanan göbələyin də (həmin göbələk məhsulda kiflənmə yaradır – red) olması qiymətlərə təsir edən amillərdəndir.
O ki, qaldı badama, bu quru meyvə növünün istehsalı Azərbaycanda çox məhdud vəziyyətdədir. Bu məhsul xarici ölkədən – İrandan gətirilərək bazarlarımıza çıxarılır. Əlbəttə, xaricdən mal gətirən necə deyərlər, qiyməti də diqtə edə bilir. Onu da qeyd edim ki, hal-hazırda bazarda ötən illərin badamı da var, hansı ki, alıcılar onun təzə badam olduğunu zənn edirlər və idxalçıların özləri bu məhsullara qiymət təyin edirlər. Ölkə prezidentinin də hər zaman qeyd etdiyi kimi, ölkədə inhisarçılıq mövcuddur. Bunun da kökündə yatan səbəb odur ki, Azərbaycanda istehlakçı hüquqlarının müdafiəsi bərbad vəziyyətdədir və bu problemi həll etməli olan dövlət orqanının fəaliyyətsizliyi göz önündədir” – deyə, ekspert bazardakı bahalaşmanı şərh edir.
Mətin Şükürlü
