Qurban psixologiyası və balanslı münasibətlərin inkişaf etdirilməsi bir çox cəhətdən qarşılıqlı təsirə malikdir. Bu məqalədə, qurban psixologiyasının nə olduğunu, münasibətlərin tarazlığını necə pozduğunu, eyni zamanda sağlam və balanslı münasibətlər üçün bu düşüncə tərzindən necə çıxış yolunun olduğunu izah etməyə çalışacam.

Əvvəla qurban psixologiyasının anlayışına diqqət edək. 

Qurban psixologiyası, fərdin özünü daim “qurban” kimi hiss etməsi və baş verən hadisələrdən dolayı başqalarını günahlandırmağa meylli olması deməkdir. Bu düşüncə tərzini yaşayan insanlar adətən:

• Çətinlik və ya məyusluq anlarında özlərini hadisələrin “günahsız qurbanı” olaraq görürlər.
• Çətinliklərinin səbəbini öz xarici mühitində axtarır və özlərini məsuliyyətdən azad etməyə çalışırlar.
• Daim fədakarlıq etdiklərini düşünərək, başqalarının onlar üçün kifayət qədər qayğı göstərmədiyini hiss edirlər.

Bu hal müxtəlif səbəblərdən qaynaqlana bilər: travmalar, mənfi həyat təcrübələri, ya da özünəinamsızlıq kimi dərin psixoloji səbəblər qurban düşüncəsinə səbəb olur. Əslində bu düşüncə fərdi qoruma məqsədi ilə şüuraltında yaradılmış müdafiə mexanizmidir. Ancaq uzun müddət davam etdikdə, bu düşüncə tərzi insana ziyan verir və münasibətlərdə ciddi gərginliklər yaradır.

Qurban psixologiyasının münasibətlərə təsiri. 

Münasibətlər sağlam olduqda, hər iki tərəf bir-birini dinləməyə, dəstəkləməyə və ehtiyaclarına cavab verməyə çalışır. Lakin qurban psixologiyasına meylli olan tərəf, özünü daima incinmiş və fədakar biri olaraq görüb qarşı tərəfi bu ehtiyaclara görə günahlandıra bilər. Bu isə tərəflər arasında balanssızlıq yaradır və münasibəti gərginləşdirir.

Qurban düşüncəsinə sahib şəxslər: 

• Daima öz ehtiyaclarının qarşılanmadığını düşünərək narazılıq hiss edirlər.
• Baş verən mənfi hadisələrdə məsuliyyəti öz üzərinə götürmür və əksinə, qarşı tərəfi günahkar görürlər.

Bu halların nəticəsində, digər tərəf üzərində təzyiq yaranır və münasibətdə bir tərəfin “fədakar”, digər tərəfin isə “günahkar” olduğu bir tarazsızlıq formalaşır. Belə bir vəziyyətdə qarşılıqlı dəstək və harmoniya zəifləyir, qarşılıqlı anlaşma isə getdikcə çətinləşir. Balanslı münasibət üçün hər iki tərəfin qarşılıqlı şəkildə həm öz ehtiyaclarını, həm də bir-birinin ehtiyaclarını dərk etməsi və diqqət göstərməsi əhəmiyyətlidir.

Balanslı münasibətlərin inkişafı üçün qurban psixologiyasından uzaqlaşmanın yolu 

Balanslı bir münasibət, hər iki tərəfin məsuliyyətlərini bərabər şəkildə bölüşdüyü və bir-birinin ehtiyaclarına hörmətlə yanaşdığı bir vəziyyətdir. Qurban düşüncəsindən çıxmaq və bu balansı qorumaq üçün müəyyən addımlar atmaq lazımdır:

1) Öz hisslərinin və düşüncələrinin fərqində olmaq 

Qurban psixologiyasından uzaqlaşmaq üçün ilk addım, öz düşüncələrinin və hisslərinin barədə dərin düşünməkdir. Hər hansı bir münaqişə və ya narazılıq halında, qarşı tərəfi günahlandırmadan əvvəl öz hisslərini və davranışlarını təhlil edin. Bu, sizə daha realist bir baxış bucağı verir və problemin həllində konstruktiv rol oynamağına yardım edir.

2) Məsuliyyəti paylaşın 

Münasibətlərdə hər iki tərəf həm öz davranışlarına, həm də münasibətə verdikləri reaksiyalara görə məsuliyyət daşımalıdır. Qurban psixologiyasında isə məsuliyyət daima qarşı tərəfə yüklənir. Bu düşüncədən uzaqlaşaraq, münasibətə öz davranışlarını dərk etmək və məsuliyyəti paylaşmaq balanslı bir münasibət üçün vacibdir.

3) Hər iki tərəfin ehtiyaclarına hörmət göstərin 

Balanslı münasibətlərdə hər iki tərəf öz ehtiyaclarını və arzularını səmimi şəkildə paylaşa bilməli və qarşı tərəfin ehtiyaclarına da hörmət göstərməlidir. Qarşı tərəfin ehtiyaclarını dərk etmək və onlara empati ilə yanaşmaq qurban düşüncəsindən uzaqlaşmaq üçün mühüm bir addımdır.

4) Özünüzə dəyər verin və özgüvən üzərində işləyin 

Çox vaxt qurban düşüncəsinin kökündə özgüvənsizlik və özünə dəyər verə bilməmək dayanır. Özünü dəyərsiz hiss edən fərdlər, ətrafdakıların onlara kifayət qədər qayğı göstərmədiyini düşünərək qurban roluna bürünürlər. Bu düşüncə tərzini aradan qaldırmaq üçün özünüzə və öz dəyərlərinizə inanmaq üzərində işləməlisiniz. Özünə güvənli bir fərd, münasibətlərdə də öz ehtiyaclarını açıq ifadə edir və başqalarına qarşı qurban düşüncəsindən uzaqlaşır.

Son olaraq deyə bilərəm ki, qurban psixologiyasından uzaqlaşaraq balanslı münasibət qurmaq, həm fərdi, həm də qarşılıqlı rifah üçün mühümdür. Bu balanslı münasibətlər, hər iki tərəfin öz ehtiyaclarını tanıdığı, məsuliyyətlərini paylaşdığı və qarşılıqlı olaraq bir-birinə dəyər verdiyi münasibətlərdir. Qurban psixologiyası üzərində işləyərək və özünüzü bu düşüncə tərzindən uzaqlaşdıraraq, həm öz xoşbəxtliyinizi, həm də münasibətlərinizi daha sağlam bir şəkildə inkişaf etdirə bilərsiniz.

Beləliklə, qurban psixologiyasının təsirindən uzaqlaşaraq balanslı və sağlam münasibətlər qurmaq mümkündür. Bu isə qarşılıqlı hörmət, dərin anlayış və səmimi ünsiyyətlə mümkündür.

Psixoloq Aydan Məmmədova