Trikotillomaniya (saç yolma pozuntusu), bir növ impuls nəzarət pozuntusudur. Bu vəziyyətdə olan insanlar, narahatlıq və ya stres hiss etdikləri zaman saçlarını, qaşlarını, kirpiklərini və bədənlərinin digər tüklərini təkrarlayaraq yolmaq ehtiyacı hiss edirlər. Trikotillomaniya, adətən xəstənin gündəlik həyatına mənfi təsir edir və emosional narahatlıq yaradır.
Trikotillomaniyanın əsas xüsusiyyətləri
Təkrarlanan saç yolma: Şəxs tez-tez saçlarını və ya digər bədən tüklərini yolur, bu da saçların incəlməsinə, bəzən isə tamamilə tökülməsinə səbəb olur.
Gərginlik və rahatlama dövrü: Yolmadan əvvəl narahatlıq və gərginlik hissi, yolma zamanı isə müvəqqəti rahatlama hissi yaşanır.
Gizlətmə cəhdləri: Xəstə çox vaxt yolma nəticəsində yaranan görünüş dəyişikliklərini gizlətməyə çalışır, bu da sosial təcridə səbəb ola bilər.
Trikotillomaniyanın səbəbləri
Trikotillomaniyanın dəqiq səbəbləri tam olaraq bilinməsə də, bir neçə amil bu vəziyyətin inkişafına təsir göstərə bilər:
Genetik faktorlar: Ailədə impuls nəzarət pozuntuları və ya oxşar psixi sağlamlıq problemləri olanlarda trikotillomaniya riski daha yüksəkdir.
Beyin kimyası: Serotonin və dopamin kimi beyin kimyəvi maddələrinin balanssızlığı bu pozuntuya səbəb ola bilər.
Stress və ya travma: Emosional gərginlik və ya travmatik hadisələr saç yolma davranışını tetik edə bilər.
Trikotillomaniyanın nəticələri
Trikotillomaniya həm fiziki, həm də emosional fəsadlara yol aça bilər:
Fiziki təsirlər: Saç yolma səbəbindən dəridə yaralar, infeksiyalar və keçəllik müşahidə edilə bilər.
Psixoloji təsirlər: Utanc hissi, aşağı özünə hörmət, sosial təcrid və hətta depressiya kimi problemlər yaranır.
Müalicə üsulları
Trikotillomaniyanın müalicəsi çox vaxt psixoterapiya və dərman müalicəsinin birləşməsini tələb edir:
Koqnitiv Davranış Terapiyası (KDT): Bu terapiya, şəxsin saç yolma davranışlarını tanımasına və onları dəyişdirmək üçün alternativ strategiyalar öyrənməsinə kömək edir.
Vərdiş dəyişdirmə təlimi: Bu üsul yolma istəyini tanımağı və zərərsiz alternativlər seçməyi öyrədir.
Dərman müalicəsi: Selektiv serotonin geri alım inhibitorları (SSRİ) kimi dərmanlar bəzi hallarda trikotillomaniyanın simptomlarını azalda bilər.
Dəstək qrupları: Başqalarının oxşar problemlərlə mübarizə apardığını bilmək xəstəyə emosional dəstək verir.
Ümid və dəyişiklik
Trikotillomaniya ilə mübarizə çətin ola bilər, lakin düzgün müalicə və dəstək ilə xəstələr bu vəziyyəti idarə edə və həyat keyfiyyətlərini yaxşılaşdıra bilərlər. Bu vəziyyətlə üzləşən insanların, onların ailələrinin və yaxınlarının anlayışlı və səbirli olması müalicə prosesində mühüm rol oynayır.
Psixoloq M.Almara Ağaqızı
PRİM – “Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi”nin direktoru
(Psixoloqla əlaqə saxlamaq istəyənlər Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığında yerləşən “PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinə müraciət edə və ya 050 777 80 04 mobil nömrsi ilə birbaşa Almara Ağaqızı ilə əlaqə saxlaya bilərlər. Həmçinin https://www.instagram.com/almara.melikova.aga_qizi/?igsh=MWJwOW52Y2t4bHVkeA%3D%3D instagram səhifəsi vasitəsi ilə də Almara xanımla kontakt yarada bilərlər.)
Mənə elə gəlir ki, yazıda trikotillomaniyanın daha geniş sosial təsirlərindən bəhs oluna bilərdi. Məsələn, bu pozuntunun iş yerində və ya təhsil həyatında necə əngəllər yarada biləcəyinə dair əlavə nümunələr vermək oxuculara daha da dərindən anlamağa kömək edərdi. Ayrıca, statistik məlumatlara yer verilməsi (bu pozuntunun nə qədər yaygın olduğu və ya hansı yaş qruplarında daha çox rast gəlinməsi kimi) yazıya daha çox informativlik qatardı.
Trikotillomaniya ilə bağlı məlumatları sadə və anlaşılan şəkildə izah etmisiniz. Müalicə üsullarını detallı şəkildə təqdim etməyiniz, xüsusən də psixoterapiya və dərman müalicəsinin birləşməsi barədə məlumat verməniz çox faydalıdır. Bu, məsələyə ciddiyyətlə yanaşdığınızı göstərir.
Mövzunun əhəmiyyətini izah etməkdə çox yaxşı işləmisiniz. Sizə təşəkkür düşür Almara xanım
Yazınızda trikotillomaniya və onun müalicəsi barədə verilən məlumatlar çox faydalıdır. Xəstəliyin emosional tərəflərini önə çəkərək oxucuya bu pozuntunun yalnız fiziki deyil, psixoloji təsirlərinin də nə qədər böyük olduğunu göstərmisiniz. Müalicə üsullarını sadə və anlaşılan şəkildə təqdim etməniz oxucunun bu proses haqqında daha çox məlumat əldə etməsini təmin edir. Xüsusilə, Koqnitiv Davranış Terapiyasının nə qədər effektiv olduğu barədə verdiyiniz nümunə çox aydın idi.
Yazıda “stress və travma” faktoru qeyd edilsə də, bu amillərin necə konkret olaraq trikotillomaniyanı tetik edə biləcəyi barədə daha çox məlumat vermək olardı. Həmçinin, bu pozuntunun müalicəsində daha çox fərdi yanaşmaların tətbiqi barədə də danışılabilərdi. Bu yanaşmalar insanın şəxsiyyətinə və mövcud emosional vəziyyətinə görə daha uyğun ola bilər.
Müalicə prosesində bu iki yanaşmanın necə birləşdirildiyi və hansı hallarda hər birinin daha təsirli olacağı barədə əlavə məlumatlar çox faydalı olar. Bu mövzuya ayrıca toxunmağınızı təklif edirəm.
Sosial təcrid və utanc hissi kimi mövzulara toxunmağınız, oxucuların empati qurmasına kömək edir. Ümumiyyətlə, yazı həm məlumatlandırıcı, həm də psixoloji cəhətdən çox təsirlidir.
trikotillomaniyanın beyin strukturlarında necə dəyişikliklərə səbəb ola biləcəyi barədə daha çox məlumat verə bilərdiniz. Bununla yanaşı, dərman müalicəsinin təsiri barədə daha çox praktiki məlumat verilməsi faydalı olardı.
Yazınızın tibb tərəfini çox bəyəndim. Trikotillomaniyanın psixoloji və fiziki təsirlərini izah edərkən tibbə aid detallı yanaşmanız oxucunun bu mövzuda daha çox məlumat əldə etməsini təmin edir. Xüsusilə beyin kimyasının pozulması və genetik faktorların rolu barədə verdiyiniz məlumatlar, bu pozuntunun necə meydana gəldiyini başa düşməkdə kömək edir.