Yaradıcı bacarıqlar insanın həyatda uğurlu olmasında və cəmiyyətə fayda verməsində mühüm rol oynayır. Bu bacarıqlar yalnız sənət və incəsənət sahələri ilə məhdudlaşmır, həmçinin problemlərin həlli, yeni ideyaların yaranması və müxtəlif sahələrdə innovativ yanaşmalar üçün vacibdir. Uşaqlarda yaradıcı bacarıqların inkişafı, onların şəxsiyyətinin formalaşmasında, zehni inkişafında və sosial uyğunlaşmasında mühüm yer tutur. Bu məqalədə uşaqlarda yaradıcı bacarıqların inkişafı və onların təlim metodları barədə geniş məlumat veriləcəkdir.

Yaradıcı bacarıqların əhəmiyyəti

Yaradıcı bacarıqlar uşaqlarda düşünmə qabiliyyətini inkişaf etdirir, onların yeni fikirlər irəli sürməsinə və mövcud vəziyyətlərə fərqli baxış bucağından yanaşmasına kömək edir. Yaradıcı düşünmə uşaqlara yalnız məktəbdə deyil, gündəlik həyatda da öz problemlərini həll etməyə, yeni ideyalar ortaya qoymağa və çevik düşünmə bacarıqlarını inkişaf etdirməyə imkan verir. Bu bacarıqlar həmçinin uşaqların özgüvənini artırır və onlara gələcəkdə qarşılaşdıqları çətinliklərə qarşı daha hazırlıqlı olma imkanı verir.

Uşaqlarda yaradıcı bacarıqların inkişafına təsir edən faktorlar

Uşaqlarda yaradıcı bacarıqların inkişafına təsir edən bir neçə əsas amil vardır. Bunlar arasında təlim mühiti, valideynlərin rolu, sosial münasibətlər və uşağın təbii maraqları yer alır.

Təlim mühiti: Təhsil mühitinin uşaqlara nə dərəcədə yaradıcı düşünmək və yeniliklərə açıqlıq göstərmək imkanları yaratması çox vacibdir. Müsbət, təşviqedici və sərbəst düşünməyə imkan verən bir mühit uşaqların yaradıcı potensialını ortaya qoymalarına şərait yaradır. Müəllimlər uşaqlara səhv etməkdən qorxmamağı və öz fikirlərini sərbəst şəkildə ifadə etməyi öyrətməlidirlər.

Valideynlərin rolu: Valideynlərin uşaqlarla qarşılıqlı əlaqəsi, onların yaradıcı inkişafını dəstəkləmək baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Valideynlər uşaqlarını hər hansı bir fəaliyyətə yönləndirərkən onların sərhədlərini genişləndirmək, təxəyyüllərini inkişaf etdirmək və təkrarlanan rutindən uzaqlaşmalarına imkan verməlidirlər.

Sosial münasibətlər: Uşaqların sosial mühitləri, xüsusilə digər uşaqlarla olan əlaqələri də onların yaradıcı inkişafında mühüm rol oynayır. Qrup şəklində işləmək, əməkdaşlıq və birgə problemləri həll etmək yaradıcı düşünməyi stimullaşdıran faktorlardandır. Sosial münasibətlər, uşaqlara müxtəlif yanaşmalar öyrənmək, başqalarının fikirlərinə hörmət etmək və öz fikirlərini açıq şəkildə ifadə etmək imkanı verir.

Yaradıcı bacarıqların inkişafı üçün təlim metodları

Uşaqlarda yaradıcı bacarıqların inkişafı üçün tətbiq edilən metodlar çoxşaxəli olmalıdır. Bu metodlar uşaqların təxəyyüllərini stimullaşdırmalı, onları sərbəst düşünməyə, təcrübələr etməyə və yeni fikirlər ortaya qoymağa təşviq etməlidir. Aşağıda bəzi əsas təlim metodları təqdim olunur:

Problemin həllinə yanaşma: Uşaqların yaradıcı bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün onlara müntəzəm olaraq problemlər təqdim etmək və müxtəlif həll yollarını tapmağa təşviq etmək vacibdir. Bu yanaşma uşaqlarda tənqidi düşünməyə və alternativ həllərin tapılmasına yönəldilmiş bir təlim metodudur. Məsələn, bir çətinlik qarşısında uşaqlara müxtəlif yanaşmalar tapmaq və ən yaxşı həll yolu üzərində düşünmək təklif edilə bilər.

Açıq fəaliyyətlər və incəsənət: İncəsənət fəaliyyətləri uşaqların yaradıcı düşünmə bacarıqlarını inkişaf etdirən ən təsirli metodlardan biridir. Rəsm çəkmək, hekayə yazmaq, musiqi ifa etmək kimi fəaliyyətlər uşaqların təxəyyüllərini, fərdi düşünmə qabiliyyətlərini və özünü ifadə etmə bacarıqlarını gücləndirir. Bu fəaliyyətlər həm də uşaqlara öz duyğularını və düşüncələrini daha yaxşı anlamalarına kömək edir.

Əksinə düşünmə texnikası: Bu texnika uşaqlara ənənəvi yanaşmaların əksinə düşünməyi və qeyri-adi həll yolları tapmağı öyrədir. Məsələn, “Bu problemə necə sıradan yanaşarız?” sualı əvəzinə, “Bu problemi necə daha qeyri-adi şəkildə həll edə bilərik?” sualını vermək uşaqların düşünmə tərzini dəyişdirir və onları daha yaradıcı düşünməyə məcbur edir.

Yaradıcı düşüncə oyunu və tapşırıqları: Uşaqlara yaradıcı düşünmə bacarıqlarını inkişaf etdirmək məqsədilə müxtəlif oyunlar təqdim edilə bilər. Bu oyunlar məsələn, problem həlli, təxəyyül oyunları və yeni fikirlər irəli sürməyə təşviq edən tapşırıqlardan ibarət ola bilər. Belə oyunlar uşaqlara sərbəst düşünməyi öyrədir, həmçinin onları motivasiya edir.

Hekayə anlatma və söz bacarıqları: Hekayə danışmaq və ya yazmaq uşaqların yaradıcı düşüncə və dil bacarıqlarını inkişaf etdirən vacib bir üsuldur. Hekayələr uşaq üçün yalnız əyləncə deyil, həm də fərqli dünyaları kəşf etməyə, yeni obrazlar yaratmağa və müxtəlif şəraitlərdə hansı davranışları seçməli olduqlarını düşünməyə imkan verir.

Mənsurə Qəhrəmanova

Psixoloq Pedaqoq

Uşaq İnkişaf Mütəxəssisi

Milli Dəyərlər üzrə Maarifləndirmə İctimai Birliyinin üzvü