Ailənin mülkiyyət hüququ və iqtisadi asılılıq məsələləri müasir cəmiyyətdə sosial ədalət və bərabərlik prinsipinin təməlini təşkil edən ən vacib sahələrdən biridir. Ailə, həm sosial, həm də iqtisadi strukturların mərkəzi bir hissəsi olaraq, fərdlər arasında hüquqi və iqtisadi münasibətləri tənzimləyən bir quruluşdur. Bu quruluşda mülkiyyət hüququ və iqtisadi asılılıq məsələləri ailənin dayanıqlılığını, üzvlərinin rifahını və ümumilikdə cəmiyyətin inkişafını birbaşa təsir edən mühüm faktorlardır.
Mülkiyyət hüququ və ailə
Ailə daxilində mülkiyyət hüququ, ümumilikdə ailə üzvlərinin sahib olduğu əmlakın, gəlirin və sərvətlərin necə bölüşdürülməsi ilə bağlıdır. Ənənəvi cəmiyyətdə, adətən, ailə başçısı sayılan şəxs mülkiyyətin idarə edilməsini və gəlir və xərcləri tənzimləməyi öz üzərinə götürür. Lakin müasir dövrdə, xüsusilə hüquqi sahədəki inkişaflar, ailə daxilində mülkiyyət hüquqlarının daha ədalətli və bərabər şəkildə bölüşdürülməsini təmin etməyə çalışır.
Ailənin mülkiyyət hüququnun təməlində, ailə üzvlərinin öz mülkiyyətlərini sərbəst idarə etmək hüququ durur. Bununla yanaşı, ailə içində mülkiyyətin hansı vəziyyətdə ortaq və ya şəxsi olacağı məsələsi, çox zaman mübahisələrə səbəb olur. Bu baxımdan, mülkiyyət hüququ ailə daxilində şəffaflıq və ədalət təmin etməli, hər bir üzvün hüquqlarının qorunmasına xidmət etməlidir. Hüquqi normaların tənzimlədiyi mülkiyyətin bölüşdürülməsi, ailə üzvləri arasında sosial və iqtisadi bərabərliyin təmin olunmasına, həmçinin ailənin iqtisadi təhlükəsizliyinə kömək edir.
İqtisadi asılılıq və ailə üzvləri
Ailədə iqtisadi asılılıq məsələsi xüsusilə ailənin bütün üzvlərinin maddi təminatının tək bir üzvün üzərinə düşməsi ilə əlaqədardır. Bu, çox vaxt kişi üzvünün ailənin maliyyə qaynaqlarını təmin etməsi və digər üzvlərin, xüsusilə qadınların və uşaqların, ona bağlı qalması ilə müşahidə edilir. Bu tip iqtisadi asılılıq, ailə üzvləri arasında bərabərsizlik yarada bilər, çünki digər üzvlərin öz mülkiyyətlərini əldə etmə və idarə etmə imkanları məhdudlaşır.
Qadınların iqtisadi asılılığı, xüsusən ənənəvi cəmiyyətlərdə daha çox nəzərə çarpır. Qadınların məşğulluq imkanlarının məhdudluğu, onları iqtisadi baxımdan kişilərdən asılı edir. Bu isə qadınların iqtisadi müstəqilliyinin olmaması və ailə daxilində mülkiyyət hüquqlarına tam sahib olmamaları ilə nəticələnə bilər. Bu cür iqtisadi asılılıq həm ailə daxilində, həm də cəmiyyət səviyyəsində ciddi bərabərlik və sosial ədalət problemlərinə səbəb olur.
Ailənin üzvləri arasında iqtisadi asılılığın qarşısını almaq üçün, həm ailə daxilində, həm də geniş cəmiyyətdə bərabər iş və gəlir imkanlarının yaradılması vacibdir. Ailənin üzvləri arasında iqtisadi hüquqların bərabər bölüşdürülməsi, həmçinin qadınların və uşaqların iqtisadi müstəqilliyinin təmin edilməsi, cəmiyyətin sosial rifahını artıracaq və ailənin dayanıqlı inkişafına töhfə verəcəkdir.
Ailə üzvlərinin hüquqlarının qorunması
Ailənin iqtisadi strukturunun və mülkiyyət hüququnun düzgün tənzimlənməsi üçün hüquqi mexanizmlər və qanunvericilik əhəmiyyətli rol oynayır. Hüquq sisteminin ailə mülkiyyəti və iqtisadi münasibətləri tənzimləyən qaydaları, ailə üzvləri arasında ədalətli bir münasibət və bölüşdürmə təmin etməlidir. Ailədə mülkiyyətin bölüşdürülməsi ilə bağlı qanunlar, əgər ədalətli və şəffaf şəkildə tətbiq olunarsa, ailə üzvlərinin hüquqlarını qoruyar və sosial gərginliyin qarşısını alar.
Bundan başqa, hüquqi təminatların olması ailə üzvlərinin, xüsusilə qadınların və uşaqların iqtisadi asılılıqdan azad olmasına və onların mülkiyyət hüquqlarının təmin edilməsinə xidmət edir. Ailədəki hər bir fərdin mülkiyyətə və gəlirə dair hüquqlarının qorunması, sosial bərabərlik və ədalət prinsipinin güclənməsinə imkan verər.
Hüquqşünas Fidan Qarayeva
