Ailə, insan həyatında ən vacib sosial institusiyalardan biridir. Lakin ailə münasibətlərində düzgün kommunikasiya və emosional anlayış olmadığı halda, münasibətlərdə gərginlik, anlaşılmazlıq və emosional uzaqlaşma yaranır. Bu məqalədə sağlam ailə münasibətlərinin əhəmiyyəti, psixologiyanın bu sahədə rolu və sağlam əlaqələr qurma yollarından danışılacaq.

Ailə Münasibətlərində əsas problemlər 

Azərbaycan cəmiyyətində ailə münasibətlərində tez-tez rast gəlinən problemlər:

• Kommunikasiya çatışmazlığı: Eşitmək və anlamaq əvəzinə, yalnız danışmaq və tənqid etməyə meyillilik.
• Rolların yanlış bölüşdürülməsi: Ailə üzvlərinin fərqli gözləntilərinin konfliktlər yaratması.
• Emosional dəstəyin olmaması: Münasibətlərin daha çox funksional, azca emosional tərəfə yönəlməsi.
• Həddindən artıq nəzarət: Şəxsi sərhədlərin nəzərə alınmaması və azadlığın məhdudlaşdırılması.

Sağlam ailə münasibətlərinin əsas prinsipləri 

Effektiv kommunikasiya 

a) Ailə üzvlərinin bir-birini dinləməsi və anlamağa çalışması vacibdir.

b) Duyğuları açıq və hörmətlə ifadə etmək münasibətləri gücləndirir.

c) “Mən” dili istifadə edin: “Sən həmişə belə edirsən” demək əvəzinə, “Mən bu vəziyyətdə narahat oluram” demək daha yaxşıdır.

2) Empatiya 

a)Başqalarının hisslərini anlamadan sağlam əlaqələr qurmaq mümkün deyil.

b) Ailə üzvlərinin hisslərinə hörmətlə yanaşaraq onların duyğusal ehtiyaclarını dərk edin.

3) Birlikdə vaxt keçirmək 

a) Ortaya çıxan gündəlik problemlər ailə üzvlərinin birgə fəaliyyətləri ilə yumşaldıla bilər.

b) Həftəlik ailə görüşləri, oyunlar, yeməklər münasibətləri gücləndirir.

4) Sərhədlərə hörmət 

a) Hər kəsin şəxsi məkanı və sərbəstliyinə hörmət göstərilməlidir.

b) Həddindən artıq nəzarət, xüsusilə yeniyetmələrdə üsyan və ya uzaqlaşmaya səbəb ola bilər.

5) Problemlərin birgə həlli

a) Konfliktləri tək tərəfli deyil, birgə müzakirələr və kompromislər vasitəsilə həll edin.

b) Günahlandırma əvəzinə həll yollarına fokuslanın.

6) Emosional dəstək 

a) Ailə üzvləri çətinliklər zamanı bir-birinə dayaq olmalıdır.

b) “Mən sənin yanındayam” mesajını hər zaman vermək münasibətləri gücləndirir.

Uşaqlar və ailə münasibətləri 

Uşaqlar ailədə baş verən hadisələrdən dərindən təsirlənir. Sağlam ailə münasibətləri uşaqların özünəinamını və emosional sabitliyini gücləndirir.

• Uşaqları tərbiyə edərkən sərt qaydalar əvəzinə sevgi və anlayışa üstünlük verin.
• Onların fikirlərini dinləmək və dəyərli hiss etmələrinə şərait yaratmaq vacibdir.

Sağlam münasibətlər üçün praktik addımlar 

1) Gündəlik kiçik jestlər: Sadə “təşəkkür” və “mən səni qiymətləndirirəm” ifadələri münasibətlərə dərinlik qatır.

2) Sözlər qədər davranışlara da diqqət yetirin: Verilən vədlərə əməl edin.

3) Konflikt zamanı sakit qalmağa çalışın: Duyğusal reaksiyalar əvəzinə problemi anlamağa fokuslanın.

Bəzi hallarda ailə problemlərini özünüz həll etmək çətin ola bilər. Bu halda peşəkar psixoloq dəstəyi vacibdir. Psixoloqlar

• Ailə üzvlərinin hisslərini daha yaxşı anlamalarına kömək edir.
• Effektiv kommunikasiya üsulları öyrədir.
• Problemlərin dərin səbəblərini aşkar edir və həll yolları təklif edir.

Sağlam ailə münasibətləri sevgi, hörmət, empatiya və düzgün kommunikasiya üzərində qurulur. Müasir dövrdə ailə üzvlərinin bir-birinə emosional dəstəyi daha da vacibdir. Ailə münasibətləri üzərində işləmək xoşbəxt və davamlı birgə həyatın təməlidir.

Psixoloq Aydan Məmmədova