Ailə, sosial həyatın təməl daşlarından biridir və cəmiyyətin müxtəlif aspektlərinin anlaşılmasında əsas bir rol oynayır. Ailə strukturu və növləri, sosiologiyanın araşdırdığı əsas mövzulardan biridir, çünki ailə müxtəlif sosial funksiyaları yerinə yetirir və cəmiyyətin sosial, iqtisadi və mədəni xüsusiyyətləri ilə sıx bağlıdır. Bu məqalə, ailə strukturunun müxtəlif növlərini və onların cəmiyyətə təsirini analiz edir.

Ailə strukturu

Ailə strukturu, ailənin təşkilati quruluşunu və üzvləri arasındakı münasibətləri ifadə edir. Ənənəvi olaraq, ailə strukturu nüvə ailəsi ilə müəyyən edilir. Nüvə ailəsi, valideynlər və onların bioloji uşaqlarından ibarət olan bir ailə tipidir. Lakin müasir dövrdə ailə strukturu daha müxtəlif formalar almışdır.

Nüvə ailəsi: Bu struktur, ailə üzvlərinin yalnız valideynlər və uşaqlardan ibarət olduğu ən sadə formadır. Nüvə ailəsi, ənənəvi sosial və iqtisadi funksiyaları yerinə yetirir və sosializasiya prosesinin mərkəzi hesab olunur.

Geniş ailə: Geniş ailə, nüvə ailəsi ilə yanaşı, digər qohumları da əhatə edən bir ailə formasıdır. Bu tip ailədə valideynlərin valideynləri, qardaşları, bacıları və digər qohumlar da yaşayır. Geniş ailə strukturu, kollektiv dəstək və əməkdaşlıq üçün daha çox imkan yaradır.

Birbaşlı ailə: Birbaşlı ailə, bir valideynin və onun uşaqlarının yaşadığı ailə növüdür. Boşanma, ölüm və ya ayrılıq nəticəsində yaranan bu struktur, müasir cəmiyyətdə artan bir fenomendir.

Həmlə ailəsi: Evlilik olmadan birlikdə yaşayan, lakin birgə uşaqları olan cütlüklərdən ibarət ailədir. Bu, fərdi seçimlərin və sosial normaların dəyişməsi ilə əlaqədar inkişaf etmişdir.

Qeyri-ənənəvi ailələr: Homoseksual cütlüklər, valideynlik rolu götürən digər cütlüklər və tərbiyəçilik edən qeyri-bioloji ailələr də daxil olmaqla, qeyri-ənənəvi ailə strukturları müasir cəmiyyətdə tanınmağa başlanmışdır.

Ailə növləri

Ailə növləri, strukturdan fərqli olaraq, ailənin sosial rolu və funksiyalarına görə təsnif edilir. Bu təsnifat, müxtəlif sosial və mədəni faktorlara əsaslanaraq, ailə tipinin fərqli sosial funksiyalarını öyrənməyə kömək edir.

Təbiətə əsaslanan ailələr: Bu növ ailələr, biologiya və qan əlaqələrinə əsaslanaraq formalaşır. Valideynlər və uşaqlar arasındakı qan əlaqələri bu ailə növünün əsasını təşkil edir.

Mədəni və sosial əsaslı ailələr: Mədəni və sosial dəyərlərə əsaslanan ailələr, müəyyən sosial norma və ənənələrə uyğun olaraq qurulur. Bu, bəzi cəmiyyətlərdə dini və ya mədəni tələblərə cavab verən ailə strukturlarını əhatə edir.

Təhsil və iqtisadi əsaslı ailələr: Ailənin sosial və iqtisadi funksiyaları, ailə növünün müəyyən edilməsində rol oynayır. Bu növ ailələr, iqtisadi fəaliyyətlər və təhsil səviyyələri ilə bağlıdır.

Ailə strukturlarının sosial təsirləri

Ailə strukturlarının sosial təsirləri genişdir və cəmiyyətin müxtəlif aspektlərini əhatə edir. Ailə strukturu, sosial şəbəkələr, mədəni dəyərlər və sosial normativlər ilə sıx bağlıdır.

Sosializasiya: Ailə, uşaqların sosial normaları və dəyərləri öyrənməsi üçün ilkin mühitdir. Ailə strukturu, uşaqların sosial bacarıqlarının inkişafına təsir edir.

Sosial dəstək: Geniş ailə strukturları, üzvlərə emosional və maddi dəstək təmin edir. Bu, xüsusilə böhran vəziyyətlərində vacib rol oynayır.

Sosial ədalət: Ailə strukturlarının müxtəlifliyi, sosial bərabərsizlik və ədalət məsələlərini müzakirə etməyə imkan tanıyır. Məsələn, birbaşlı ailələr və qeyri-ənənəvi ailə strukturları sosial dəstək sistemlərinin təsirini araşdırmağa kömək edir.

Nəticə

Ailə strukturu və növləri cəmiyyətin sosial quruluşunu və funksiyalarını anlamaq üçün əhəmiyyətli bir sahədir. Müasir dövrdə ailə strukturlarının dəyişməsi, sosial və iqtisadi şəraitlə bağlı müxtəlif aspektləri əhatə edir. Sosiologiya, ailə strukturlarının cəmiyyətə təsirini araşdıraraq, sosial siyasətlərin və proqramların inkişafında əhəmiyyətli bir rol oynayır. Gələcək tədqiqatlar, ailə növlərinin və strukturlarının sosial dəyişikliklərə necə adaptasiya olduğunu daha dərindən anlamağa kömək edəcək.

Sosioloq Ebru Özkan

Xüsusi olaraq “Gencaile.az” saytı üçün