Ailə — insanın ilk psixososial məktəbidir. Burada biz yalnız sevgini və qayğını deyil, həm də hisslərimizi necə tənzimləməyi, konfliktləri necə həll etməyi öyrənirik. Mənim fikrimcə, ailə münasibətləri insanın emosional sağlamlığında həlledici rol oynayır.

Lakin bəzən münasibətlər elə bir nöqtəyə gəlir ki, qəzəb, emosional partlayışlar və zədələyici davranışlar artıq münasibətin əsas tonu olur. Bu yazıda həm müşahidələrim, həm də elmi yanaşmalar əsasında bu halların əsas psixoloji səbəblərini paylaşmaq istəyirəm.

1) Emosional ehtiyacların ifadə olunmaması

Çox vaxt qəzəbin kökündə ifadə olunmamış ehtiyaclar dayanır. “Məni anlamır”, “məni eşitmir”, “dəyər vermir” kimi hisslər illərlə yığılanda, bir gün sakit görünən tərəf partlayır.

Unutmayaq: Bu “ani partlayış” deyil – illərlə yığılan emosional ağrının səsidir.

2) Uşaq yaşlarında öyrənilmiş davranış modelləri

Araşdırmalar sübut edir ki, uşaqlıqda ailəsində aqressiv münasibətlərə şahid olanlar bunu şüuraltında “normal” kimi qəbul edirlər. Mən terapiyada tez-tez görürəm ki, həmin insanlar konflikt zamanı sakit və konstruktiv davranış mexanizmini tanımadıqları üçün eyni aqressiv nümunəni təkrar edirlər.

3) Özünütənzimləmə bacarığının zəifliyi

Emosional tənzimləmə bacarığı zəif olduqda, adi fikir ayrılığı belə böyük partlayışa səbəb olur.

Mənim fikrimcə: Empatiya və emosional intellektin artırılması münasibətdə ən güclü qoruyucu faktorlardan biridir.

4) Gizli güc savaşları

Bəzi cütlüklərdə qəzəb – sadəcə emosional reaksiya yox, həm də güc nümayişi vasitəsidir. Münasibət bir növ psixoloji mübarizə meydanına çevrilir və emosional yaxınlıq kölgədə qalır.

5) Keçmiş travmalar və qorxular

Keçmiş münasibətlərdən gələn emosional yaralar bu günün münasibətində tetikləndikdə, reaksiya həddindən artıq sərt olur. Mənim təcrübəmə görə, belə hallarda fərdi terapiya münasibətin gələcəyini qorumağın ən yaxşı yoludur.

Daxili sülhə aparan yol

Qəzəb – düşmən deyil, daxili siqnaldır. O bizə deyir ki, hansısa ehtiyacımız ödənmir və sərhədlərimiz pozulur.

Əgər münasibətdə tez-tez emosional partlayışlar baş verirsə, bu artıq “öz-özünə keçər” mərhələsi deyil.

Həll: Psixoloji dəstək, cütlük terapiyası və emosional tənzimləmə bacarıqlarının öyrənilməsi.

Xatırlayın: Sağlam münasibətlər təsadüfi yaranmır — bu, hər iki tərəfin şüurlu şəkildə üzərində çalışdığı bir prosesdir.

Sevgi varsa, şəfa da mümkündür. Sadəcə ilk addımı atmaq və dəyişiklik üçün cəsarət tapmaq kifayətdir.

Psixoloq M. Almara Ağaqızı

PRİM – Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinin direktoru