“Loqos” Psixoloji və Nitq İnkişaf Mərkəzinin klinik psixoloqu Sona Davudovacütlüklər arasında ən çox boşanmaya səbəb olan problemlərdən danışarkən “bu problemlərin yaşanmasına ən çox səbəbkar qadınlardı, yoxsa kişilər?” sualına geniş formada aydınlıq gətirdi.

“Gencaile.az” Sona Davudovanın açıqlamasını təqdim edir:

“Hər bir ailə kiçik dövlətdir. Şəxsiyyətin yetişməsində ailənin rolu böyükdür. Əsas dəyərlər ailədə formalaşır.Təəssüf ki, narsisizm dövrü adlanan bu dövrdə görmə, empatiya, dəyər və vaxt vermək, qurban vermək və mərhəmət kimi anlayışlar öz əhəmiyyətini itirmişdir. Bu, nigahlarda da mənfi mənada öz əksini tapır.

Ailə institutunun sona çatmasına səbəb olan bir çox amil var. Bunlar zamanın irəliləməsi və yaşın dəyişməsi ilə fərqlənir. Zamanın dəyişməsi ilə 20 il bundan əvvəl boşanmaya səbəb olmayan vəziyyətlər günümüzdə boşanmaya səbəb ola bilir. Cəmiyyətin xüsusiyyətləri, ortaq dəyərlər, yaşın gətirdiyi dəyişikliklər, iqtisadi səbəblər, fərdi problemlər, ünsiyyət problemləri kimi bir çox amillər boşanmaya səbəb ola bilir. Şəxsi ehtiyac və prioritetlərin dəyişməsi, nigahdan gözləntilərin artması da boşanmaların səbəbləri sırasına daxildir.

Tədqiqatlar göstərir ki, boşanma nisbəti iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə daha yüksəkdir. Bunun səbəbi, iqtisadi inkişafını başa vurmuş ölkələrdə qadınlar işləyir və buna görə də müəyyən bir şəxsə bağlanmadan həyatlarına davam edə bilərlər. Yəni, evlilikdə axtardığını tapmadıqları zaman, boşanma qərarı vermək üçün iqtisadi azadlığı olmayan bir qadından daha az düşünürlər.

Ailə araşdırmalarına görə, boşanmış valideynlərin övladları boşanmağa meyillidirlər. Valideynin şəxsiyyət xüsusiyyətləri, problemlər və uyğunlaşma bacarıqları uşaqlarına genetik yolla keçərsə, evliliklərində oxşar problem nümunələri ilə qarşılaşa bilər. Daimi mübarizə və ailədaxili konfliktin ortasında böyüyən uşaqların zehnindəki ailə modeli də dağılmış olur.

Bundan əlavə, qadının ərindən daha nüfuzlu bir işdə çalışması, kişinin ənənəvi kişi-qadın güc balansını pozaraq özünü yetəriz hiss etməsinə səbəb olmuş və bəzi evliliklərdə problemlər yaratmışdır.

Fərqli dinlərə və məzhəblərə mənsub insanlar arasında da nikah tarazlığı və boşanma problemləri daha çox rast gəlinir. Xüsusilə uşaq sahibi olduqdan sonra onların tərbiyəsi adı ilə problemlər yarana bilir.

Bundan başqa, yetkinlik yaşına çatmamış, erkən yaşda verilən evlilik qərarları səhv nəticələrə səbəb ola bilir. Uşaq deyilə bilən bir yaşda evlilik və tərbiyə məsuliyyətini götürmək qadın üçün ağırdır və bu vəziyyət sağlam olmayan nəsillərin böyüməsinə səbəb olur. Daha erkən yaşda ailə quran qızlar ailə münasibətlərinə dair yüksək gözləntilərə sahib ola bilirlər ki, bu da əksər hallarda xəyal qırıqlığı yaşada bilir.

Otuz yaşından sonra edilən nikahlar da boşanma riski altındadır. O vaxta qədər tək yaşayan insan, qəflətən evlilik ilə gələn asılı həyata uyğunlaşmaqda çətinlik çəkir. Müəyyən həyat vərdişlərinin sarsılması yalnız evlilik üçün tələb olunan qarşılıqlı asılılıq münasibətlərin qurulmasına təsir göstərir.

Yaşadığımız dövr texnoloji inkişafların sürətli olduğu, hər şeyin yeniləndiyi, yeni modelin də daim dəyişdiyi və almaq tələbinin artdığı bir prosesdir. Təmir etmək əvəzinə yenisini almaq daha ucuz olduğu bir vaxtda, əmək vermək əvəzinə münasibətlər tamamlanır. Son illər boşanmaların sayının artmasının ən vacib səbəblərindən biri münasibətlərin sürətlə və sürətlə tükənməsidir.

Bəzi evliliklərdə böyüklərlə birlikdə yaşamaq böyük bir problemə çevrilə bilir. Şübhəsiz ki, ailə ağsaqqallarının və həyat yoldaşlarının münasibətləri burada olduqca təsirli olur. Ailə ağsaqqallarının övladlarının həyatına müdaxiləsi problemlərə və tam yaşanmadan evliliyi sonlandırmağa qədər apara bilir.

Bizim cəmiyyətdə həyat yoldaşları öz qaydalarını qoymaq və saxlamaqda çətinlik çəkirlər. Ölkəmizdə evliliklərin sona çatmasının ən çox yayılmış səbəblərindən biri həyat yoldaşlarının ailələridir.

Evdəki rolların paylaşımındakı dəyişiklik də cütlüklər arasında problem yarada bilər. Son zamanlar işləməyən kişi modelinin artması ilə ailədəki kişi və qadınların rol və duruşları dəyişib. Ailədəki rolların qarışıqlığı və ya hər iki rolda qadınların olması dözümsüzlük və münasibətlərdəki problemləri artırıb.

Ünsiyyətin olmaması həyat yoldaşları arasındakı ahəngin pozulmasına və bir çox kiçik problemlərin böyük böhranlara çevrilməsinə səbəb olan ən vacib amildir.

Evlilik müddətində həyat yoldaşına sadiq qalmamaq deyilən aldatma, texnologiyanın inkişafı ilə fərqli ölçülərə çatıb. Xüsusilə son illərdə virtual əlaqə özüylə birlikdə fərqli problemlər gətirib. Virtual mühitdə ünsiyyət, nəzarətsiz evlilik və tanışlıq saytları bu vəziyyəti daha da gücləndirib. Nikahdan kənar münasibətlərin televiziya proqramları və seriallar tərəfindən normal hal kimi göstərilməsi prosesin cəmiyyət tərəfindən istifadəsinə və cəmiyyətin cavabsız qalmasına səbəb olub. Xüsusilə, son illərdə artan virtual mühit aldadıcı boşanmalara səbəb olan həyat yoldaşının xəyanətinin başqa bir formasını ortaya qoyub.

Bir-birilərinə iş, uşaqlar və digər səbəblər üçün vaxt ayıra bilməyən və ya bunu etməməyi üstün tutan cütlüklərin nikahları boşanmağa bir addım daha yaxındır.

Həddindən artıq qısqanclıq isə, həyat yoldaşına olan etimadın kifayət etmədiyini, həyat yoldaşları arasında lazımsız münaqişələrə və əlaqələrin zəifləməsinə səbəb ola biləcəyinin sübutudur. Qısqanclıq nəzarətdən çıxdıqda və digər həyat yoldaşının həyatına çətinlik yaratdıqda, evliliyə zərər verə bilər.

Aparılan araşdırmalara görə, kənd yerlərində boşanma nisbəti daha aşağıdır. Bunun bir səbəbi;

– kənd yerlərində sosial nəzarət şəhərə nisbətən daha yüksəkdir və evli cütlüklərin münasibətləri daha diqqətlə araşdırılır və müəyyən sosial normaların pozulmasına münasibət inkişaf etdirilir.

– ikinci bir səbəb; kənd qadınları şəhərdə yaşayan qadınlara nisbətən həyat yoldaşlarından daha çox iqtisadi yöndə asılıdırlar. Bundan əlavə, kənddən şəhərə köçlər ailə tarazlığına mənfi təsir göstərir və bu gərginlik boşanmalara səbəb ola bilir.

Əgər boşanma qərarı dəqiqləşibsə, bu dövrlərdə ailənin psixoloqa müraciət etmələri, onlara münasibətləri aydınlaşdırmaqda professional yardımın göstərilməsi vacibdir. Son olaraq onu deyə bilərəm ki,düşünmürəm nigahı hansısa kiçik uzlaşmamazlığa görə pozmaq yaxşı haldır. Əsaslı səbəbiniz yoxdursa, boşanmaq qərarını dəqiqləşdirməzdən əvvəl münasibətinizə daha ciddi nəzər salın”.