Ailə bir insanın həyatında ən mühüm təsirə sahib olan qurumdur. Uşaqların inkişafı, yalnız fiziki deyil, həm də psixoloji və sosial baxımdan böyük ölçüdə ailənin təmin etdiyi şəraitə bağlıdır. Ailənin uşağa verdiyi sevgi, diqqət, qayğı və təhsil, onun gələcəkdəki şəxsiyyətini və həyatına olan baxışını formalaşdırır. Bu yazıda, ailənin uşağın inkişafı üzərindəki təsirini daha geniş şəkildə araşdıracaq, bu prosesin müxtəlif sahələrə necə təsir etdiyini izah edəcəyik.
Uşağın psixoloji inkişafında ailənin rolu danılmazdır. Valideynlərin uşağa qarşı göstərdiyi sevgi və diqqət, onun özünü necə hiss edəcəyini və dünya ilə necə əlaqə quracağını müəyyən edir. Ailədəki mühit uşağın emosional vəziyyətini birbaşa təsir edir. Uşağa göstərilən qayğı, onun özünə inamını artırır və sağlam psixoloji inkişafına kömək edir. Əgər bir uşaq ailədə sevgi və qayğı görürsə, o, özünü qiymətli hiss edəcək və bu da onun sosial və emosional inkişafını gücləndirəcək.
Ailədəki münasibətlər, uşağın gələcəkdəki münasibətlərini və qarşılıqlı əlaqələrini formalaşdırır. Uşaq, ailədəki qarşılıqlı münasibətləri müşahidə edərək, empatiya, hörmət, paylaşma və digər sosial bacarıqları öyrənir. Məsələn, ailədəki valideynlər arasında müsbət münasibətlər uşağa digər insanlarla sağlam münasibətlər qurmağı öyrədir. Əksinə, ailədəki münaqişələr və neqativ münasibətlər, uşağın gələcəkdə güvən problemi yaşamasına səbəb ola bilər. Uşağın ailədən aldığı təcrübələr, onun başqalarına qarşı olan davranışlarını və dünyaya baxışını formalaşdırır.
Ailə, uşağın sosial inkişafını birbaşa təsir edən bir başqa mühüm təsir mənbəyidir. Uşaq ailədə özünü təcrid etməyi və başqaları ilə münasibət qurmağı öyrənir. Valideynlərin və yaxın ailə üzvlərinin uşağa necə davranması, onun sosial bacarıqlarını inkişaf etdirir. Ailənin verdiyi təhsil və şərait, uşağın qarşısındakı dünyaya necə yanaşacağını müəyyən edir. Ailənin bir uşağa göstərdiyi diqqət və hörmət, həmin uşağın başqalarına necə münasibət göstərəcəyini formalaşdırır.
Valideynlər uşaqlarını sosial bacarıqlara yiyələndirərkən, bir çox hallarda onların öz davranışlarını nümunə olaraq göstərirlər. Məsələn, uşaqlar ailə üzvlərinin qarşılıqlı hörmətli və dostcasına münasibətlərini müşahidə edərək, bu davranışları öz həyatlarında tətbiq edirlər. Bu da onların gələcəkdəki dostluq və əməkdaşlıq bacarıqlarını möhkəmləndirir. Ailənin uşağa güvən verən bir mühit yaratması, onun cəmiyyətə inteqrasiyasını asanlaşdırır və uşağa başqaları ilə düzgün və sağlam əlaqələr qurmağa kömək edir.
Təhsil, uşağın həyatında mühüm bir yer tutur və bu sahədə ailənin rolu çox böyükdür. Ailənin uşağın təhsilinə verdiyi dəstək, onun məktəbə və öyrənməyə olan münasibətini birbaşa təsir edir. Valideynlərin uşaqlarına göstərdiyi diqqət və onlara olan marağı, onların təhsil həyatına pozitiv təsir göstərir. Ailə, uşaqlarını yalnız məktəbdə deyil, gündəlik həyatda da öyrətməklə, onların ümumi təhsilini inkişaf etdirir.
Ailənin təhsil barədə tutduğu mövqe, uşağın gələcək uğurlarını müəyyən edir. Əgər ailə təhsilə dəyər verirsə və uşağa daim öyrənmək və inkişaf etmək üçün müsbət bir mühit yaradırsa, bu, uşağın gələcəkdəki uğurlarına böyük təsir edir. Məsələn, uşaqlara kitab oxumaq və yeni məlumatlar əldə etmək vərdişləri verilərsə, onlar gələcəkdə daha geniş dünyagörüşünə sahib olurlar. Ailə, uşağa təhsil və şəxsi inkişafı ön planda tutmağı öyrətməklə, onun gələcəkdə uğurla qarşılaşmasını təmin edir.
Bundan əlavə, valideynlərin uşaqlarına təhsil sahəsində verdiyi dəstək, onların məktəb həyatında motivasiya səviyyəsini yüksəldir. Uşaqlarını yalnız dərslərə deyil, həm də müxtəlif fənlərə maraq göstərməyə və yeni biliklərə açıq olmağa təşviq edən valideynlər, onların ümumi inkişafını dəstəkləyirlər. Ailənin məktəbə olan marağı və uşaqlarına göstərdiyi qayğı, onların məktəb həyatında qarşılaşdıqları çətinliklərlə başa çıxmasına kömək edir.
Ailə, uşağın emosional inkişafında ən əsas rol oynayan faktorlardan biridir. Valideynlərin uşağa qarşı sevgi, mərhəmət və diqqət göstərməsi, onun emosional vəziyyətini yaxşılaşdırır. Uşaqlar, ailədəki münasibətləri müşahidə edərək, öz emosiyalarını idarə etməyi və başqalarının emosiyalarına qarşı empatiya göstərməyi öyrənirlər. Ailənin verdiyi sevgi, uşağın özünə inamını artırır və onun öz hisslərini ifadə etmə bacarığını inkişaf etdirir. Bu da uşağın öz emosional vəziyyətini anlamağa və başqalarının duyğularını qəbul etməyə kömək edir.
Əgər bir uşaq ailədə emosional dəstək və təhlükəsiz hiss edirsə, o, gələcəkdə qarşılaşacağı çətinliklərə qarşı daha dayanıqlı olacaq. Ailənin içindəki müsbət emosional mühit, uşağın stresslə və digər emosional çətinliklərlə mübarizə aparma bacarığını inkişaf etdirir. Əksinə, ailədəki stress və münaqişələr, uşağın emosional vəziyyətini mənfi təsir edə bilər. Bu vəziyyət, uşağın özünü dəyərləndirməsi və başqaları ilə münasibətləri ilə bağlı problemlər yaşamasına səbəb ola bilər.
Bu rubrika çərçivəvəsindəki məqalələr “PRİM – Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi“nin maliyyə dəstəyi ilə çap olunur.
“PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi
📞+994 50 207 80 04
📍Ünvan: Bakı ş. Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığı
