Artroz (osteoartrit) oynaqlarda baş verən degenerativ bir xəstəlikdir. Artroz, oynaqların sürtünməsini təmin edən qatların zədələnməsi və zamanla tədricən yeyilməsi ilə xarakterizə olunur. Bu vəziyyət, xüsusən yaşla bağlı inkişaf edən və müasir dövrün ən çox rast gəlinən əzələ-skelet xəstəliklərindən biridir. Artroz, oynaqların hərəkətliliyini və funksiyasını itirməsinə səbəb olur, bu da həyat keyfiyyətinin pisləşməsinə gətirib çıxarır. Xəstəliyin əlamətləri erkən mərhələlərdə yüngül ola bilər, lakin müalicə olunmadıqda daha ciddi fəsadlara səbəb olur. Bu məqalədə, artrozun əsas əlamətləri və onun klinik təsirlərinə dair ətraflı məlumat verəcəyik.

Artrozun əlamətləri

Artrozun ilk əlamətləri yüngül və qeyri-müəyyən ola bilər, amma xəstəlik irəlilədikcə əlamətlər daha aşkar və güclü şəkildə özünü göstərir. Artrozun əsas əlamətləri aşağıdakılardır:

Ağrı

Artrozun ən çox rastlanan əlamətidir. Oynaqda baş verən iltihab və degenerasiya səbəbindən ağrı yaranır. Əvvəlcə ağrı yüngül olur, ancaq fəaliyyətlə və fiziki yük ilə artmağa başlayır. Xəstəlik irəlilədikcə ağrı daha da güclənir və günün müxtəlif vaxtlarında, xüsusən də səhərlər daha çox hiss edilir.

Sərtlik

Artrozlu oynaqlar səhər və ya uzun müddət hərəkətsiz qaldıqda sərtlik hissi verə bilər. Bu sərtlik, hərəkət etməyə başladıqdan sonra tədricən azalır, amma artroz irəlilədikcə bu sərtlik daha uzun müddət davam edə bilər.

Şişlik və iltihab

Artrozun irəlilədiyi mərhələlərdə oynaqlarda şişlik meydana gələ bilər. Bu şişlik, oynaqlarda iltihabın əlaməti olaraq meydana çıxır və ağrı ilə müşayiət olunur. Şişlik bəzən oynaqlarda sərtlik və hərəkət məhdudiyyəti yarada bilər.

Oynaqda hərəkət məhdudiyyəti

Artroz xəstəliyi zamanla oynaqların hərəkət qabiliyyətini azaldır. Xəstələr oynaqlarında ağrı və sərtlik səbəbindən hərəkət etməyi çətinləşdirirlər. Bu məhdudiyyət, gündəlik fəaliyyətləri yerinə yetirməkdə çətinliklərə yol açır, məsələn, gəzmək, qalxmaq və oturmaq.

İncəlik və gərginlik

Artrozlu oynaqlarda oynaqların ətrafındakı əzələlərdə gərginlik və incəlik hissi yaranır. Bu, oynaqların düzgün işləməməsi və əzələlərin artıq normaldan daha çox iş görməyə məcbur qalması ilə əlaqədardır.

“Çırpınma” və “səs”

Artrozlu oynaqlarda bəzən oynaq içərisində səs və ya “çırpınma” hissi yaranır. Bu, oynaqların sürtünməsində və sümük tərkibindəki dəyişikliklərlə əlaqəlidir.

Artrozun klinik təsiri

Artrozun təsiri yalnız fiziki əlamətlərlə məhdudlaşmır. Xəstəlik həm də sosial, psixoloji və emosional baxımdan ciddi təsirlər yarada bilər. Artrozun klinik təsirlərini aşağıdakı kimi daha ətraflı təsnif etmək olar:

Fiziki hərəkətlilikdə məhdudiyyətlər

Artroz, xüsusilə yaşlı insanlarda, əzələ-skelet sisteminin zəifləməsinə səbəb olur. Oynaq ağrıları və hərəkət məhdudiyyətləri, gündəlik həyat fəaliyyətlərini yerinə yetirməkdə çətinliklər yaradır. Məsələn, ev işlərini görmək, avtomobil idarə etmək, qalxmaq və enmək kimi hərəkətlər çətinləşir. Bu vəziyyət, müstəqil yaşamağı və iş qabiliyyətini zəiflədir.

İş və sosial həyatın təhlükəyə düşməsi

Artrozdan əziyyət çəkən şəxslər, öz iş fəaliyyətlərini yerinə yetirməkdə çətinlik çəkirlər. Hərəkət məhdudiyyətləri və ağrılar işin yerinə yetirilməsini daha da çətinləşdirir. Bununla yanaşı, artrozlu şəxslər sosial fəaliyyətlərdən geri çəkilməyə başlayırlar, çünki fiziki olaraq aktiv olmağı çətin tapırlar. Bu, sosial əlaqələrin zəifləməsinə və izolasiya hissinə səbəb ola bilər.

Psixoloji və emosional təsirlər

Artrozun ağrıları və hərəkət məhdudiyyətləri şəxsin emosional vəziyyətinə də mənfi təsir göstərir. Xəstəliklə bağlı yaşanan davamlı ağrılar və fəaliyyət məhdudiyyətləri depressiya, narahatlıq və ümumi psixoloji gərginlik yarada bilər. Bu, xəstənin özünə inamını azaldır və onun həyat keyfiyyətini pisləşdirir.

İşləmə qabiliyyətinin azalması

Artroz xüsusilə yaşlı insanlarda işləmə qabiliyyətini azaldır. Xüsusilə yüksək fiziki yük tələb edən işlərdə çalışan şəxslər artrozdan daha çox təsirlənirlər. Həmçinin, artroz xəstələri müntəzəm olaraq tibb müayinələri və müalicə almalı olduqları üçün iş davamlılığını itirə bilərlər.

Ağrı idarəetmə problemləri

Artrozun davamlı ağrıları, dərman istifadəsi və digər müalicə üsullarının səmərəsizliyi nəticəsində, xəstələrdə ağrı idarəetmə məsələləri meydana çıxır. Bu ağrılar həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərir və çox zaman xəstələrdə ağrı ilə başa çıxmaq üçün yeni üsullar tapmağa çalışırlar.

Artroz, həm fiziki, həm də emosional baxımdan xəstələrə ciddi təsir göstərən bir xəstəlikdir. Xəstəliyin erkən mərhələlərində əlamətlər daha yüngül olsa da, zamanla bu təsirlər daha da ağırlaşır. Ağrı, hərəkət məhdudiyyəti və sosial həyatın azalması artrozdan əziyyət çəkən şəxslərin həyat keyfiyyətini pisləşdirir. Xəstəliyin müalicəsi və qarşısının alınması üçün erkən diaqnoz, düzgün müalicə yanaşmaları və həyat tərzi dəyişiklikləri çox önəmlidir. Terapevtik müdaxilələr və fizioterapiya ilə artrozun təsirlərini azaltmaq və xəstənin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq mümkündür.

Nərminə Abbasova

MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin təsisçisi və baş həkimi, terapevt, ailə həkimi