Asperger sindromu autizm spektri pozğunluğunun bir növüdür. Bu sindrom sosiallaşmaq və effektiv ünsiyyət qurma qabiliyyətini məhdudlaşdıran inkişaf pozğunluğudur. Sindromlu insanlar dar maraqlara malikdirlər və sərt rutinlər edirlər, eyni zamanda tez-tez təkrarlanan davranışlar nümayiş etdirirlər.

-İlk dəfə pediatr Hans Asperger tərəfindən təsvir edildiyi üçün xəstəlik onun adını daşıyır. Əvvəllər  bir xəstəlik olduğu düşünülürdüsə, indi isə autizm spektri pozğunluqları içərisində yüksək funksiyalı bir alt kateqoriyaya daxil edilir. Asperger sindromunun simptomları digər autizm spektri pozğunluqlarından daha az şiddətli ola bilər. Bu səbəbdən yüksək funksionallığa malikdir.

Asperger sindromunun araşdırarkən tədqiqat müəyyən etdiki, bu  genləri daşıyan autizm spektri pozğunluğu üçün risk faktoru mövcuddur. Risk qrupuna daxil olan aspergerlər bunlardır

✓ Ailədə hər hansı autizm spektri pozğunluğu varsa, normal əhali ilə müqayisədə digər insanların da autizm spektrinin pozulması ehtimalı artır.

Bəzi genetik və xromosom xəstəlikləri (kövrək X sindromu, vərəmli xloroz) olan insanlarda autizm spektrinin pozulması ehtimalı artır.

 – Hamiləlik zamanı  yaşanan problemlər autizm spektri pozğunluqlarının inkişafına səbəb ola və ya asanlaşdıra bilər.

Yaşlı yaşda valideyn olmaq istəyi  Asperger sindromunun daşıyıcısı olma riskini daha çox artırır.

Eyni zamanda Asperger sindromlu uşaqlarda ilk olaraq iki simptom diqqəti cəlb edir:

-Birincisi, digər uşaqlar kimi ağıllı olsalar belə  Asperger sindromlu uşaqlar sosial bacarıqlarda çətinlik çəkirlər;

– İkincisi, bir mövzuya həddindən artıq maraq göstərmələri və ya eyni davranışı təkrar-təkrar təkrarlamağa meylli olmalarıdır. Bu iki xüsusiyyət Asperger sindromunun aşkarlanmasında vacibdir. Asperger sindromu erkən yaşlarda başlayır. Uşaq inkişaf etdikcə bəzi simptomlar daha aydın nəzərə çarpır. Ancaq Asperger sindromunda görülən simptomlar aşağıdakılardır:

✓ Göz təması qura bilməmək,

Sosial münasibətlərdə səriştəsizlik göstərmək, uyğun davranışın olmaması, nitqə uyğun reaksiya verə bilməməsi və s.

Üz ifadələri və bədən dili kimi bu iki  özünü ifadə Asperger sindromunun aşkarlanmasında vacibdir. Asperger sindromu erkən yaşlarda başlayır. Uşaq inkişaf etdikcə bəzi simptomlar daha aydın nəzərə çarpır.

Qeyri-adi nitq nümunələrindən istifadə etmək və normal söhbət üçün vacib olan istehza, yumor və sarkazm və ya jestləri və sosial işarələri anlamaqda çətinlik çəkmək

✓ Daha az emosiya nümayiş etdirmək məsələn, xoşbəxt və ya xoş olanda daha az gülümsəmək, nitqdə stress və intonasiya düz və mexaniki, emosiyadan məhrum ola bilər

Daha çox tək vaxt keçirmək istəyi,

bir mövzuya həddindən artıq və sıx maraq göstərmək istəyi,

məsələn, avtomobillər haqqında hər cür məlumatı mənimsəyən, avtomobillərlə maraqlanan Asperger sindromlu uşaq ola bilər.

ASPERGERLƏR HƏYATA UYĞUNLAŞMAQDA ÇƏTİNLİK ÇƏKİRLƏR.

Fazilə Camalova

Psixoloq, refleksoloq