Autizm spektr pozğunluğu (ASP) olan uşaqların valideynləri üçün xüsusi ehtiyaclar və strateji yanaşmalar tələb olunur. Bu məqalədə autizmli uşaqların inkişafını dəstəkləmək və onların həyat keyfiyyətini artırmaq üçün valideynlərin diqqət etməli olduğu bəzi vacib məqamları müzakirə edəcəyik.

1) Təhsil və incəliklərlə tanışlıq

Valideynlər autizm spektr pozğunluğu və onun müxtəlif aspektləri ilə bağlı məlumatlı olmalıdırlar. Bu, uşağın ehtiyaclarını daha yaxşı başa düşməyə və onun üçün uyğun müalicə və təhsil strategiyaları seçməyə kömək edir. Tədqiqatlar və mütəxəssislərlə danışmaq, valideynlərin autizmin əlamətləri və uyğun müdaxilə üsulları haqqında geniş məlumat əldə etmələrinə kömək edir.

2) Şəxsi dəstək və təşviq

Autizmli uşaqların ehtiyaclarına uyğun dəstək və təşviq təmin etmək çox vacibdir. Bu, uşağın fərdi bacarıqları və maraqları əsasında şəxsi inkişaf planı hazırlamağı əhatə edir. Valideynlər uşağın güclü tərəflərini və maraqlarını müəyyənləşdirərək, onu bu sahələrdə dəstəkləməli və təşviq etməlidirlər.

3) Davamlı kommunikasiya və sosial bacarıqların inkişafı

Autizmli uşaqların kommunikasiya və sosial bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün sistematik yanaşma tələb olunur. Valideynlər uşaqlarına mütəmadi olaraq kommunikasiya bacarıqlarını öyrətməli, sosial situasiyalarda onları yönləndirməli və davranışlarını müsbət şəkildə təşviq etməlidirlər. Müxtəlif kommunikasiya vasitələri və metodları (visual cədvəllər, sosial hekayələr və s.) istifadə etmək uşağın sosial bacarıqlarını artırmağa kömək edə bilər.

4) Sabit və proqnozlaşdırıla bilən mühit

Autizmli uşaqların dəyişikliklərə qarşı reaksiya verə biləcəyi üçün, sabit və proqnozlaşdırıla bilən mühit təmin etmək əhəmiyyətlidir. Gündəlik rutini və mühitdəki dəyişiklikləri minimuma endirmək, uşağın stresini azaldar və onun daha yaxşı uyğunlaşmasına kömək edə bilər. Müəyyən qrafiklər və strukturlaşdırılmış fəaliyyətlər uşağın mühitlə rahatlıqla qarşılaşmasına kömək edir.

5) Davranışların idarə edilməsi

Autizmli uşaqların davranışlarını idarə etmək və müsbət davranışları təşviq etmək üçün müxtəlif metodlar tətbiq etmək lazımdır. Bu, mükafatlandırma sistemləri, müsbət təşviq və davranışların analizi ilə həyata keçirilə bilər. Davranışların idarə edilməsi üçün peşəkar mütəxəssislərdən kömək almaq faydalı ola bilər.

6) Valideyn dəstəyi və özünəqayğı

Autizmli uşaqları olan valideynlər üçün özünə qayğı çox vacibdir. Valideynlər emosional və fiziki olaraq özlərini yaxşı hiss etməlidirlər ki, uşaqlarına daha yaxşı dəstək verə bilsinlər. Stressi idarə etmək, dəstək qruplarına qatılmaq və lazım gəldikdə peşəkar yardım almaq valideynlərin öz rifahlarını qorumağa kömək edə bilər.

7) Təhsil və tibb müəssisələri ilə əməkdaşlıq

Autizmli uşaqların təhsil və tibbi ehtiyaclarını qarşılayacaq müvafiq xidmətləri seçmək və onlarla müntəzəm əlaqədə olmaq çox vacibdir. Məktəb və mütəxəssis müalicəçilərlə davamlı əlaqə və əməkdaşlıq, uşağın inkişafını izləmək və onun üçün ən uyğun müdaxilələri təmin etmək üçün əhəmiyyətlidir.

8) Müxtəlif ünsiyyət vasitələrindən istifadə

Valideynlər uşaqlarının özünə uyğun ünsiyyət üsullarını tapmalıdırlar. Müxtəlif ünsiyyət vasitələri (vizual cədvəllər, işarələr, texnoloji tətbiqlər və s.) istifadə edərək, uşağın özünü ifadə etməsini asanlaşdırmaq mümkündür. Uşağın ən rahat olduğu ünsiyyət metodunu tapmaq, onun həyat keyfiyyətini artırır.

Nəticə

Autizmli uşaqların valideynləri üçün xüsusi ehtiyaclar və strategiyalar mövcuddur. Təhsil və məlumatlanma, şəxsi dəstək, davamlı kommunikasiya, sabit mühit, davranışların idarə edilməsi, valideyn dəstəyi, təhsil və tibb müəssisələri ilə əməkdaşlıq, və müxtəlif ünsiyyət vasitələrinin istifadəsi, autizmli uşaqların inkişafını dəstəkləmək üçün əsasdır. Bu yanaşmalar uşağın həyat keyfiyyətini artırmağa və valideynlərin dəstəkləyici bir mühit yaratmalarına kömək edəcəkdir.

Psixoloq M.Almara Ağaqızı

PRİM – “Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf  Mərkəzi”nin direktoru