Öz-özlüyündə bədənin əsməsi, titrətməsi orqanizmdə baş verən dəyişikliyin əlamətidir. İnsanın sabit bədən temperaturu pozulduqda, daxildə orqanlara lazım olan hərarəti saxlamaq üçün titrəmə mexanizm işə düşür. İnsan üçün hərarətin kəskin qalxması və enməsi, hətta 1-2 dərəcə belə dəyişməsi təhlükəlidir.
Temperatur 38-dən yuxarı qalxdıqda və ya 35-dən aşağı düşdükdə, bunu hansısa xəstəliyin simptomu kimi qəbul edirlər.
Bəzi hallarda titrəmə faydalı, bəzi hallarda isə zərərlidir.
Məsələn, insan soyuq suya girəndə titrədir, bu zaman bədən öz daxilindəki hərarəti tənzimləyir.
Adətən bədənin titrətməsinin səbələri aşağıdakılar olur.
1.Soyuqdan donanda
Əgər havanın temperaturu kəskin düşübsə, dəri və əzələlər soyuyur, onların hərarəti enir. Bu normaldır. Çünki orqanizm qanın əsas dövriyyəsini daxili orqanlara yönəldir, çünki dəri və əzələlər elə də vacib deyil.
Bəzən insan donanda qeyri-ixtiyari sidik ifrazı olur. Soyuq diurezi deyilən bu hal ona görə baş verir ki, qan damarları yığılıb, təzyiqi artırır, bu da sidik kisəsini tez doldurur. İnsan çox soyuqda qalanda, donmaq təhlükəsi olanda əzələlər aktivləşərək, bədən titrəyir. Bu siqnalı hipotalamus vəzisi verir, orda temperatur mərkəzi yerləşir.
Zərif, arıq, çəlimsiz insanlar soyuqda daha çox istilik sərf edir və tez donurlar. Piyli, iri cüssəli insanlar nisbətən daha gec donur, çünki piy sürətli istilik itkisinin qarşısını bir qədər alır.
İdmançılar, əzələləri şişmiş insanlar da soyuğa davamlıdır, çünki əzələ kütləsi artıq peç deməkdir. Titrəmə əbədi olmur. Yəni bir neçə dəqiqə, saatmı çəkir, o vaxta kimi ki, əzələlərdə qlikogen ehtiyatı bitir. Bu zaman bədən əlavə istilik mənbəyi tapmasa, orqanizm daxildən donur və sonluq ölüm ola bilir.
Amma körpə uşaqlar soyuqdan titrəmir. Çünki onlarda bu mexanizm hələ tam işə düşməyib.
2.Yüksək hərarət
Orqanizmə patogn mikrob, virus, bakteriya düşdükdə, immun sistem müdafiə gücünü işə salır, bu metodlardan biri də daxili hərarəti qaldırıb, təhlükəli mikrobları öldürməkdir. Ona görə hərarət 39-a çatandan sonra qızdırma salan dərmanlar atmaq lazımdır. Bu rəqəmə qədər dözmək olar.
Bəs istidirsə, insan niyə titrəyir? Çünki bədən hərarəti qalxdıqca, insanın bədənindən ətrafa istilik yayılır, orqanizm isə bunu soyuq kimi qəbul edir və titrətmə mexanizmi işə düşür. Ona görə ev isti olsa da, qızdırmalı insan donuram, soyuqdur deyə yorğan altına girir. Bədənin susuzlaşması da titrətmə yaradır. Ona görə xəstə bol maye içməlidir.
3.Stressdən titrətmə
İstənilən ciddi hadisə zamanı, hətta xoş gün olsa belə insan stressdən, təşvişdən titrəməyə düşür. Bu titrəməni qana güclü adrenalin sıçraması yaradır. Bu zaman nə xaricdə, nə orqanizmin daxilində heç bir hərarət dəyişməsi baş vermir, hər şey normadadır.
Amma adrenalin qana sıçradıqda, istilik yaratdığı üçün insan titrəyir və tərləyir. İnsanın bədənində ürpənmə, əllərdə uyuşma da ola bilər. Bu zaman insan üzünə su vurmalı, hərəkətlər edib adrenalini qovmalı, sakitləşdirici preparat və ya çay içməli, su qəbul etməlidir.
4.Narkozdan sonra titrətmə
Buna postanestetik titrətmə deyilir. Buna səbəb xəstəyə vurulan anestetik, yəni narkoz preparatlarıdır. Onlar əməliyyat zamanı orqanizmin termotənzimləyici sistemini söndürür. Ona görə xəstə əməliyyatdan sonra soyuq hiss edir. Bu titrətməni adi isti odeyal və isti maye ilə azaltmaq olar. Əgər keçmirsə, dərman verilir.
5.Qanda şəkər çatışmazlığı
Əgər insan uzun müddət susuz, yeməksiz qalsa, qanda qlükoza enir və bədən həyəcan təbili vuraraq titrəməyə başlayır. Buna tibbdə hipoqlikemiya deyilir. Bu zaman insan təcili olaraq qida və maye, həmçinin şirniyyat qəbul etməlidir ki, qlükoza tez qalxsın.
Eləcə də qalxanvari vəzisində problemlər olan qadınlar tez-tez səbəbsiz titrətmə hiss edir. Çünki qalxanvari vəzi termotənzimləyici orqanlardan biridir. Hormon çatışmazlığı olduqda, insan bir qədər aşağı temperaturda belə sanki donur, titrədir kimi hiss edir.
