Yəqin ki, əksər insanlar istər bir dəfə, istərsə də davamlı boğazlarının şişməsi halı ilə qarşılaşıblar. Bununla bağlı  oxucularımızı  MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin baş həkimi, terapevt və ailə həkimi Nərminə Abbasova məlumatlandırır.

Ailə həkimi bildirib ki, boğaz şişməsinə bir neçə amil səbəb ola bilər. O cümlədən infeksiyalar, allergik reaksiyalar, iltihabi şərtlər, travma və yaralanma, şişlər və böyümələr, dərmanlar, sistemli vəziyyətlər, otoimmün pozğunluqlar, ətraf mühit faktorları və stress.

Həkim deyir ki, boğaz şişməsinin ən çox rastlaşdığımız səbəbi infeksiyalardır:

“Bu infeksiyalar viral və ya bakterial ola bilər. Boğaz toxumalarının iltihabına və şişməsinə səbəb olan ümumi infeksiyalara boğaz ağrısı, tonzillit, qrip, soyuqdəymə və yoluxucu mononükleoz kimi halları aid etmək olar. Tozcuq, heyvan tükü, müəyyən qidalar və ya həşərat sancması kimi hallara qarşı allergiya da boğazın şişməsinə səbəb olan immun reaksiyaya səbəb ola bilər. Məsələn, anafilaksi kimi tanınan şiddətli allergik reaksiyalar, təcili tibbi yardım tələb edən sürətli və şiddətli boğaz şişməsinə səbəb ola bilər. Eyni zamanda, müxtəlif iltihablı şərtlər boğazın şişməsi ilə nəticələnə bilər. Bura laringit – səs qutusunun iltihabı, faringit – boğazın iltihabı və boğazda qıcıqlanma və şişkinliyə səbəb ola bilən qastroezofageal reflü xəstəliyi – GERD daxildir.

Qeyd edim ki, boğazdakı fiziki xəsarətlər – məsələn, birbaşa zərbələr və ya yad cisimlərdən gələn xəsarətlər, lokallaşdırılmış boğaz şişməsinə səbəb ola bilər. Tüstü və ya kimyəvi maddələr kimi qıcıqlandırıcı maddələrə məruz qalma da boğazın qıcıqlanmasına, şişməsinə səbəb olan amillərdəndir.

Boğazda və ya yaxınlıqdakı strukturlarda həm xoş, həm də bədxassəli şişlər və ya böyümələr də boğazın şişməsinə səbəb ola bilər. Bu böyümələrin ölçüsü tənəffüs yollarına maneə törədə və nəfəs almada narahatlığa da səbəb ola bilər. Bununla yanaşı, bəzi dərmanlar, xüsusilə ağızdan və ya inhalyasiya yolu ilə qəbul edildikdə, yan təsir olaraq boğazın şişməsinə səbəb ola bilər. Əsasən də dərmana alergiyası olan insanlarda buna daha çox rastlanır. Bundan başqa, anjiyoödem kimi sistemli vəziyyətlər boğazın və bədənin digər bölgələrinin ani və şiddətli şişməsinə səbəb ola bilər. Anjiyoödemin olması isə daha çox əsas immun və ya allergik reaksiya ilə əlaqədardır”.

Otoimmün pozğunluqlardan da bəhs edən Nərminə xanım bildirdi ki, sistemik lupus eritematosus kimi otoimmün xəstəliklər bədənin müxtəlif hissələrində, o cümlədən boğazda xroniki iltihaba səbəb olması ilə şiş yarada bilər:

“Eyni zamanda, çirklənmə, tüstü və ya quru hava kimi ətraf mühit faktorlarına məruz qalmaq boğazı qıcıqlandıra və potensial olaraq boğazda yüngül şişkinliyə səbəb ola bilər. Və emosional stress, yaxud səs tellərində həddindən artıq gərginlik, xüsusilə yüksək səs tonu ilə həddən artıq çox danışan şəxslərdə boğazda narahatlıq və şişlik yarana bilir. Ümumiyyətlə, boğaz şişməsi yüngül narahatlıqdan ağır, həyat üçün təhlükə yaradan vəziyyətlərə, xüsusən də ağır allergik reaksiyalar və ya anafilaksi hallarına qədər dəyişə bilər. Ona görə də boğazında ani yaranan və şiddətli şişlik varsa, xüsusən də bu, nəfəs almaqda və ya udmaqda çətinlik yaradırsa, səbəbin müəyyənləşdirilməsi üçün həkimə müraciət edilməsi mütləqdir”.

Ailə həkimi boğaz şişməsinin diaqnozundan da danışdı. Bildirdi ki, boğazın şişməsinin səbəbinin diaqnozu adətən tibbi keçmişin qiymətləndirilməsi, fiziki müayinə və bəzi hallarda diaqnostik testlərin birləşməsini əhatə edir:

“Spesifik diaqnostik yanaşma bəzi hallarda şübhəli səbəbdən və şişkinliyin şiddətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Əvvəlcə simptomlar, o cümlədən onların nə vaxt başladığı, şiddəti və boğazın şişməsinə səbəb ola biləcək hər hansı amillər barədə suallar soruşulur. Bu zaman hər hansı son infeksiyalar, allergiya, qıcıqlandırıcılara məruz qalma və ya qəbul etdiyiniz dərmanlar haqqında dəqiq məlumatı həkimə vermək düzgün diaqnoz üçün vacibdir. Daha sonra boğaz, boyun və bitişik nahiyələrə diqqət yetirməklə fiziki müayinə aparılacaq. Boğazda və boyunda iltihab, qızartı, şişlik və hər hansı görünən anormallıq əlamətlərinə nəzər yetiriləcək. Ümumiyyətlə, boğazda şişə səbəb kimi allergiyalardan şübhələnilsə, potensial allergenlər haqqında sorğu verilə və xüsusi allergenləri müəyyən etmək üçün dəri testləri və ya qan testlərini ehtiva edən allergiya testi tövsiyə edilə bilər. Boğaz ağrısı və ya mononükleoz kimi bir infeksiyadan şübhələnildiyi halda, şişə səbəb olan patogenləri müəyyən etmək üçün boğaz çubuqları və ya qan testləri aparıla bilər. Struktur anormallıqlar və ya böyümələrdən şübhələnildiyi hallarda, boğazın və boyunun təfərrüatlı görünüşlərini təmin etmək üçün rentgen şüaları, CT taramaları və ya MRT taramaları kimi görüntüləmə üsullarından istifadə oluna bilər. Onu da deyim ki, bəzi hallarda, boğazı və yaxınlıqdakı strukturları birbaşa görmək üçün burun və ya ağızdan ucunda kamerası olan nazik, çevik bir boru – endoskop – daxil edildiyi endoskopiya edilə bilər. Bu, poliplər və ya şişlər kimi anormallıqları müəyyən etməyə kömək etməkdə dəqiq diaqnoza imkan yaradacaq. Əgər boğazda böyümə və ya kütlə aşkar edilərsə, onun xoş və ya bədxassəli olduğunu müəyyən etmək üçün biopsiya tələb oluna bilər. Bu, mikroskop altında müayinə üçün kiçik bir toxuma nümunəsinin götürülməsini əhatə edir. Klinik təqdimatdan və şübhəli səbəblərdən asılı olaraq, otoimmün vəziyyətlər üçün testlər və ya xüsusi allergiya testləri kimi digər ixtisaslaşdırılmış testlər də nəzərdən keçirilə bilər. Boğaz şişməsi diaqnozu fərdin simptomlarına və tibbi tarixinə əsasən çox fərqli ola bilər. Hər bir halda səbəb müəyyən edildikdən sonra həkim xüsusi vəziyyətə uyğun müalicə planı hazırlaya bilər”.

Nərminə xanım qeyd edib ki, boğaz şişkinliyini müalicə etmək üçün bəzi ümumi yanaşmalar edilməlidir. Həkimin sözlərinə görə, əsas səbəblərin aradan qaldırılması vacibdir:
“İnfeksiyalar – məsələn, boğaz ağrısı, tonzillit səbəbiylə boğazın şişməsi hallarında həkim bakterial infeksiyalar üçün antibiotiklər təyin edə və ya viral infeksiyalar üçün antiviral dərmanlar tövsiyə edə bilər. Lakin boğaz şişinə səbəb allergiyadırsa, allergenlərdən qaçınmaq və antihistaminiklər və ya dekonjestanlardan istifadə simptomları aradan qaldırmağa kömək edə bilər. Boğaz şişi ağrıya səbəb olduqda reseptsiz ağrıkəsicilər bu narahatlığı azaltmağa kömək edə bilər. Bol maye içmək və məkanda nəmləndirici istifadə etmək quru və ya qıcıqlanmış boğazı sakitləşdirə bilər. Səsinizi dincəltmək, yəni yüksək səs tonu ilə danışmamaq, həmçinin siqaret çəkmək və ya qışqırmaq kimi qıcıqlandırıcılardan qaçınmaq boğaz iltihabını azaltmağa və şişi sağaltmağa kömək edəcək. Mentol və ya bal kimi sakitləşdirici maddələr olan boğaz pastilləri və ya spreylər boğaz ağrısı simptomlarını aradan qaldıra bilər. Eyni zamanda, ilıq duzlu su ilə qarqara boğazdakı narahatlığı aradan qaldırmağa və iltihabı azaltmağa kömək edərək, şişi azaldır. Boğazın şişməsinə səbəb olan ciddi struktur anomaliyaları, böyümələr və ya kütlə hallarında problemi aradan qaldırmaq, yaxud həll etmək üçün cərrahi müdaxilə və ya digər tibbi prosedurlar tələb oluna bilər”.

Ailə həkimi allergiya vurulması və ya immunoterapiya ilə bağlı məlumatları da diqqətə çatdırmağı vacib bildi. Onun sözlərinə görə, boğazda şişə səbəb olan şiddətli allergiyası olan şəxslər üçün zamanla allergenlərə qarşı həssaslığı azaltmaq üçün allergenə xüsusi immunoterapiya tövsiyə oluna bilər. Həkim qeyd etdi ki, boğaz şişinin səbəbindən asılı olmayaraq, müalicə zamanı həkimin təlimatlarına uymaq və dərmanların vaxtlı-vaxtında istifadəsi şişin qısa müddətdə aradan qaldırılmasına səbəb olacaq.