Həftədə iki dəfə axşam saat altıdan sonra rəsm çəkməyə gedirəm. Dərsdən əvvəl isə standart bir gün məni gözləyir: bir neçə mətn yazmaq, mənzili təmizləmək, şam yeməyi bişirmək, mağazaya qaçmaq.,və bunu kimi bir neçə işlər. Günün sonu isə yorğunam və hər gün təkrarən eyni hadisələri yaşayıram. Bəs mən necə həyatımı dəyişə bilərəm? Planlaşdırma, özünə intizama salmaq – bütün bunlar mənə məlumdur. Bəs əməl edirəmmi?
“Yemək bişirmə, sifariş verək” deyir həyat yoldaşımız.
Qızıl adam, elə deyilmi? Amma mən imtina edirəm! Niyə? Çünki mən hər şeydə ən yaxşı olmağa çalışıram: yaxşı həyat yoldaşı, məhsuldar müəllif, bacarıqlı sənətkar. Nəyinsə öhdəsindən gəlməmək necədə qorxuncdur.
Tanıdığım qadınlardan, qızlardan həyat tərzlərini sorusduqda: tam iş günü işləyənlər, sərbəst həyat yaşayanlar, analıq məzuniyyətində olanlar və öz biznesini yaradan xanımlara rast gəldim. Həyatın təlatümlərində yaradıcılıq üçün gücləri varmı? Və ən ümumi cavab «xeyr»dir.
Əsrlər boyu bir qadın dörd divar arasında həbs edilib. İndi isə normal hesab etdiyimiz şeylər – səyahət etmək, sevdiyimiz işlə məşğul olmaq, kafelərə getmək, oxumaq, yazmaq, sosiallaşmaq – keçmişdə xanımlarımız üçün tamamilə qeyri-mümkün idi.
İngilis yazıçısı Virciniya Vulf “Özünə aid bir otaq” adlı sensasiyalı essesində acı bir şəkildə yazır ki, biz qadınların yaradıcılıqla özünü ifadə etmək üçün ilk cəhdlərinə yalnız 18-ci əsrdə rast gələ bilərik. Bəs bundan əvvəl? Şairlər, yazıçılar, rəssamlar necə yaşayırdılar?
Niyə o dövrün yazıçıları daha çox roman yazırdılar? Şeir deyil, pyes deyil. Roman tapşırıqlar arasında ümumi otaqda yaradıla bildiyi üçün çox konsentrasiya tələb etmirdi.
Əsl yaradıcılıq bütövlük tələb edir. Bütün düz budur! Bir qadının bütöv olması niyə çətindir? Gündəlik həyatı düşünüb, peşmançılıq hissi keçirməsimi? Çünki bütün bu müddət ərzində ona dedilər: onun rolu başqadır. Yaradıcılıq sadəcə gözəl bir bonusdur, lakin vacib bir məşğuliyyət deyil. Bu roldan ən kiçik səhv günaha səbəb olur. Əsrlər sonra günah o qədər kök salıb ki, bizim mahiyyətimizə çevrilir.
Bəs niyə özümüzü günahlandırırıq?
“Mən bunu edəcəm, edə bilərəm, edə bilərəm, bunlar mənim vəzifələrimdir, mən bunun qayğısına qalacam, etməliyəm” mantra kimi təkrar edirik.
Uşaqlıqdan bizə öyrədilir: çalışqan, sevgi dolu və faydalı olmaq. Biz dünyanın adi paradiqmasında yaşamağa çalışırıq: evlən, uşaq sahibi ol, yaxşı iş tap, gündəlik həyatın qayğısına qal. Bunlar həyat yükü olaraq bizə yüklənir. Biz öz istəklərimizi deyil, başqasının istəklərini təmin etmək üçün yaşayırıq.
Və sonda özünüzü günahlandırırsınız? Sevimli hobbinizə vaxt ayırmaq və ən azı bir az gündəlik həyat haqqında düşünməyi dayandırmaq niyyətindəsiniz? Niyə qadının yaradıcılığı çox vaxt şıltaqlıq, ikinci dərəcəli, qurban verilə bilən bir şeydir?
Biz öz maraqlarımıza xəyanət edəndə başqa bir yük alırıq – passiv aqressiya. Biz başqalarının yolunu izləyirik, amma ehtiraslar ruhumuzda qaynayır.
Hobbiniz üçün vaxta ehtiyacınız olduğunu söyləmək, yaradıcılığınıza hörmət tələb etmək münaqişə demək deyil. Özünüzü seçmək deməkdir!
Bu da insanın həll olunmamış vəziyyətlər mühitində yaşamasına gətirib çıxarır və beyin susmağa üstünlük verib, dözmədiyi üçün öz həllini düşünür. Nəticədə biz dünyanı təhrif olunmuş güzgüdəki kimi görürük.
Sonsuz yarışımızı davam etdirərək, “Ailə mütləq başa düşməyəcək” deyə başqaları üçün qərar veririk.
Yaradıcılıq qadın üçün lazımdır (hər kəs üçün lazımdır, lakin xüsusilə qadın üçün). Yaradıcılıq bizim mahiyyətimizdir, fitri ehtiyacımızdır, həyatda tarazlığın şərtidir. Yaradıcılıq təxəyyülü inkişaf etdirir, özünə hörməti artırır, stressi aradan qaldırır, hər şeyə məna verir. Yaradıcılığın rədd edilməsi oyanış zəngidir. Deyir ki, başqalarını seçirsən, özünü yox.
Özümüzü qəfəsə salmışıq, amma bu bizim günahımız deyil.
Əgər həqiqətən sevdiyiniz şeyə vaxt tapmaq, yaratmaq, həyata əlavə məna vermək istəyirsinizsə, sağlam eqoizm, özünə hörmət və ümumilik tərbiyəsi üzərində işləməli olacaqsınız. Özünüz və ya bir psixoloqun köməyi ilə gümah və qorxudan qurtulun. Çox vaxt əlimizi bağlayan onlar olur.
Xarici amillərlə mübarizə aparmaqla yanaşı, yaradıcılığa şəxsi yanaşmanızı yenidən nəzərdən keçirmək vacibdir. Bunu vərdişə çevirin, gündəlik həyatınızın yaradıcısı olun.
“Əvvəllər düşünürdüm ki, yaradıcılıq üçün demək olar ki, ayrıca bir ofisə ehtiyacım var”.
Sonra lazım olan yerdə yazmağa başladım. Özümü günahlandırmağı dayandırdım və daha yaxşı hiss etdim. Ofis, öz otağım bunlar indi beynimdədir.
Yazıçı Culiya Kemeron çox gözəl fikir bildirmiş : “Zamana olan vəsvəsə, həqiqətən, mükəmməlliyə olan vəsvəsədir”. Bütün bunlar eyni operadandır – “həmişə və hər şeydə ən yaxşı görünməyə məcburuq”.
Dərhal şah əsər yaratmaq istəyirik, amma bu baş vermir. Yazmaq pisdir, çəkmək pisdir, hər zaman nəyəsə başlaya bilərsiniz. Bunun üçün dəqiqələr hazırlamaq, hətta ən sıx cədvəldə belə nəticə verəcəkdir. Tədricən kəmiyyət keyfiyyətə çevriləcək, ayrı-ayrı səhifələrdən roman, ştrixlərdən şəkil yaranacaq. Əsas odur ki, özünüzə icazə verin, icazə verin, yaratmağa layiq hesab edin. səhifələr bir roman təşkil edəcək, vuruşlardan – bir şəkil. Əsas odur ki, özünüzə icazə verin, icazə verin, yaratmağa layiq hesab edin.
Süsən Məmmədova
“Baku Career Center”in təsisçi direktoru və Biznes mentoru
