Bir il əvvəl yeni koronavirus infeksiyası COVID-19 yayıldıqda çoxları bunun ciddi və uzun müddət davam edəcəyini gözləmirdi. Düşünürdük ki, SARS, quş qripi, SARS, MERS və digər viruslar kimi, qısa müddətdə ötüşüb gedəcək, hətta bizdən yan keçəcək. Amma göründüyü kimi, yeni növ koronavirus infeksiyası həyat tərzimizi kökündən dəyişdirdi. Maska və əlcək taxmaq, sosial məsafəni gözləmək və digər karantin tədbirlərinə əməl etmək bizim üçün norma halına gəlib və əvvəlki azad həyatımıza nə vaxt qayıdacağımız hələ də bilinmir.

İnkişaf etdirilən peyvəndlərə böyük ümidlər bağlansa da, pandemiyanın gedişatını dayandıra biləcək kütləvi vaksinasiyanın həyata keçirilməsi üçün bir neçə il lazımdır. Bu da o deməkdir ki, koronavirus həyatımıza və səhhətimizə zərər vurmağa davam edəcək. Ekspertlər, xəstəliyi yüngül və ya asimptomatik keçirənlər bunun ayıb olmadığını, gec-tez kollektiv immunitetin meydana gələcəyini və problemin həll ediləcəyini iddia edirlər.

Lakin kütləvi immunitetin yaranması o qədər də sadə deyil. Birincisi, hər kəsin immun sistemi fərqlidir. Bəziləri həqiqətən asanlıqla və demək olar ki, hiss olunmaz şəkildə xəstələnirsə, başqaları üçün COVID-19 gedişi ağırlaşmalarla keçir. Üstəlik virus yalnız tənəffüs yollarına deyil, digər bədən sistemlərinə də sirayət edir və bir çox xoşagəlməz nəticələrə səbəb olur.

Rospotrebnadzor Mərkəzi Tədqiqat Epidemiologiya İnstitutunun klinik və analitik iş üzrə direktor müavini Natalya Pşeniçnayanın sözlərinə görə, koronavirusu olan insanlar virusdan tam sağaldıqdan sonra da tez-tez öskürək, sinəsində ağrı, baş ağrısı və taxikardiyadan şikayət edirlər. Xəstəliyin nəticələrinin bir hissəsi bədənin sinir sistemi ilə əlaqələndirilir. İnsanlar xroniki yorğunluq, yaddaş, diqqət və ümumilikdə zehni zəiflikdən əziyyət çəkir. Epidemioloqlar sağaldıqdan sonra dərhal işə getməməyi, sağlamlığın və immunitet sisteminin bərpasına məsuliyyətli yanaşmağı tövsiyə edir.

İkinci problem ondan ibarətdir ki, koronavirusdan sağaldıqdan sonra insan təkrar infeksiyalara qarşı zəmanətli sığorta ala bilmir. Həkimlər hələ də bədəndə antikorların nə qədər effektiv olması barədə yekdil bir qərara gələ bilməyib. Hər halda bəzi araşdırmalar göstərir ki, orta hesabla üç-beş ay sonra virusa yenidən yoluxmaq mümkündür. Həkimlər deyir ki, bədənin bərpası və qorunmasının ən yaxşı yolunun immun sistemini gücləndirməkdir.

İmmunitet bədəni xaricdən gələn zərərli xarici maddələrdən, o cümlədən viruslardan, bakteriyalardan, göbələklərdən və s.dən qoruyan təbii qoruyucu maneədir. İmmun sistemini hər bir kərpicin xüsusi bir hüceyrə olduğu qala divarı şəklində təsəvvür edə bilərsiniz, üst hissədə mühafizəçilər və gözətçilər var (məsələn, sitotoksik T-limfositlər). Divar və əsgərlər lazımi vəziyyətdə saxlanılmazsa, qalanın müdafiəsi zəifləyir və işğalçılar, yəni viruslar və bakteriyalar oraya nüfuz edir. Təəssüf ki, elm adamları immunitet sistemini dərhal gücləndirəcək və vücudu hər hansı bir koronavirusdan qoruyacaq sehrli bir həb hələ ixtira etməyib. Bədənin ehtiyatlarını təkbaşına istifadə edə bilmirsinizsə, müasir texnologiyalar köməyə gələcək. Həkimlər koronavirusdan sağalmanı sürətləndirmək üçün beş sadə tövsiyə təyin edib.

“Gencaile.az” saytı “Publika.az”-a istinadən koronavirusun müalicəsi haqqında 5 vacib məlumatı oxucuların diqqətinə çatdırır.

Yuxu

Əslində sağlam yuxu bədənin sağlamlığının açarıdır, insan gündə ən azı 8 saat yatmalıdır. Gərgin həyat ritmimizi nəzərə alan həkimlər tövsiyələri bir qədər yumşaldıb – 6-8 saat, amma daha az olmaz.

İllərdir davam edən araşdırmalar yuxu çatışmazlığından əziyyət çəkənlərin müxtəlif xəstəliklərə daha həssas olduqlarını və orta hesabla daha az yaşadıqlarını təsdiqləyir. Yuxu çatışmazlığı yalnız beyin fəaliyyətinin pisləşməsinə, yorğunluğa, immunitetin azalmasına deyil, hətta peyvəndin təsirinin azalmasına da gətirib çıxarır. Odur ki, yuxu üçün lazımi vaxt ayırın.

Anti-stress

Stress müasir insanın başqa bir bəlasıdır. Daimi narahatlıq və gərginlik yalnız psixoloji deyil, həm də fiziki rifah üzərində pis təsir göstərir. Stress hormonları ürək-damar sistemini, mədə-bağırsaq traktına və digər daxili orqanlara mənfi təsir göstərir və immunitetin azalmasına səbəb olur.

Stress faktorlarını həyatdan tamamilə kənarlaşdırmağınızı tövsiyə etmək istərdim, amma bu çətin ki, mümkündür. Hər halda duyğularınızı idarə etməyi, gərginliyin və psixoloji stressin öhdəsindən gəlməyi öyrənə bilərsiniz. Çox vaxt bunun üçün şüuru təmizləməyə və boşaltmağa kömək edən düşüncə və yoqa ilə məşğul olmaq tövsiyə olunur.

Əslində sizə kömək edən hər hansı bir metod – üzgüçülük, idman, təmiz havada gəzmək, ev heyvanı ilə söhbət etmək, musiqi, hətta dostlarınızla söhbət etmək də stresslə mübarizədə effektiv təsirə malikdir.

Dadlı və sağlam qida

Sürətli sağalmanın digər bir açarı düzgün qidalanmaqdır. Reklamların tövsiyə etdiyi vitamin kompleksləri həmişə təsirli olmur. Həkimlər mübahisəli mineral və element birləşmələrinin əslində bədənə fayda gətirdiyindən şübhəlidir. B və D vitamin qrupları və folik turşusu kimi bəzi vitaminlər faydalı ola bilər. Yalnız bir həkimlə məsləhətləşdikdən sonra qəbul etmək daha yaxşıdır.

Vitamin və mineralların bütün kompleksi düzgün gündəlik rasiona daxil edilə bilər. Rasionu tarazlaşdırmalı, zülalları, yağları, karbohidratları, həmçinin vitamin və elementlərlə zəngin qidaları istifadə etməlisiniz. Bu vəziyyətdə xəstəlikdən sonra protein porsiyasını artırmaq lazımdır.

“Reabilitasiya da daxil olmaqla bütün mərhələlərdə protein qidaları çox vacibdir – ət, quş əti, balıq və digər dəniz məhsulları. Zülallar immunitetin təməl daşlarıdır. Viruslarla və bakteriyalarla mübarizə apardığımız antikorlar xüsusi zülallardır – immunoqlobulinlərdir. İmmunitet sisteminin hüceyrələri üçün də zülallara ehtiyac var”, – baş həkim Aleksandr Balakin izah edib.

Fiziki aktivlik

Fiziki fəaliyyət immun sistemini gücləndirməyin digər vacib bir hissəsidir. İdman salonunda saatlarla qantel qaldırmaq lazım deyil, ancaq həkimlər gündə ən azı 50 dəqiqə müntəzəm gəzməyi məsləhət görürlər. Bunun üçün də vaxt yoxdursa, tənəffüs sisteminin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq və koronavirusdan qurtulmaq üçün xüsusi məşqlər edilə bilər. Belə bir gimnastika kompleksi üçün çox az vaxta ehtiyacınız var, bunu yataqda yatarkən edə bilərsiniz. Dərindən nəfəs alıb verin, xüsusilə vakuum adlanan məşq indi çox dəbdədir. Nəfəs texnikaları sətəlcəmdən sonra ağciyərləri inkişaf etdirmək üçün həkimlər tərəfindən çox tövsiyə edilir.

Yapon Biotexnologiyası

Yuxarıda təsvir olunan bütün addımlar çoxlarına məlumdur, baxmayaraq ki, əksər hallarda onları həyata keçirmək üçün kifayət qədər iradə nümayiş etdirmirik. Bununla belə xəstəliyin ağır bir gedişindən sonra daha yenilikçi üsullardan da istifadə edə bilərsiniz. Bu cür tibbi texnologiyalardan biri də Laennek terapiyasıdır.

Yapon alimləri Hirosima və Naqasakinin nüvə bombardmanının nəticələrini aradan qaldırmaq üçün bədənin bərpasının bioloji mexanizmlərini fəal şəkildə araşdırmağa başladılar. Tədqiqat zamanı müəyyən edilib ki, plasentadan təcrid olunmuş təhlükəsiz bioloji komponentlər bədənin bərpa dövrünü sürətləndirməklə yanaşı, hüceyrə membranının bütövlüyünü bərpa etdikləri üçün yaşlanmanı da ləngidir. Yaponiyanın uzun ömürlülər ölkəsi adlandırılması təsadüfi deyil. Yeri gəlmişkən, rus alimi Vladimir Filatov iyirminci əsrin 30-cu illərində plasentanın faydalı xüsusiyyətləri haqqında yazan ilk alimlərdən biri idi, lakin kəşf praktikada tətbiq olunmadı.

Ancaq bu gün Laennek terapiyası Yaponiyada geniş yayılıb və bəlkə də sanitariya qaydalarına ciddi riayət etməklə yanaşı, ölkənin COVID-19 pandemiyası ilə uğurla mübarizə aparmasının səbəblərindən biridir.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu üsuldan istifadə edərək sağlamlığınızı yaxşılaşdırmağa qərar vermisinizsə, dərmanın həqiqiliyini diqqətlə yoxlamalısınız. İnsan plasentasının hidrolizatı, keyfiyyəti birbaşa istehsal prosesindən asılı olan bənzərsiz polipeptid bioloji məhsullara aiddir. Ən əsası özünüzü qoruyun və sağlam olun.