Valideynlik, yalnız uşaqları böyütmək və onlara təhsil verməkdən daha çoxunu əhatə edir. Ən vacib elementlərdən biri isə, uşaqlara qarşı göstərilən sevgidir. Lakin, bəzi valideynlər öz sevgilərini müəyyən şərtlərə və səbəblərə bağlayır, bu isə uşaqların özlərinə olan sevgi anlayışını təhrif edə bilər. Uşaqlar, müəyyən davranışları yerinə yetirdiklərində, ya da gözlənilən standartları qarşılayanda valideynlərindən qəbul və rəğbət alacaqlarını düşünə bilərlər. Bu da onların emosional inkişafına mənfi təsir edə bilər. Buna görə də, doğru sevgi təzahürü və bu sevgini uşaqlara necə vermək barədə düşünmək önəmlidir.

“Çünki” sevgisi və onun nəticələri

Bəzi valideynlər uşaqlarını “çünki” sevgisi ilə sevirlər. Bu, sevginin müəyyən səbəblərlə əlaqələndirildiyi bir yanaşmadır. Yəni, valideynlər uşaqlarına, “Mən səni sevirəm, çünki yaxşı dərslər oxuyursan”, “Mən səni sevirəm, çünki məni narahat etmirsən”, “Mən səni sevirəm, çünki qaydalara riayət edirsən” kimi ifadələrlə sevgilərini bildirirlər. Bu cür sevgi, uşaqlara şərti bir məna verir. Onlar, yalnız müəyyən davranışları həyata keçirdikdə seviləcəklərini düşünürlər. Nəticə etibarilə, uşaqlar özlərini təkcə yaxşı davranışlarla tanımağa başlayır və səhv etdiklərində və ya gözlənilənləri yerinə yetirmədiklərində, sevgi və diqqət görməyəcəklərindən qorxurlar.

Bununla yanaşı, “çünki” sevgisi öz gücünü tez itirir, çünki bu sevgi növü, daima şərtlərə və səbəblərə bağlıdır. Uşaqların “səhv” etmələri, istədikləri nəticəni əldə etməmələri halda, bu sevgi daha az inandırıcı və dayanıqsız olur. Bununla yanaşı, belə sevgilər uşaqlarda öz dəyərsizliyini hiss etməyə və sevgi anlayışını təhrif etməyə səbəb ola bilər.

“Əgər” sevgisi: şərtlərin mənfi təsiri

Bir başqa növ valideyn sevgisi isə “əgər” sevgisidir. Bu halda, sevgi müəyyən şərtlərlə əlaqələndirilir. Yəni, uşağa verilən sevgi yalnız müəyyən fəaliyyətlər yerinə yetirildikdə təmin olunur. Məsələn, “Əgər yeməyini yesən, səni sevirəm”, “Əgər tapşırığını yerinə yetirsən, səni çox sevəcəyəm”, “Əgər otağını yığışdırsan, səni daha çox sevəcəyəm” kimi şərtlər verilə bilər. Bu növ sevgi uşaqlarda sevginin müvəqqəti və şərtlə bağlı olduğunu təsəvvür etdirir. Belə sevgilər, uşaqlarda istədiklərini əldə etmədikləri zaman sevgisiz qalma qorxusu yaradır və özlərini daim təkrar təsdiqləməyə çalışmaq məcburiyyətində qalırlar.

Şərtlərlə bağlı olan bu sevgi modelinin ən təhlükəli tərəfi, uşaqların doğru bir sevgi anlayışını formalaşdırmalarına mane olmasıdır. Onlar, hər şeyin mükafat və ya qarşılıqla ölçüldüyünü düşünməyə başlaya bilərlər. Bu isə gələcəkdə qarşılıqlı əlaqələrdə, xüsusilə də romantik münasibətlərdə və dostluqlarda, dərin bir inamsızlıq yarada bilər.

“Baxmayaraq” sevgisi: doğru sevgi yanaşması

Təhlükəli olan bu şərti sevgi modellərinə qarşı, ən sağlam və uşaqların düzgün inkişafını dəstəkləyən sevgi forması “baxmayaraq” sevgisidir. Bu, uşaqların hərəkətlərinə, xüsusiyyətlərinə və davranışlarına baxmayaraq sevgi göstərməyi əhatə edir. Valideynlər uşaqlarını “şıltaqlıqlarına baxmayaraq sevməli”, “inadkarlıqlarına baxmayaraq sevməli” və “nadincliklərinə baxmayaraq sevməli” olmalıdırlar. Bu cür sevgi, uşaqlara güvən və hissiyyat təmin edir. Onlar başa düşürlər ki, səhv etmək və ya gözlənilən davranışlardan kənara çıxmaq, sevgilərinin azalmasına və ya yox olmasına səbəb olmayacaq. Bu sevgi növü uşaqlarda etibar yaradır və onlara özlərini təhlükəsiz hiss etməyə imkan verir.

Bu yanaşmanın ən müsbət tərəfi, uşaqların valideynlərinə daha çox etibar etməsi və onları olduğu kimi qəbul etməsidir. Uşaqlar, “baxmayaraq” sevgisi ilə böyüdükdə, özlərinə və başqalarına qarşı daha mərhəmətli və empatik olurlar. Həmçinin, belə sevgini hiss edən uşaqlar gələcəkdə də sağlam münasibətlər qurmağa daha meylli olurlar.

Uşaqların doğru sevgini anlaması

Valideynlərin uşaqlarına qarşı düzgün sevgi təzahürləri, onların emosional və sosial inkişafında əsas rol oynayır. Sevgi şərtlərlə və ya səbəblərlə bağlı olmamalıdır; əksinə, uşaq olduğu üçün sevilməlidir. Uşaqların təhsil və inkişaf prosesində ən vacib amillərdən biri, onlara sevgi və dəstək hissinin davamlı olmasıdır. Bu cür sevgi, onların özlərini dəyərli və hörmətli hiss etmələrinə səbəb olur, həmçinin onlara gələcək həyatlarında başqalarına qarşı empati və anlayış göstərmək üçün güc verir.

Valideynlərin uşaqlarına qarşı “baxmayaraq” sevgi təzahürü, həmçinin uşaqların özlərinə olan sevgi və hörmətlərini formalaşdırmalarına kömək edir. Bu, uzun müddətli sağlam münasibətlərin qurulmasına zəmin yaradır. Sevgi, heç bir şərt və ya səbəb olmadan, sadəcə olduğu kimi verilməli və uşaqların həyatında bir əsas motivasiya qaynağı olmalıdır.

Nəticə olaraq, valideynlərin sevgisi uşaqların həyatında yalnız onları tərbiyə etmə vasitəsi deyil, həm də onların şəxsiyyətinin inkişafında mühüm bir amildir. Sevgi, uşağa şərt qoymadan və ya mükafatlandırmadan veriləndə, o, sağlam və müsbət nəticələrə gətirib çıxarır.

Tural Məmmədov