Cütlüklər arasındakı münasibətlər insanın psixoloji və emosional sağlamlığına təsir edən ən vacib amillərdən biridir. Cütlüklər arasında qarşılıqlı əlaqələr, sevgidən, qarşılıqlı hörmətdən və emosional dəstəkdən yaranır. Lakin bəzi hallarda cütlüklər arasında münasibətlər o qədər intensivləşir ki, tərəflərin bir-birinə həddindən artıq bağlılığına səbəb olur. Bu vəziyyət, həm fərdi psixologiya, həm də əlaqələrin dinamikası baxımından müxtəlif çətinliklərə yol aça bilər. Bu məqalədə, tərəflərin bir-birinə həddindən artıq bağlı olmasının psixoloji səbəbləri və nəticələri araşdırılacaq.

Həddindən artıq bağlılıq nədir?

Həddindən artıq bağlılıq, cütlüyün hər iki tərəfinin bir-birinə emosional və psixoloji olaraq çox güclü bir şəkildə bağlanması vəziyyətidir. Bu, həm fiziki, həm də emosional səviyyədə bir asılılıq yarada bilər. Bu növ asılılıq, bir tərəfin digərinə davamlı olaraq ehtiyac duymasına və öz şəxsiyyətini və emosional rifahını tamamilə əlaqəyə bağlamasına səbəb ola bilər.

Belə bir bağlılıq, əlaqənin sağlam inkişafı üçün zərərli ola bilər, çünki hər iki tərəf də bir-birindən ayrılmaqda çətinlik çəkir, fərdi sərhədlər və şəxsiyyətlər arasında qarışıqlıq yaranır. Bu cür asılılıq, qarşılıqlı münasibətlərin bərabərsizliyini və hər bir tərəfin öz ehtiyaclarını təmin etməkdə çətinlik çəkməsini gətirə bilər.

Psixoloji səbəblər

Tərəflər arasında həddindən artıq bağlılığın yaranmasının bir neçə psixoloji səbəbi ola bilər:

1) Aşağı özünə inam

Cütlükdə birinin özünə inamının zəif olması, onu tərəfinə asılı etməyə meylli edir. Bu cür insanlar, öz şəxsiyyətlərini başqa birinin təsiri altında formalaşdırmağı daha rahat hiss edirlər. Onlar, başqalarının rəyi və təsdiqi olmadan öz dəyərini qiymətləndirməkdə çətinlik çəkirlər. Bu, əlaqəyə asılılıq və bərabərsizlik gətirə bilər.

2) Keçmiş təcrübələr və qorxu

Uşaqlıqda yaşanan və ya keçmişdəki münasibətlərdəki zədələnmiş təcrübələr, insanın gələcəkdəki əlaqələrini formalaşdıra bilər. Həddindən artıq bağlanma, valideynlərdən və ya əvvəlki partnyorlardan olan emosional boşluqları doldurmağa çalışan bir mexanizm ola bilər. Bu vəziyyət, hər iki tərəfin də bir-birinə duyduğu ehtiyacı artırır və bu, son nəticədə əlaqənin sağlamlığına zərər verə bilər.

3) Çox güclü idealizasiya

Bəzi cütlüklər bir-birinə qarşı çox güclü idealizasiya hissi ilə yanaşırlar. Bir tərəf digərini mükəmməl olaraq görür və ona bütün həyatını bağlamağa başlayır. Bu idealizasiya, əlaqənin dərinliyini və mənasını müvəqqəti olaraq gücləndirə bilər, lakin zaman keçdikcə bunun artıq “görünməz” təzyiq yarada biləcəyini unudurlar.

Həddindən artıq bağlılığın nəticələri

1) Fərdi şəxsiyyətin zədələnməsi

Bir-birinə çox bağlı olan cütlüklərdə hər iki tərəf öz şəxsiyyətini və kimliyini digərinin kimliyinə qarışdıra bilər. Bu vəziyyət, şəxsi sərhədlərin itirilməsinə və fərdi inkişafın ləngiməsinə səbəb olur. Bir tərəf öz həyatını tamamilə əlaqəyə bağladıqda, öz arzularını və ehtiyaclarını ikinci plana atmağa meylli olur. Bu, şəxsi kimlik qarışıqlığına və nəticədə psixoloji narahatlığa yol aça bilər.

2) Əlaqədə bərabərsizlik

Həddindən artıq bağlılıq, əlaqədə bərabərsizlik yarada bilər. Tərəflərdən biri digərinə daha çox emosional və psixoloji yük verir və bu vəziyyət, münasibətin balanssız olmasına səbəb ola bilər. Tərəflərdən biri həddindən artıq ehtiyac duyarsa, digər tərəf “yüklənmiş” və ya “qarşılıqsız” hiss edə bilər.

3) Təklik və asılılıq

Tərəflər arasında həddindən artıq bağlılıq, təklik və ya asılılıq hisslərini doğura bilər. İnsanlar, digərinə olan asılılıqlarını hiss etməyə başladıqda, əlaqədən kənarlaşmağa və digər sosial əlaqələrdən uzaqlaşmağa meylli ola bilərlər. Bu vəziyyət, emosional sağlamlıq problemlərinə və əlaqə problemlərinə səbəb ola bilər.

Həddindən artıq bağlılığın qarşısını alma yolları

1) Fərdi inkişafın dəstəklənməsi

Cütlüklər arasındakı sağlam əlaqələr üçün hər iki tərəfin fərdi şəxsiyyətini qorumağı və inkişaf etdirməyi öyrənmələri çox vacibdir. Hər iki tərəf də öz həyatını və maraqlarını qorumalıdır, beləliklə əlaqə sağlam şəkildə böyüyə bilər. Özünə inamın artırılması, cütlüyün daha bərabər və müstəqil şəkildə inkişaf etməsinə şərait yaradar.

2) Sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi

Cütlüklər bir-birinə qarşı hörmət göstərməli və hər birinin şəxsi sərhədlərinə sayğı göstərməlidir. Bu, tərəflərin öz dünyalarını qorumağa və əlaqəni daha sağlam şəkildə idarə etməyə kömək edir.

3) Açıq və dürüst ünsiyyət

Cütlükdəki hər iki tərəf bir-birilərinə qarşı açıq və dürüst olmalıdır. Hər iki tərəf də öz ehtiyaclarını və gözləntilərini açıq şəkildə ifadə etməlidir ki, əlaqədə balans qorunsun. Həddindən artıq bağlılıq, adətən tərəflərdən birinin ehtiyaclarının başqa tərəf tərəfindən tam başa düşülməməsi nəticəsində yaranır.

Cütlüklər arasındakı münasibətlər çox mürəkkəb və çoxşaxəlidir. Həddindən artıq bağlılıq, əlaqəni gücləndirmək əvəzinə, psixoloji və emosional sağlamlıq üçün zərərli ola bilər. Sağlam əlaqələrdə qarşılıqlı hörmət, sevgi və azadlıq vacibdir. Hər iki tərəf də fərdi olaraq inkişaf etməli və öz şəxsiyyətlərini qorumağa çalışmalıdırlar. Yalnız bu zaman əlaqələr daha dayanıqlı və sağlam ola bilər.

Psixoloq M. Almara Ağaqızı

PRİM – Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinin direktoru

(Psixoloqla əlaqə saxlamaq istəyənlər Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığında yerləşən “PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinə müraciət edə və ya 050 777 80 04 mobil nömrəsi ilə birbaşa Almara Ağaqızı ilə əlaqə saxlaya bilərlər. Həmçinin @almara.melikova.aga_qizi instagram səhifəsi vasitəsi ilə də Almara xanımla kontakt yarada bilərlər.)