Müasir dövrdə, həyatımızın demək olar ki, bütün sahələri rəqəmsal mühitə daşınıb. Bank əməliyyatlarından tutmuş, sosial şəbəkələrdəki profillərə, şəxsi e-poçt yazışmalarından tutmuş onlayn alış-veriş platformalarına qədər bir çox vacib məlumat və hesablar internet üzərindən idarə olunur. Bütün bu hesabların təhlükəsizliyi isə əsasən bir faktordan – parol gücündən asılıdır.

Elektron hesablarınızı qorumaq üçün yadda saxlamaq asan, lakin kibercinayətkarlar tərəfindən sındırılması çətin olan parollar seçmək düşündüyünüz qədər mürəkkəb və çətin deyil. Əslində, düzgün yanaşma ilə bu prosesi olduqca asan və effektiv şəkildə həyata keçirmək mümkündür. Bu yazıda güclü parol yaratmaq üçün əsas prinsipləri və praktik məsləhətləri sizinlə bölüşəcəyik.

1) Yadda saxlaması asan, lakin qırılması çətin parollar qurun

Parol dedikdə bir çox insan dərhal mürəkkəb və qarışıq simvollarla dolu bir kombinasiyanı düşünür. Lakin ən effektiv parollar bəzən sadə metodlarla qurulan, amma məntiqi əlaqəsiz olan söz və ya ifadələrdən ibarət ola bilər. Məsələn, “MaviPishikAylin” kimi bir parol həm vizual olaraq yadda qalması asandır, həm də kompüter proqramlarının təsadüfi sındırma (brute-force) cəhdlərinə qarşı müqavimət göstərir. Bu cür parollar sözlərin uzunluğuna və bir-biri ilə əlaqəsizliyinə görə daha təhlükəsiz hesab olunur.

Burada əsas prinsip odur ki, seçdiyiniz sözlər sizin üçün mənalı, lakin başqaları üçün təsadüfi və məntiqsiz görünməlidir. Beləliklə, həm yadda saxlaması rahat olur, həm də kənar şəxslərin onu təxmin etməsi çətinləşir.

2) Parolda rəqəmlər və simvollardan istifadə edin

Parolunuzu daha da gücləndirmək üçün müəyyən hərfləri onlara bənzəyən rəqəmlər və ya xüsusi simvollarla əvəz etmək tövsiyə olunur. Bu texnika sadə görünə bilər, lakin onun verdiyi əlavə təhlükəsizlik qatqısı böyükdür.

Məsələn, “A” hərfini “@” simvolu ilə, “S” hərfini isə “5” rəqəmi ilə əvəz etdikdə, parolunuzun strukturunu əhəmiyyətli dərəcədə mürəkkəbləşdirirsiniz. “MaviPishikAylin” əvəzinə “M@viPi5hik@ylin” formasını istifadə etməklə həm oxşar görünüşü qoruyursunuz, həm də parolunuzu daha çətin sındırıla bilən hala gətirirsiniz.

3) Sadə və asan tapılan parollardan uzaq durun

Təəssüf ki, bir çox insan parol seçərkən hələ də eyni səhvləri təkrarlayır – “123456”, “password”, öz adları, doğum tarixləri və ya telefon nömrələri kimi asan təxmin edilə bilən məlumatlardan istifadə edirlər. Kibercinayətkarlar üçün bu tip məlumatları əldə etmək, xüsusilə sosial şəbəkələrdə aktiv olan şəxslər üçün, heç də çətin deyil. Bu səbəbdən də bu cür parollar ən zəif və təhlükəli seçimlər sayılır.

Unutmayın ki, texnologiya inkişaf etdikcə parol sındırma alətləri və üsulları da daha da təkmilləşir. Buna görə də, sadə və ümumi kombinasiyalarla kifayətlənmək əvəzinə, fərdiləşdirilmiş və orijinal parollar yaratmaq daha təhlükəsiz seçimdir.

4) Hər hesab üçün fərqli parol istifadə edin və onları daim yeniləyin

Ən çox rast gəlinən təhlükəsizlik boşluqlarından biri də eyni parolun bir neçə fərqli hesabda istifadə olunmasıdır. Bu, o deməkdir ki, əgər bir hesabınız oğurlanarsa, digər hesablarınız da təhlükə altında qala bilər. Bu riskin qarşısını almaq üçün hər bir onlayn hesab üçün unikal parol təyin etmək çox vacibdir.

Bundan əlavə, parollarınızı müəyyən aralıqlarla – məsələn, hər 3-6 aydan bir – yeniləmək də hesablarınızı inkişaf edən təhlükələrə qarşı daha dayanıqlı edər. Parol dəyişmək həm sizin təhlükəsizlik vərdişlərinizi gücləndirər, həm də sistemdəki ehtimal olunan boşluqlara qarşı önləyici tədbir kimi çıxış edər.

Yekun tövsiyə

Parollar rəqəmsal həyatınızın “açar”larıdır. Onların nə qədər güclü və etibarlı olması, sizin şəxsi və maliyyə məlumatlarınızın nə dərəcədə qorunduğunu müəyyən edir. Sadəcə bir neçə sadə addım və vərdişlə elektron hesablarınızı kibercinayətkarlardan qorumaq mümkündür:

* Yadda saxlaması asan, amma təsadüfi və əlaqəsiz sözlərdən ibarət uzun ifadələr seçin;

* Hərf əvəzetmələri və simvollardan istifadə etməklə parolunuzu gücləndirin;

* Asan təxmin edilə bilən məlumatlardan uzaq durun;

* Fərqli hesablar üçün fərqli parollar istifadə edin və onları müntəzəm olaraq yeniləyin.

Unutmayın: güclü parol – güclü müdafiə deməkdir!