Son il­lər dün­ya­da tib­bi tex­ni­ka­nın in­ki­şaf et­mə­si­nə bax­ma­ya­raq, diş xəs­tə­lik­lə­ri­nin qar­şı­sı­nı al­maq müm­kün de­yil. Elə öl­kə­miz­də də, ye­ni diş xəs­tə­lik­lə­ri­nin ço­xal­dı­ğı mü­şa­hi­də olu­nur. Azər­bay­can Tibb Uni­ver­si­te­ti­nin Or­to­pe­dik sto­ma­to­lo­gi­ya ka­fed­ra­sı­nın mü­di­ri, tibb üz­rə elm­lər dok­to­ru, hə­kim-sto­ma­to­loq Na­zim Pə­na­hov mü­sa­hi­bə­sin­də bu mə­sə­lə­yə də ay­dın­lıq gə­ti­rib.

– Son za­man­lar xəs­tə­lər si­zə ən çox han­sı şi­ka­yət­lər­lə mü­ra­ci­ət edir­lər?
– Diş ağ­rı­la­rı qa­çıl­maz­dır. Xəs­tə­lər müx­tə­lif ağ­rı və prob­lem­lər­lə bi­zə mü­ra­ci­ət­lər edir­lər. Bi­zim şö­bə or­to­pe­dik sto­ma­to­lo­gi­ya­dır və əsa­sən, çə­kil­miş, da­ğıl­mış diş­lə­rin ye­ri­nin bər­pa­sı ilə məş­ğul olu­ruq. Bi­zim şö­bə – bər­pa, pro­tez­lə­mə, kons­truk­si­ya ilə diş­lə­rin bər­pa­sı­na qul­luq edir. Mə­sə­lən, elə xəs­tə­miz də olur ki, ona imp­lant qo­yu­lur, 3-6 ay­dan son­ra dü­zə­lir. Yə­ni bi­zim müa­li­cə­lər 1 gün­dən 6 aya qə­dər da­vam edə bi­lər, bu əl­bət­tə ki, pa­to­lo­gi­ya­dan ası­lı­dır.

– Uşaq­lar­da ən çox han­sı diş xəs­tə­lik­lə­ri ya­yı­lıb?
– Uşaq­lar­da ən çox ya­yıl­mış xəs­tə­lik diş-çə­nə ano­ma­li­ya­la­rı­dır. Təx­mi­nən 100 uşaq­dan 70-də, 3 uşaq­dan 2-də bu­na rast gə­li­nir. Bu, bü­tün dün­ya­da ya­yıl­mış pro­ses­dir. Bu­na sə­bəb eko­lo­gi­ya, qi­da xa­rak­te­ri­nin də­yi­şil­mə­si, yum­şaq qi­da­la­ra üs­tün­lük ve­ril­mə­si, ha­mi­lə­li­yin prob­lem­li keç­mə­si və s. ki­mi mə­sə­lə­lər­dir ki, əv­vəl-axır uşaq­da diş-çə­nə ano­ma­li­ya­sı­na gə­ti­rib çı­xa­rır. Süd diş­lə­ri­nin vax­tın­dan ön­cə çə­kil­mə­si də bu­na sə­bəb olur. Vax­tın­da mü­ra­ci­ət olu­nar­sa, 100 fa­iz bər­pa olu­nur, la­kin gec mü­ra­ci­ət olu­nar­sa, bər­pa fai­zi aşa­ğı dü­şür.

– Diş­də sa­rı­lıq xəs­tə­li­yi­nin ya­ran­ma­sı­na nə sə­bəb olur?
– Ne­cə ki, in­sa­nın rən­gi do­ğuş­dan olur, elə­cə də di­şin rən­gi ana­dan­gəl­mə olur. Yə­ni, bə­zi in­san­lar do­ğu­lan­da diş­lə­ri­nin rən­gi sa­rı olur. Am­ma mü­əy­yən xəs­tə­lik­lər nə­ti­cə­sin­də də di­şin rən­gi­nin də­yiş­mə­si baş ve­rə bi­lir. İç­mə­li su­da flüo­run miq­da­rı­nın çox ol­ma­sı, si­qa­ret çək­mək və s. za­ma­nı diş ər­pi ya­ra­nır. Bun­lar da di­şin rən­gi­nin də­yiş­mə­si ilə nə­ti­cə­lə­nir. Qeyd edim ki, rəng prob­le­mi­nin həl­li bu gün sto­ma­to­loq­lar üçün çox asan bir pro­ses­dir.

– Bəs da­maq qa­şın­ma­sı nə­dən ya­ra­nır?
– Əgər çə­kil­miş diş var­sa, hə­min di­şin ye­ri qa­şı­nar­sa, ola bi­lər ki, hə­min yer­də al­veo­lit de­yi­lən pro­ses ge­dir. Çı­xa­rıl­mış di­şin ye­ri tam sa­ğal­ma­yıb, nə­ti­cə­də sa­ğal­ma pro­se­si get­dik­cə qa­şın­ma olur. Qa­şın­ma de­yi­lən his­siy­yat əs­lin­də sub­yek­tiv his­siy­yat­dır. Da­maq xəs­tə­li­yi ki­mi he­sab edil­mir.

– Fəa­liy­yə­ti­niz döv­rün­də hər han­sı bir çə­tin pa­to­lo­gi­ya ilə rast­laş­mı­sı­nız­mı?
– Çə­tin pa­to­lo­gi­ya ca­van yaş­lar­dan diş­lə­rin iti­ril­mə­si -de­for­ma­si­ya ol­ma­sı­dır. Bu­nun bər­pa­sı ar­tıq çə­tin pro­ses he­sab olu­nur. Yə­ni, be­lə hal­da tək or­to­ped de­yil, te­ra­pevt də qo­şu­lur müa­li­cə­yə, bəl­kə də 1 il çə­kir müa­li­cə.

– Sağ­lam diş­lə­rə ma­lik ol­maq üçün oxu­cu­la­ra nə məs­lə­hət ve­rər­di­niz?
– İlk ola­raq əl­bət­tə ki, gi­gi­ye­na­ya diq­qət et­sin­lər. Mü­tə­ma­di ola­raq, diş yu­yul­ma­lı­dır. Döv­rü ola­raq il­də 2 də­fə diş müa­yi­nə­sin­dən keç­sin­lər, hə­ki­mə mü­ra­ci­ət et­sin­lər.