İnkişaf geriliyi olan uşaqların emosional və sosial problemlərinin həlli, onların sağlam və harmonik inkişafını təmin etmək üçün çox vacib bir məsələdir. Bu problemlər uşaqların gündəlik həyatını, münasibətlərini və ümumi həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər. Belə uşaqların emosional və sosial inkişafı onların ailə, məktəb və cəmiyyət mühitinə daha yaxşı uyğunlaşmalarına kömək edir. Bununla yanaşı, bu problemlərin həlli uşaqların və onların ailələrinin daha pozitiv və balanslı bir həyat sürməsinə şərait yaradır.
Uyğun mühitin yaradılması
İnkişaf geriliyi olan uşaqlar üçün ilk addım uyğun və dəstəkverici mühitin yaradılmasıdır. Ailə, məktəb və digər sosial mühitlərdə uşağa sevgi, anlayış və diqqət göstərilməlidir. Emosional dəstək, uşaqların özlərini ifadə etmə bacarıqlarını gücləndirir və sosial əlaqələr qurmaqda çətinlik çəkən uşaqların bu maneələri aşmasına kömək edir. Uşaqların emosional təhlükəsizliyinin təmin edilməsi onların özlərini rahat və qorunmuş hiss etmələrinə şərait yaradır. Bu, həmçinin, onların düzgün davranış və sosial əlaqə qurma qabiliyyətlərini inkişaf etdirir.
Duyğusal təlimatların verilməsi
İnkişaf geriliyi olan uşaqlar tez-tez öz duyğularını anlamaqda və ifadə etməkdə çətinlik çəkirlər. Bu isə onların sosial əlaqələrinə mənfi təsir edə bilər. Uşaqlara duyğusal təlimatlar verilməli, hisslərini tanımaq və idarə etmək bacarıqları öyrədilməlidir. Məsələn, qəzəb, qorxu və ya kədər kimi emosiyaların idarə olunması ilə bağlı təlimlər keçirilməlidir. Bu, uşağın özünü daha yaxşı anlamasına və başqalarına qarşı münasibətlərində daha rahat davranmasına kömək edir.
Sosial bacarıqların inkişaf etdirilməsi
Sosial bacarıqların inkişafı da mühüm əhəmiyyət daşıyır. İnkişaf geriliyi olan uşaqlar çox vaxt başqaları ilə ünsiyyət qurmaqda və sosial normativlərə uyğun davranmaqda çətinlik çəkirlər. Bu problemlərin həlli üçün onlara ünsiyyət bacarıqları, empati qurmaq, paylaşmaq, növbə gözləmək və başqalarına hörmət göstərmək kimi bacarıqlar öyrədilməlidir. Bu yanaşma uşaqların sosial mühitə adaptasiyasını asanlaşdırır və onların dostluq əlaqələri qurmasına şərait yaradır.
Sosial bacarıqların inkişafı üçün müxtəlif qrup fəaliyyətləri və oyunlar çox təsirli ola bilər. Uşaqlar fərqli yaş qruplarından olan insanlarla əlaqə saxladıqda, sosial bacarıqlarını daha geniş miqyasda inkişaf etdirmək imkanı əldə edirlər.
Peşəkar dəstəyin əhəmiyyəti
Bəzən inkişaf geriliyi olan uşaqlar əlavə peşəkar yardıma ehtiyac duyurlar. Psixoloqlar, loqopedlər və digər mütəxəssislər uşaqların fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, onlara uyğun metodlar tətbiq edə bilərlər. Bu peşəkar yanaşma uşaqların özlərini daha yaxşı anlamasına və sosial əlaqələrini inkişaf etdirməsinə kömək edir.
Ailə və məktəb əməkdaşlığı
Ailə və məktəb arasında sıx əməkdaşlıq və əlaqə də böyük əhəmiyyət daşıyır. Ailə uşağın gündəlik həyatında daha yaxşı məlumatlı olduqda, ona verilən dəstək daha təsirli olur. Müəllimlər və valideynlər uşağın sosial və emosional inkişafını izləmək və lazım olan dəyişiklikləri etmək üçün birlikdə çalışmalıdırlar.
Sosial mühitin diversifikasiyası
Uşaqların müxtəlif sosial mühitlərdə iştirak etməsi onların sosial bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün vacibdir. Sosial qruplarda və müxtəlif tədbirlərdə iştirak, uşağın həm özünə inamını artırır, həm də sosial əlaqələrini möhkəmləndirir.
Nəticə
İnkişaf geriliyi olan uşaqlarda emosional və sosial problemlərin həlli kompleks bir yanaşma tələb edir. Uyğun mühitin yaradılması, emosional təlimatların verilməsi, sosial bacarıqların inkişaf etdirilməsi, peşəkar dəstək və ailə-məktəb əməkdaşlığı bu prosesin əsas komponentləridir. Bu tədbirlər uşaqların cəmiyyətə inteqrasiyasını asanlaşdırır və onların həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Ailələrin və mütəxəssislərin birgə səyləri bu problemlərin həllində ən mühüm amillərdən biridir.
Psixoloq M.Almara Ağaqızı
PRİM – “Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi”nin direktoru
(Psixoloqla əlaqə saxlamaq istəyənlər Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığında yerləşən “PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinə müraciət edə və ya 050 777 80 04 mobil nömrsi ilə birbaşa Almara Ağaqızı ilə əlaqə saxlaya bilərlər. Həmçinin https://www.instagram.com/almara.melikova.aga_qizi/?igsh=MWJwOW52Y2t4bHVkeA%3D%3D instagram səhifəsi vasitəsi ilə də Almara xanımla kontakt yarada bilərlər.)
