İnklüziv təhsil, müxtəlif bacarıq və ehtiyaclara malik olan bütün uşaqların məktəb mühitində bərabər imkanlar və şəraitdə təhsil almasını təmin edən bir yanaşmadır. Bu təhsil yanaşması, hər bir şagirdin öz potensialını maksimum dərəcədə inkişaf etdirmək üçün tədris mühitini və metodlarını fərdiləşdirir. İnklüziv təhsilin məqsədi, hər bir uşağın müxtəlifliklərini qəbul edərək, onların sosial, emosional və akademik inkişafını dəstəkləməkdir.

İnklüziv təhsil nədir?

İnklüziv təhsil, fərqli ehtiyacları olan şagirdlərin – məsələn, fiziki və psixi əlilliyi olan, xüsusi ehtiyacları olan və ya müxtəlif mədəniyyətlərdən gələn uşaqların – müntəzəm məktəb mühitində təhsil almasını təmin edən bir yanaşmadır. Bu təhsil modeli, ənənəvi təhsilin “separativ” (yəni, xüsusi siniflərdə və ya məktəblərdə təhsil) yanaşmasını əvəz edir və hər bir uşağın normal tədris mühitində iştirakını mümkün edir.

İnklüziv təhsil prinsipcə aşağıdakı xüsusiyyətləri əhatə edir:

1) Bütün şagirdlərin daxil edilməsi: Fərqli ehtiyacları olan şagirdlərin məktəb mühitində tam şəkildə iştirak etmələri təmin edilir.

2) Təhsil mühitinin fərdiləşdirilməsi: Tədris metodları və mühit şagirdlərin fərdi ehtiyaclarına uyğunlaşdırılır.

3) Dəstək və resursların təmin edilməsi: Ehtiyac duyulan əlavə dəstək və resurslar təmin edilir ki, hər bir şagird öz potensialını ortaya qoya bilsin.

İnklüziv təhsilin əhəmiyyəti

1) Sosial və emosional inkişaf:

İnklüziv təhsil, müxtəlif  bacarıqlara və ehtiyaclara malik uşaqların birlikdə təhsil almalarını təmin edərək sosial bacarıqlarını inkişaf etdirir. Şagirdlər, müxtəlifliklərlə qarşılaşaraq tolerantlıq, empatiya və əməkdaşlıq kimi dəyərləri öyrənirlər. Bu, onların cəmiyyətə inteqrasiyasını asanlaşdırır və gələcəkdə sosial münasibətlərdə daha uyğun davranmalarına kömək edir.

2) Təhsil keyfiyyətinin artırılması:

İnklüziv mühitlərdə müəllimlər fərdi tədris yanaşmalarını inkişaf etdirərək şagirdlərin ehtiyaclarına uyğun dərslər təqdim edirlər. Bu yanaşma, tədrisin keyfiyyətini artıraraq hər bir şagirdin öyrənmə prosesində daha fəal iştirak etməsini təmin edir.

3) Fərqli bacarıqlara sahib şagirdlərin potensialının qeyd edilməsi:

İnklüziv təhsil, hər bir şagirdin fərdi güclü tərəflərini və potensialını ortaya çıxarmağa yönəlir. Şagirdlər özlərinin zəif və güclü tərəflərini daha yaxşı tanıyaraq, müvafiq dəstək və qayğı ilə inkişaf edə bilirlər.

4) Ədalət və bərabərlik:

İnklüziv təhsil, hər bir uşağın təhsil haqqını təmin edir, bu da sosial ədalət və bərabərlik prinsiplərinə uyğun gəlir. Bu yanaşma, təhsildə ayrı-seçkiliyi azaltmağa və hər bir uşağın bərabər imkanlarla təhsil almasına zəmin yaradır.

5) İctimai fəaliyyətlərin artırılması:

İnklüziv təhsil proqramları, şagirdlərin məktəb mühitində iştirak etmələrini təmin etməklə yanaşı, onların icma fəaliyyətlərində də fəal iştirak etmələrini təşviq edir. Bu, şagirdlərin gələcəkdə cəmiyyətə daha çox töhfə vermələrinə səbəb olur.

6) Müəllimlərin peşəkar inkişafı:

İnklüziv təhsil müəllimlər üçün əlavə bacarıq və biliklərin əldə edilməsini tələb edir. Müəllimlər, müxtəlif ehtiyacları olan şagirdlərlə işləmək üçün xüsusi təlimlər və resurslar əldə edirlər, bu da onların peşəkar inkişafını təşviq edir.

Nəticə

İnklüziv təhsil, şagirdlərin fərqli ehtiyaclarını və bacarıqlarını nəzərə alaraq, onların bərabər təhsil imkanlarına sahib olmalarını təmin edən bir yanaşmadır. Bu model, sosial bərabərlik, təhsil keyfiyyəti və şagirdlərin inkişafı baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. İnklüziv təhsil yanaşmasının tətbiqi, təhsil sisteminin hər bir şagird üçün daha əlçatan və dəstəkləyici olmasını təmin edir, eyni zamanda cəmiyyətin daha inklüziv və ədalətli bir quruluşda inkişafını dəstəkləyir.

Günay İsmayılova

“İnclusive Edu Academy” şirkətinin rəhbəri, İnklüziv təhsil mütəxəssisi, ADPK-nin müəllimi