Avtomobillərin şüşələrindən boş plastik butulka və çantaların, alüminium qutuların, boş siqaret qutularının və s. necə uçaraq yola çıxmasının çoxlarımız şahidi olmuşuq. Onları həm sürücülər, həm də sərnişinlər atırlar. Bu cür hərəkətlər təbii ki, ətraf mühitin çirklənməsinə gətirib çıxarır.
Bundan əlavə, avtomobildən uçan dağıntılar bəzən qəzaya səbəb ola bilər. Yolları təmizləyənlər isə zibilləri təmizləyəndə vurulma riski altındadırlar. Şəhərdən kənarda da yollar boyunca tez-tez ən gözəl mənzərəni korlaya bilən zibil təpələrini görə bilərsiniz.
Bizdə isə Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 327.1-ci maddəsinə əsasən, zibilin avtomobilin şüşəsindən atılmasına görə 40 manat cərimə nəzərdə tutulsa da, bu qanuna əməl edənlərin sayı çox azdır. Çoxları deyir ki, ona görə də cəzanı sərtləşdirmək və onun qaçılmaz olması üçün mümkün olan hər şeyi etmək lazımdır.
Rusiyada yol qaydalarını pozanları ciddi qəbul etmək qərarına gəliblər. Yanvarın 11-də orada İnzibati Xətalar Məcəlləsinə (İXM) edilən dəyişikliklər qüvvəyə minib, buna əsasən videoçəkiliş kameraları avtomobildən atılan zibillərə görə sürücüləri cərimələməyə başlayacaq. Avtomobildən zibilin xüsusi ərazilərdən kənara atılmasına görə cərimələr haqqında qanun Rusiya Prezidenti Vladimir Putin tərəfindən 2022-ci ilin iyulunda imzalanıb.
Avtomobildən, motosikletdən və ya qoşqudan zibilləri səhv yerlərə atan ruslar 10-15 min rubl (təxminən 250-370 manat) məbləğində cərimələnəcəklər. Bu pozuntuya görə məmurlar iki dəfə çox, hüquqi şəxslər isə 30-50 min rubl ödəməli olacaqlar.
İl ərzində təkrar qayda pozuntusu halında cərimələr artır, avtomobilin müsadirəsi də mümkündür. Yük maşınlarında qayda pozanları 200 min rubla qədər cərimə gözləyir. Bu tədbirlərin köməyi ilə ilk növbədə icazəsiz zibilliklər və iri zibillərlə mübarizə nəzərdə tutulur.
Siqaret kötükləri kimi xırda tullantılara gəlincə, hələ ki, bəzi ekspertlərin fikrincə, çətin ki, nəsə təhlükə yaradır, amma bəlkə, onların da növbəsi gələcək. Odur ki, bəlkə, ölkəmizdə də belə tədbirlərin tətbiqini düşünməyə dəyər?
“Davamlı Qafqaz” təşkilatının Azərbaycandakı nümayəndəsi Fuad Bağırov deyir ki, belə hallarda cəriməsiz ötüşmək mümkün deyil: “Yollarda tez-tez zibillərə rast gəlmək olar. Bu, normal bir vəziyyət deyil. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda bərk məişət tullantılarının idarə olunması sahəsində islahatlara və müvafiq qanunvericilik bazasına ehtiyac var. Cəmiyyətin belə islahatlara ehtiyacı var, əhali artır və bərk məişət tullantılarının idarə olunmasına savadsız yanaşma ətraf mühit üçün acınacaqlı nəticələr doğura bilər. Buna müxtəlif strukturları, o cümlədən Daxili İşlər Nazirliyini də cəlb etmək lazımdır”.
“Ola bilsin ki, işçiləri zibilləri yanlış yerlərə, xüsusən də atılmış qəbzlər, çeklərlə atanları müəyyən edəcək xüsusi polis idarəsi yaratmaq barədə düşünməyə dəyər. İşləyən mexanizm olmalıdır və bunun üçün cəzalar həqiqətən ciddi olmalıdır. Ölkədə icazəsiz zibillik problemi var. Regionlarda bu problem çox aktualdır. Bəli, Abşeronda da çoxları bağlarından qayıdanda zibili harasa atırlar. İcazəsiz zibilliklərin koordinatlarını müəyyən etmək, ora zibil qutuları, videokameralar quraşdırmaq lazımdır. Siz hər zaman pozuntuları azaltmağın yollarını tapa bilərsiniz”, – deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Onun sözlərinə görə, bərk məişət tullantılarının səriştəli idarə olunması böyük əhəmiyyət kəsb edir: “Rusiyada son vaxtlar buna diqqət artır, bu istiqamətdə islahatlar aparılır. Xüsusilə, təkrar emal olunmayan bərk məişət tullantılarına görə müəssisələrdən xüsusi ekoloji rüsum alınır. Ancaq bir deyil, bütöv tədbirlər kompleksi həyata keçirilir. Postsovet ölkələrində bu gün bərk məişət tullantılarının emalının həcmi orta hesabla 4-5% təşkil edir. Rusiyada yuxarıda qeyd olunan islahatla əlaqədar olaraq bu rəqəmin 80%-ə çatdırılması nəzərdə tutulur. Bu, artıq kifayət qədər əhəmiyyətli rəqəmdir. Biz tullantıların minimuma endirilməsi və təkrar emalına diqqət yetirməliyik”.
“Ölkəmizdə də ilk addımlar atılıb: iki növ zibil üçün qablar – ərzaq və karton, şüşə və plastik qablar yaranıb. Ancaq belə qablar hər yerdə yoxdur və bu, həll edilməli olan problemdir. Bütün vətəndaşların zibillərini çeşidləmək üçün addımlar atılmalıdır. Buna həvəsi olmayanlar da az deyil. Bu kateqoriyadan olan vətəndaşlar üçün bəzi ölkələrdə seçim var: zibil torbalarını müəyyən şirkətdən alırlar (belə çantalar isə kifayət qədər bahadır), bütün zibilləri ora qoyurlar və qalanlarından ayrı qoyurlar. Şirkətin işçiləri zibilləri onların vəvəzinə çeşidləyəcək”, – deyə Bağırov vurğulayır.
Ekoloq Telman Zeynalov isə söyləyir ki, vətəndaşların cərimələnməsi tək çıxış yolu deyil: “İlk növbədə vətəndaşlara zibil atmaq üçün normal şərait yaradılmalıdır. Sovet dövrünün praktikasını xatırlatmaq yerinə düşər ki, bir çox yerlərdə şüşə qəbulu, qablar, dəmir və kağız tullantıları məntəqələri var idi. İndi praktiki olaraq belə qəbul mərkəzləri yoxdur”.
“Eyni plastik şüşələrin çatdırılması üçün isə vətəndaşlar əvəzində heç olmasa nəsə almalıdırlar. Bu, insanları onları harasa atmamağa, daha çox toplayıb təhvil verməyə sövq edir. Bununla belə, hər yerdə urnaların olması lazımdır. Əhali ilə də güclü maarifləndirmə işi aparmaq lazımdır”, – deyə ekspert fikrini yekunlaşdırıb.
Elya Belskaya
