Amerikalı fizik və yazıçı Micio Kaku deyir ki, kvant dövrü bizim gələcəyimizdə həlledici olacaq. 77 yaşlı Kaku nəzəri fizika sahəsində adından söz etdirdikdən sonra bacarıqlı elm kommunikatoru kimi məşhurlaşıb. Nyu York Şəhər Universitetində nəzəri fizika professoru olan Kakunun 11-ci kitabı “Kvant üstünlüyü” keçən il nəşr olunub. Kaku, kvant dövründə istehsal olunan texnologiya və kompüterlərin xəstəliklərin müalicəsindən kütlələrin qidalanmasına qədər bəşəriyyətin ən böyük problemlərinə köklü həllər gətirəcəyini düşünür. Onun sözlərinə görə, süni intellekt bəşəriyyət üçün təhlükə yarada bilər, lakin onu idarə etmək üçün hələ vaxt var. Kaku deyir ki, insan beynini araşdırdığınız zaman onun ən azı üç ayrı hissədən ibarət olduğunu görürsünüz. Beynin arxa hissəsi sürünən beynidir: O, üç ölçülü mühitdə şəklin tanınması və harada olduğunuzu anlamaq kimi vəzifələri yerinə yetirir. Bizim təkamülümüz boyu beyin irəliyə doğru inkişaf etməyə davam edir. Onun qarşısında, beynimizin ortasında, meymun beyni kimi təsvir edə biləcəyimiz limbik beyin var. Bu hissə həm də sosial iyerarxiyaları başa düşmək üçün istifadə olunur. Beynin ön hissəsində prefrontal korteks də var. Bu yer zaman maşınıdır. O, gələcəyi görür. Daim gələcəyin simulyasiyalarını edir.
Gələcəyi proqnozlaşdırmaq üçün hamımızda eyni qabiliyyətlər varmı? Adi insanın beynini dahinin beynindən nə fərqləndirir?
Adi insanlar uzunmüddətli planlar qura bilmirlər, onlar yalnız qarşısındakı variantları görürlər. Böyük mütəfəkkirlər bu zaman maşınından istifadə edir və gələcəyi simulyasiya edirlər. Düşünürlər ki, kimsə sırf biliyə malik olduğu üçün ağıllıdır, amma zəkanın mahiyyəti bu deyil. Zəkanın mahiyyəti gələcəyi görməkdir və bu, beynin prefrontal korteksinin əsas funksiyasıdır. İnsanları xəyal edir və mümkün olmayan ssenariləri simulyasiya edir.
Bu gün tibb sınaq və səhv yolu ilə inkişaf edir. Yeni dərman ideyaları ilə sınaqdan keçiririk ki, onların işə yarayıb-yaxmadığını görürük və nəticə vermədiyini görəndə başqa bir dərmanı sınaqdan keçiririk. Çoxlu dərmanlar da təsadüfən tapılıb. Lakin kvant nəzəriyyəsi ilə siz molekulların necə işləyə biləcəyini təsəvvür edə və müvafiq olaraq dərmanlar hazırlaya bilərsiniz.
Kaku deyir ki, gələcəyin kimyaçıları kimyəvi reaksiyaların necə baş verdiyini anlamaq üçün kvant nəzəriyyəsindən istifadə edəcəklər. Gələcək bioloqlar DNT-ni başa düşmək üçün kvant nəzəriyyəsindən istifadə edəcəklər.
Xərçəng olmayan və ölməz olacağımız bir dünya ola bilərmi?
Professorun fikrincə, xərçəngi kompüterlərin köməyi ilə müalicə edə bilərik. Bunu şiş görünməzdən əvvəl təxmin edə bilərik. Məsələn, tualetə getdiyiniz zaman DNT-niz araşdırıla bilər. Bunun şiş əmələ gəlməzdən 10 il əvvəl olacağını bilə və ona uyğun müdaxilə edə bilərik. Hazırda ABŞ-da xərçəngə qan testi ilə diaqnoz qoymaq olar. Bu tip testlər daha çox yayılacaq. Şiş sözü istifadədən itəcək. Gələcəyin interneti rəqəmsal olmayacaq. Rəqəmsal çox yavaş və çox kobuddur. Gələcəyin interneti beyinlə birləşən kvant interneti olacaq. Onun adı Brainet (Brain-net) olacaq. Düşündüyünüz şeyləri dünyanın başqa bir hissəsinə göndərə və düşünərək başqaları və ya başqa şeylərlə qarşılıqlı əlaqə qura biləcəksiniz.
Kakunun fikrincə, bu gün bəşəriyyəti üç təhlükə gözləyir: nüvə müharibəsi təhlükəsi, bioloji silah təhlükəsi və qlobal istiləşmə. Bunlara dördüncü olaraq süni intellekt də əlavə edilə bilər. Ancaq süni intellektin iki fərqli təhlükəsi var və onlar bir-birindən tamamilə fərqlidir. Bunlardan biri daha qısamüddətlidir: İnsan üzlərini və bədənlərini tanıya bilən dronlar təsadüfən insanları hədəfə almağa başlaya bilər. Onlar avtomatik öldürmə maşınlarına çevrilə bilərlər. İnsan formasını uça, müşahidə edə, tanıya və öldürə bilən cihazları təsəvvür edin.
Bu, qəza nəticəsində və ya bir millətin şüurlu səyləri nəticəsində baş verə bilər. Uzunmüddətli perspektivdə bu qısamüddətli təhlükədən daha böyük təhlükə var.
Bu, süni intellektin insan zəkasına yaxınlaşmağa başladığı nöqtədə baş verəcək. Oraya çatmaq üçün hələ çox yolumuz var, amma bir gün robotlarımız eyni olsa belə, bir siçan zəkasına sahib olacaqlar. Sonra dovşan kimi ağıllı, sonra it və ya pişik qədər ağıllı, nə vaxtsa meymun kimi ağıllı olacaqlar. O gün gələndə onların təhlükəli olma ehtimalı var. Çünki meymunlar meymunu insandan ayıra bilir. Bəlkə 100 ildən sonra insanlardan fərqlənməyən robotlar olacaq. Amma biz tədbir görməliyik ki, o robotların öz ağılları olmasın və bizə qarşı olmasın. Məsələn, beyninə birini öldürmək istədikdə onları söndürəcək bir çip yerləşdirmək. Ancaq oraya çatmağa hələ çox vaxtımız var. Qarşıda duran daha ciddi təhlükə insanları fərq qoymadan öldürə bilən pilotsuz uçuş aparatlarıdır.
Bəziləri deyirlər ki, kvant inqilabı xəstəliklərin kökünü kəsə bilər. Bəli, kvant kompüterləri bəzi arzularımızı həyata keçirə bilər. Düşünürəm ki, bir gün biz qocalmanın qarşısını ala biləcəyik və xəstəliklərdən ölməyəcəyik. Biz qocalmanı həll edə bilərik, lakin insan münasibətləri heç vaxt kvant kompüterləri ilə həll edilməyəcək.
İnsanların bir-biri ilə münasibətləri və sosial əlaqələri o qədər mürəkkəbdir ki, biz insanları daim mübarizə aparmaq əvəzinə bir araya gətirmək və onları sülh içində yaşatmaq üçün başqa bir yol tapmalıyıq.
Kvant dövrünün həll edə bilməyəcəyi problemlər varmı?
Kaku hesab edir ki, birindən başqa kompüterlərin həll edə bilməyəcəyi heç bir problem yoxdur. Onlar nüvə tullantıları istehsal etməyən nüvə sintezi texnologiyasını inkişaf etdirməklə qlobal istiləşmə böhranının öhdəsindən gəlməyə kömək edə bilərlər. Onlar xərçəng, Alzheimer və Parkinson kimi xəstəliklərin müalicəsini tapa bilirlər. Onlar cəmiyyətlər üçün yeni gəlir mənbələri yarada bilərlər.
Ancaq yaxın gələcəkdə kvant kompüterlərinin edə bilməyəcəyi bir şey, müharibə və qısqanclıq kimi bəşəriyyətin zəif tərəflərini həll etməkdir. Təkamül bizə döyüşmək, əlimizdə olanı qorumaq bacarığı verib.
İradə Cəlil
