Loqopediya insanın danışıq və ünsiyyət bacarıqlarını inkişaf etdirmək və düzgünləşdirmək məqsədini daşıyan mühüm elm sahəsidir. Bu sahə yalnız danışıq qüsurlarını aradan qaldırmaqla kifayətlənmir, həm də şifahi və yazılı ünsiyyətin düzgün qurulması, dilin zənginləşdirilməsi və nitqin sosial funksiyalarının gücləndirilməsi baxımından da xüsusi əhəmiyyətə malikdir.

Loqopedik metodların əsas prinsipləri

Loqopedik metodlar insanın danışıq və dil bacarıqlarını təkmilləşdirmək üçün nəzərdə tutulmuş təlimatlar və praktiki yanaşmalardır. Ən geniş istifadə olunan prinsiplərə aşağıdakılar daxildir:

Fərdi yanaşma. Hər bir uşağın və ya yetkinin nitq qüsuru fərqlidir. Buna görə də müalicə prosesi fərdi şəkildə planlaşdırılır və fərqli metodlarla həyata keçirilir.

Praktik təlimlər və məşqlər. Danışıq əzələlərinin möhkəmləndirilməsi, nəfəsin düzgün idarə olunması, artikulyasiya gimnastikası və fonematik eşitmə məşqləri bu mərhələdə əsas yer tutur.

Koqnitiv-emosional yanaşma. Danışıq pozulmalarının səbəbləri yalnız bioloji deyil, həm də psixoloji amillərlə bağlı ola bilər. Loqoped uşağın emosional vəziyyətini, motivasiyasını və sosial mühitini nəzərə alaraq müalicəni fərdiləşdirir. Burada valideynlərin və müəllimlərin dəstəyi də mühüm rol oynayır.

Loqopedik texnologiyaların tətbiqi

Texnologiyanın sürətli inkişafı loqopediya sahəsinə də güclü təsir göstərmişdir. Müasir loqopedik texnologiyalar uşaqların dil bacarıqlarını oyun, interaktiv məşq və rəqəmsal alətlər vasitəsilə inkişaf etdirməyə imkan yaradır:

Kompüter proqramları və mobil tətbiqlər. Səs tanıma və avtomatik geribildirim funksiyaları olan tətbiqlər uşaqlara həm evdə, həm də seans zamanı məşq etməyə kömək edir.

Multimedia resursları. Video və audio materiallar uşaqların diqqətini cəlb edir, yeni söz və cümlələri mənimsəmələrini asanlaşdırır.

Virtual realitə (VR) və artırılmış realitə (AR). Bu texnologiyalar uşaqların gündəlik həyat ssenarilərini simulyasiya edərək onların sosial ünsiyyət bacarıqlarını və söz ehtiyatını inkişaf etdirir.

Teleloqopediya. Onlayn loqopedik seanslar xüsusən regionlarda yaşayan və mərkəzlərə gedə bilməyən uşaqlar üçün böyük üstünlük yaradır. Bu format həm valideynlərin iştirakı, həm də fasiləsiz nəzarət imkanı verir.

Süni intellekt əsaslı texnologiyalar. Nitqin avtomatik analizi, səs tembrinin ölçülməsi və fərdi məşq proqramlarının hazırlanması bu sahənin gələcəyini müəyyənləşdirən yeniliklərdəndir.

Loqopedik texnologiyaların üstünlükləri və məhdudiyyətləri

Loqopedik metodlarla texnologiyaların sintezi uşaqların öyrənmə prosesini daha maraqlı və motivasiyaedici edir. Bu yanaşmanın üstünlükləri:

fərdi ehtiyaclara uyğun proqramların hazırlanması,

interaktiv və oyun əsaslı öyrənmə,

davamlı təcrübə və təkrarlama imkanı,

valideynlərin ev şəraitində də məşqlərə cəlb olunması.

Lakin müəyyən məhdudiyyətlər də mövcuddur: hər uşağın texnologiyadan eyni dərəcədə faydalana bilməməsi, həddindən artıq ekran istifadəsi, internet əlçatanlığının məhdud olması bu prosesə çətinlik yarada bilər.

Nəticə

Loqopedik metod və texnologiyaların birləşməsi danışıq və dil inkişafında yeni üfüqlər açır. Müasir texnologiyalar yalnız nitq pozuntularını aradan qaldırmaq üçün deyil, həm də uşaqların emosional və sosial inkişafını dəstəkləyən bir vasitəyə çevrilir. Gələcəkdə süni intellekt, virtual reallıq və teleloqopediya imkanlarının daha da genişlənməsi loqopedlərin peşə fəaliyyətinə yeni istiqamətlər qazandıracaq. Ən əsası isə loqopedlərin, valideynlərin və müəllimlərin birgə əməkdaşlığı uşaqların sağlam və səlis danışıq bacarıqlarını formalaşdırmaq üçün həlledici amildir.

Gülçöhrə Həsənova

Defektoloq-loqoped, surdopedaqoq

GULYA MMC-nin təsisçi rəhbəri