Ginekoloqun qəbulunda ən çox rast gəlinən şikayətlərdən biri aybaşıların gecikməsidir. Baxmayaraq ki, gecikmə hamiləliyin aşkar simptomudur, menstruasiyanın olmaması başqa hallarla da əlaqəli ola bilər. Bu məqalədə biz menstruasiya gecikməsinin ən çox yayılmış səbəblərini göstərəcəyik.
1. Hamiləlik
Hamiləlik cinsi həyat yaşayan cavan qızlarda və qadınlarda menstruasiya gecikməsinin ən çox rast gəlinən səbəblərindən biridir. Erkən müddətlərdə hamiləliyin digər simptomları qarının aşağı hissəsində dartıcı ağrılar, döşlərdə şişkinlik və ağrı, qarının şişməsi, yüksək yorğunluq, yuxululuqdur. Bəzi qadınlarda yaxılan qanlı (qəhvəyi) ifrazatlar müşahidə oluna bilər. Əgər siz cinsi həyat keçirirsinizsə və sizin bu ayda cinsi əlaqələriniz olubsa, aybaşıların 3 gün və ya daha çox gecikməsi sizin hamilə olmağınızdan xəbər verə bilər. Hamiləlikdən şübhələndikdə hamiləlik testini etmək tövsiyə olunur. Aybaşıların gecikməsi və hamiləlik testinin müsbət cavab verməsi böyük ehtimalla sizin həqiqətən də hamilə olduğunuzu göstərən əlamətlərdir. Hamiləliyi müəyyən etməyin başqa bir üsulu İXQ-ya (İnsanın Xronik Qonadotropini) qan analizi verməkdir. Aybaşıların gecikməsi zamanı hamiləlik testi mənfidirsə, bunun aşağıda göstərilən digər səbəbləri də ola bilər.
2. Stress və fiziki yorğunluq
Işdə problemlər, yaxınlarla konfliktlər, imtahanlar və ya diplom işinin müdafiəsi – istənilən stress vəziyyəti menstrual dövrənin pozuntusuna və aybaşıların bir həftəyə və daha çox müddətə gecikməsinə gətirib çıxara bilər. Gecikmənin başqa bir səbəbi stress ilə birlikdə müşahidə olunan həddindən artıq yorulma ola bilər. Fəal həyat tərzi, əlbəttə ki, bizim bədənimiz üçün faydalıdır, lakin qadın fiziki yüklənmələrlə həddi aşsa və özünü həddindən artıq yorsa, bu menstrual dövrənin müntəzəmliyinə təsir edə bilər. Həddindən artıq fiziki yüklənmələr (xüsusən də, sərt pəhrizlə birlikdə) estrogen hormonunun hasilatını pozurlar, bu isə menstrual dövrənin pozulmasına və aybaşıların gecikməsinə gətirib çıxara bilər. Məsələn, qeyri-müntəzəm aybaşılar və tez-tez gecikmələr çox vaxt peşəkar idmançılarda müşahidə olunur. Lakin idman zalında özünü taqətdən salmaq üçün peşəkar idmançı olmaq mütləq deyil. Həddindən artıq fiziki yorğunluğun digər əlamətləri sürətli çəki itkisi, zəiflik, baş ağrıları, iş qabiliyyətinin azalmasıdır. Əgər həddindən artıq yorğunluq aybaşıların gecikməsinə səbəb olubsa, bu sizin orqanizminizin verdiyi aşkar siqnaldır ki, tempi azaltmaq lazımdır. Fiziki aktivliklə qidalanma arasındakı balansı bərpa etdikdə menstrual dövrə öz-özünə normaya düşür.
3. Artıq çəki və bədən kütləsinin defisiti
Endokrin sisteminin adekvat fəaliyyət göstərməsi üçün qadına, boyuna nisbətən hesablanan normal çəki saxlamaq önəmlidir. Əgər sizin bədən çəkisi indeksiniz 18-dən aşağıdırsa və ya 25-dən yuxarıdırsa, menstruasiyanın gecikməsi məhz çəki ilə əlaqəli ola bilər. Çəkinin normaya gətirilməsi adətən müntəzəm menstrual dövrənin bərpasına gətirib çıxarır.
4. Yaşayış yerinin və saat qurşaqlarının dəyişdirilməsi, səyahətlər
Vərdiş olunmuş həyat fəaliyyətinin ritmi və ya bioloji saat menstrual dövrənin normal requlyasiyası üçün heç də az əhəmiyyət daşımır. Və əgər siz gecə ilə gündüzü dəyişmisinizsə (məsələn, başqa bir ölkəyə uçub getmisinizsə və ya gecələr işləməyə başlamısınızsa), bioloji saat pozula bilər, bu isə aybaşıların gecikməsinə gətirib çıxaracaqdır. Əgər gecikmənin səbəbi həyat ritminin dəyişməsindədirsə, adətən normal menstrual dövrə bir neçə ay ərzində özü qaydasına düşür.
5. Yeniyetməlik dövrü
Yeniyetmələrdə aybaşıların gecikməsi çox nadir haldır. Menstrual dövrə ilk aybaşıların gəlişindən sonra ilk bir neçə həftə ərzində qeyri-müntəzəm ola bilər. Bu normaldır və xüsusi müalicə tələb etmir.
6. Soyuqdəymə və digər iltihabi xəstəliklər
İstənilən xəstəlik menstrual dövrənin müntəzəmliyinə öz mənfi təsirini göstərə və gecikmənin əmələ gəlməsinə gətirib çıxara bilər. Keçən ay ərzində sizdə soyuqdəymə xəstəlikləri, xroniki xəstəliklərin ağırlaşmaları və ya sağlamlıqla bağlı başqa problemlərinizin olub olmadığını yadınıza salın. Əgər gecikmənin səbəbi budursa, menstrual dövrə bir neçə ay ərzində özü bərpa olunacaqdır.
7. Dərmanlar
Bəzi dərmanlar aybaşıların gecikməsinə səbəb olaraq menstrual dövrəyə təsir göstərə bilər. Hamiləliyin qarşısını alan həblərin qəbulu dərman qəbulu ilə bağlı aybaşıların gecikməsinin ən yayılmış səbəblərindən biridir. Əgər siz oral kontraseptivlər qəbul edirsinizsə (məsələn, Ces, Yarina, Novinet, Lindinet 20, Midianu, riqevidon, Diane 35 və s.), bağlamaların qəbulu arasındakı fasilələrdə və ya qeyri-aktiv həblərin qəbulu zamanı gecicmənin olmaması norma kimi qəbul edilə bilər. Buna baxmayaraq OK qəbulu fonunda gecikmə olduqda, ginekoloqlar gecikmənin hamiləliklə bağlı olmadığına əmin olmaq üçün hamiləlik testini etməyi məsləhət görürlər. Bəzi təcili kontrasepsiya vasitələri (Postinor, Eskapel) də aybaşıların 3-10 gün və daha çox müddətə gecikməsinə səbəb ola bilərlər. Əgər siz yaxın vaxtlarda bu vasitələrdən birini qəbul etmisinizsə, aybaşıların gecikməsi ya hamiləliklə (hansı ki bu dərmanların qəbuluna rəğmən baş verə bilər), ya da ki elə təcili kontrasepsiya vasitəsinin qəbulu faktı ilə bağlı ola bilər. Bu halda ginekoloqlar hamiləlik testindən keçməyi və həkimə müraciət etməyi tövsiyə edirlər. Aybaşıların gecikməsinə həmçinin antidepressantlar, kortikosteroid hormonları, onkoloji xəstəliklərin müalicəsi zamanı istifadə olunan dərmanlar (kimyəvi terapiya preparatları) və bəzi başqa medikamentlər səbəb ola bilər. Çoxları maraqlanırlar ki, antibiotiklər gecikməyə səbəb ola bilərlərmi. Adətən, antibiotiklər menstrual dövrəyə təsir etmirlər, lakin dövrədəki pozuntu, qadını antibiotikləri qəbul etməyə sövq edən xəstəlikdən qaynaqlana bilər.
8. Polikistozlu yumurtalıqlar sindromu (PKYS)
Yumurtalıqların polikistozu hormonal pozuntularla müşayidə olunan və menstrual dövrənin tez-tez pozuntularına səbəb olan kifayət qədər yayılmış xəstəlikdir. Aybaşı gecikmələrindən başqa polikistozun simptomlarına bədəndə və üz nahiyəsində artıq tüklərin çıxması, dəri problemləri (yağlı dəri, akne), artıq çəki və uşağa hamilə qalmaqla bağlı problemlər daxildir. Bizim saytda bu mövzuya aid ayrıca bir məqalə var: Yumurtalıqların polikistozu. Əgər gecikmənin səbəbi polikistozlu yumurtalıqlar sindromudursa, ginekoloq menstrual dövrəni nizama salmaq üçün hamiləliyin qarşısını alan həblərin qəbulunu tövsiyə edə bilər.
9. Qalxanvarı vəzinin fəaliyyətinin pozulması
Qalxanvarı vəzin hormonları maddələr mübadiləsini nizamlayırlar. Bu hormonların həddindən çox və ya az olması menstrual dövrənin müntəzəmliyinə təsir edə və aybaşıların gecikməsinə səbəb ola bilər. Qalxanvari vəz hormonlarının səviyyəsi yüksək olduqda aşağıdakı simptomlar müşahidə oluna bilər: çəki itkisi, artan ürək döyüntüsü, yüksək tərləmə, yuxusuzluq, emosional qeyri-sabitlik və s. Qalxanvari vəz hormonlarının defisiti zamanı çəkidə artım, şişlər, saç töküntüsü, yuxululuq müşahidə olunur. Əgər qalxanvari vəzinizlə bağlı problemlərin olmasından şübhələnirsinizsə, həkim-endokrinoloqa müraciət edin.
10. Klimaksın (menopauzanın) yaxınlaşması
Əksər qadınlarda menopauza 45-55 yaş arasında başlayır. Menopauzadan aybaşıların bir il və ya daha artıq müddətdə olmadığı halda danışmaq olar. Lakin klimaks demək olar ki, heç vaxt qəfildən baş vermir. Menopauzanın inkişafına hələ bir neçə il qalmış qadınlarda menstrual dövrə pozğunluqları və aybaşıların tez-tez gecikməsi müşahidə oluna bilər. Klimaksın yaxınlaşmasının başqa simptomları: istiliyin gəlməsi, gecələr yüksək tərləmə, qəfil əhval dəyişiklikləri, yuxusuzluq, uşaqlıq yolunda quruluq hissi və s.
