Diş qıcaması və ya diş sıxma çox uşaqda, hətta böyüklərdə də rast gəlinir. Səbəbini uşaqlarda qurd ilə bağlayırlar, böyüklərdə isə fikir verilmir. Amma hər iki halda səbəb gərgin sinir sistemidir. Gündüz keçirilən stres və gərginlik gecə yatarkən “bruksizm” şəklində özünü büruzə verir.

Bu yazıda bruksizm nədir, bruksizmin səbəbləri, əlamətləri haqqında oxucularımızı

MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin təsisçisi və baş həkimi, terapevt, ailə həkimi Nərminə Abbasova məlumatlandırıb. Ailə həkimimiz həmçinin, diş qıcırdatma xəstəliyi ilə mübarizə aparmaq üçün bruksizm müalicə üsulları, bruksizmə qarşı həll yolları və gecə diş qıcırdatma həlli barədə faydalı məsləhətlərdən bəhs edəcək.

Nərminə xanım öncə onu qeyd etdi ki, bruksizm – yuxu zamanı və ya gündəlik həyatda fərqinə varmadan dişlərin sıxılması və qıcırdadılması ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Gecə diş qıcırdatma vərdişi varsa və səhərlər çənə ağrısı və gərginlik hiss edirsinizsə, bu, diş sıxma problemi ilə bağlı ola bilər. Bruksizmin stomatoloji təsiri dişlərin həssaslaşmasına, diş minası aşınmasına və hətta dişlərin düzlüyünün pozulmasına səbəb ola bilər:

“Bruksizmə hər yaş qrupunda rast gəlinə bilər, lakin xüsusilə stresə bağlı diş sıxma hallarının artdığı gənc və orta yaşlı insanlarda daha çox müşahidə olunur. Diş qıcırdatmanın nəticələri təkcə ağız sağlamlığına deyil, ümumi sağlamlığa da təsir göstərə bilər. Davamlı yuxuda diş sıxma yuxu keyfiyyəti və bruksizm əlaqəsini pozur və hətta miqren və diş sıxma kimi problemlərə səbəb olur. Ümumiyyətlə, bruksizmin səbəbləri müxtəlifdir və bunları əsasən iki kateqoriyaya ayırmaq olar: birincili və ikincili bruksizm. Birincili bruksizm müstəqil olaraq ortaya çıxır, əsasən dişlərin böyüməsi, dişləmə səhvləri, stres və bruksizm əlaqəsi, siqaret, alkoqol və kofein istifadəsi kimi faktorlarla bağlıdır. İkincili bruksizm isə əsasən nevroloji xəstəliklər, dərman istifadəsi, yuxu pozğunluqları və digər tibbi şərtlər nəticəsində yaranır.

Bruksizm psixoloji səbəbləri arasında anksiyete və hiperaktiv şəxsiyyət tipi də mühüm rol oynayır. Nevroz, depressiya və emosional qeyri-sabitlik diş qıcırdatmanın daha intensiv olmasına səbəb ola bilər. Nevroz və diş sıxma arasında əlaqə sübut olunub və aqressiv insanlarda bu problemə daha çox rast gəlinir. Stressin uzunmüddətli təsiri diş qıcırdatmanın nəticələri baxımından ciddi fəsadlara yol aça bilər. Əgər stres idarə edilməzsə, bruksizm dişlərə təsiri daha ağır ola bilər. Bu vəziyyət diş minasında aşınma, həssaslıq və çənə ağrılarına səbəb ola bilər. Beləliklə, emosional gərginlik və stress bruksizmin əsas səbəblərindən biridir və düzgün idarə olunmazsa, daha ciddi stomatoloji problemlərə yol aça bilər”.

Həkim deyir ki, bruksizm bəzi nevroloji və psixiatrik xəstəliklərdən qaynaqlana bilər. Onun sözlərinə görə, parkinson, demans, epilepsiya və digər nevroloji pozuntular temporomandibular oynağın pozulması və çənə ağrısı və bruksizm riskini artırır:

“Nevroz və psixoloji xəstəliklər diş sıxma problemi ilə əlaqəlidir və bu hallarda bruksizm daha şiddətli ola bilər. Parkinson xəstələrində sinir sisteminin təsiri ilə yuxuda diş sıxma ehtimalı artır. Depressiya və anksiyete kimi problemlər də bruksizm psixoloji səbəbləri arasındadır. Müalicə edilməyən nevroloji xəstəliklər diş qıcırdatmanın nəticələri baxımından ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Diş həkimi və nevroloq birgə müalicə metodlarını təyin edərək vəziyyəti yüngülləşdirə bilər. Nevroloji problemlər bruksizmin səbəblərindən biri olduğu üçün erkən müdaxilə vacibdir”.

Gecə diş qıcırdatma ilə gündüz diş sıxma arasında fərqin olub olmamasına gəlincə, ailə həkimi bildirdi ki, bruksizm gündüz və gecə fərqli formalarda özünü göstərə bilər. Onun sözlərinə görə, gecə diş qıcırdatma daha çox yuxu zamanı şüursuz şəkildə baş verir, gündüz diş sıxma isə stres və diqqət toplama anlarında müşahidə olunur. Nərminə xanım qeyd etdi ki, bruksizm üçün effektiv müalicə üsulları mövcuddur və bu üsullar xəstənin vəziyyətinə görə fərqlənir:

“Bruksizm müalicəsi üçün diş həkimi, ortodontist və bəzi hallarda nevroloq və psixoloqla məsləhətləşmək tövsiyə edilir. Əgər çənə və dişlərdə ciddi problemlər yaranıbsa, ortodontik müalicə də tələb oluna bilər.

Qeyd edim ki, bruksizm üçün bəzi alternativ üsullar arasında stress azaldıcı texnikalar və bruksizm üçün homeopatik müalicə kimi üsullar mövcuddur. Bundan əlavə, çənə əzələlərini rahatlatmaq üçün masaj və isti kompreslər tətbiq oluna bilər. Diqqətinizə çatdırım ki, bruksizm uzun müddət müalicə olunmazsa, dişlərin həddindən artıq aşınmasına, dişlərdə qırılma və çatlara, çənə disfunksiyasına və hətta stresə bağlı baş ağrısı kimi problemlərə səbəb ola bilər. Bu həm diş sağlamlığına, həm də ümumi həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir”.