Son 3 il ərzində Azərbaycanda uşaqlarını bilərəkdən baxımsız qoyduğuna görə 660 valideyn məsuliyyətə cəlb edilib. Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin əməkdaşı Pərviz Əliyev Trend-ə bildirib ki, 2016-cı ildə uşaqlarını bilərəkdən baxımsız qoyduğu üçün polis orqanları tərəfindən 240 nəfər, 2015-ci ildə 200 nəfər, 2014-cü ildə 220 nəfər valideyn barəsində protokol tətib olunub və məsuliyyətə cəlb edilib.
Onun sözlərinə görə, uşaqların baxımsız qoyulmasına, onların tərbiyə və təlimi vəzifələrinin valideynlər tərəfindən üzrlü səbəblər olmadan yerinə yetirilməməsinə görə az hallarda valideyn hüququ məhdudlaşdırılır. Belə hallara görə valideynlər daha çox cərimələnirlər. P.Əliyev qeyd edib ki, İnzibati Xətalar Məcəlləsinə görə, yetkinlik yaşına çatmayanların tərbiyə və təlimi vəzifələrinin valideynlər və ya onları əvəz edən şəxslər tərəfindən üzrlü səbəblər olmadan yerinə yetirilməməsinə və ya lazımınca yerinə yetirilməməsinə görə 100 manatadək məbləğdə cərimə edilirlər. Azərbaycanda uşaqların baxımsızlığı ilə bağlı Dövlət Komitəsinin bir necə dövlət orqanı ilə əlaqəli şəkildə işlədiyini deyən P.Əliyev qeyd edib ki, 2016-cı ildə avaraçılıq və dilənçiliklə məşğul olan 512, 2015-ci ildə 450, 2014-cü ildə isə 502 uşaq polis orqanları tərəfindən aşkarlanıb: “Bu məsələ ilə bağlı statistikaya baxsaq, görərik ki, ötən illərlə müqayisədə vəziyyət dəyişməyib. Göstəricilər 500 civarında olan rəqəmlərdir. Əgər uşaq valideyn məsuliyyətsizliyi nəticəsində avaraçılıq və dilənçiliyə sövq olunursa, onda həmin uşaqların valideynləri də məsuliyyətə cəlb olunurlar. Bu uşaqların böyük əsksəriyyəti sonradan təhsilə cəlb edilib”.
P.Əliyev əlavə edib ki, dilənçiliklə məşğul olan uşaqların çoxu 14-15 yaşlılar olur: “16-18 yaşlı uşaqlar dilənçilikdən daha çox küçədə hansısa əməyə cəlb olunurlar”.
P.Əliyev onu da deyib ki, uşaq küçə həyatı keçirib, təhsildən yayındıqdan sonra hər hansı tədbirlərin görülməsi o qədər də effektiv deyil.
Psixoloq Elnur Rüstəmov deyir ki, valideyn məsuliyyətsizliyi bir çox hallarda uşaqlarda müxtəlif psixoloji narahatçılığa yol açır: “Belə hallarla çox rastlaşırıq. Biz hər zaman qeyd edirik ki, uşağın problemi ailənin problemidir. Bəzən valideynlər öz uşaqlarını psixoloqa gətirdiyi zaman məlum olur ki, problem uşaqdan çox valideynin özündədir. Bəzi valideynlərin özləri aqressiv, əsəbi olurlar. Ona görə də bu məsələlərdə çox diqqətli olmaq lazımdır. Düzdür, valideynin özünün də müxtəlif qayğıları var. Amma bu, uşağa münasibətdə özünü göstərməməlidir. Bu gün kifayət qədər problemli ailələr var ki, ailədaxili konfliktlər orada böyüyən uşaqların psixologiyasına mənfi təsir göstərir. Ailədaxili konflikt, boşanmalar bir çox hallarda uşaqlarda zamanla davranış problemləri yarada bilir. Belə uşaqlar məktəbdən, dərslərindən uzaqlaşır, evdən pul oğurlayır, yaxud evdən qaçırlar. Bu uşaqların cəmiyyətə yenidən inteqrasiyası üçün ilk növbədə psixoloji yardım göstərilməlidir. Çünki onun cəmiyyətə adaptasiya olunması çox vacibdir. Bəzən isə təkcə uşağa yox, ümumilikdə ailəyə psixoloq dəstəyi lazım olur. Çünki bu gün həll olunmayan problem sabah daha ciddi bir problemə yol aça bilər”.
Sosioloq Lalə Mehralı bildirir ki, uşağı dünyaya gətirmək asandı, onu təhlükəsiz şəraitdə böyütmək isə çox çətindir: “Valideyn bəzən bilməyərəkdən də uşağına zərər verə bilir, kobud desək, uşağını işə satır. İş, karyera üçün analar övladını ikinci plana ata bilir, daha çox pul qazanmaq üçün atalar uşağı ilə daha az vaxt keçirir. Bunu çox vaxt maddi baxımdan azad olmamaqla əlaqələndirirlər, uşaqların ehtiyacını ödəmək üçün işləməyə, pul qazanmağa məcbur olduqlarını deyirlər. Amma uşağın pul, yemək və geyimdən əvvəl ata-ana sevgisinə, diqqətinə ehtiyacı var. Orqanizmin yeməyə ehtiyacı olduğu kimi, məhəbbətə, diqqətə də ehtiyacı var. Mənim fikirmcə, təkcə cərimə yolu ilə bu iş həll edilməz. Başına bədbəxt hadisə gələn uşaqlar, uşaqları gözləyən təhlükələr barədə sosial çarxlar hazırlamaq da kömək edə bilər. Yaxud digər sosial layihələrlə məsələyə diqqət çəkmək lazımdır. Amma hər şeydən əvvəl gərək valideyndə məsuliyyət və maksimum diqqət olsun”.
Qadın və Gənc Ailələrin Sosial İnkişafı İctimai Birliyinin sədri, Milli QHT Forumunun Gender Mərkəzinin rəhbəri Tünzalə Cavadova qeyd etdi ki, bu gün müşahidə olunan bir sıra köklü problemlər – uşaqların təhsildən yayınması, erkən nikahlar, məişət zorakılığı və s. valideyn məsuliyyətsizliyindən irəli gəlir. Bəzi ölkələrdə valideyn övladına qarşı məsuliyyətsizlik etdiyi zaman müxtəlif formada cəzalandırılır. Uşaq nəzarətsiz qaldığı zaman valideyndən alınaraq sosial xidmət müəssisəsinə təhvil verilir. Həmin müəssisə uşağın tərbiyəsi üçün nümayəndə təyin edir. Eyni zamanda, öz məsuliyyətini dərk etməsi üçün uşağın valideyni ilə də psixoloq və digər mütəxəssislər iş aparır. Vəziyyət müsbətə doğru dəyişərsə, uşaq yenidən valideyninə qaytarılır. Azərbaycanda da nəzarətsiz qalan uşaqların valideynlərinin qanunla məsuliyyətə cəlb olunması nəzərdə tutulur. Hətta Ailə, Qadın, Uşaq problemləri üzrə Dövlət Komitəsi İnzibati Xətalar Məcəlləsinə əlavə və dəyişikliklərin edilməsi haqqında yeni qanun layihəsi hazırlayıb. Həmin layihədə uşağın sağlamlığı və təhlükəsizliyi də nəzərə alınıb. Valideyn təkcə uşağın tərbiyəsi ilə məşğul olmalı deyil, həm də onun təhlükəsizliyinə ümumi nəzarəti gücləndirməlidir. Bu gün Azərbaycanda valideyn məsuliyyətsizliyi ucbatından həyatını itirən uşaqların əksəriyyəti 1-3 yaş aralığındadır. Bu haqda özümüz də tez-tez eşidirik və mətbuatdan oxuyuruq. Təəssüflər olsun ki, çox vaxt hadisə baş verəndən sonra belə məsələlərə diqqət artır. Bu il dərs ilinin başlanması ilə əlaqədar sentyabrın 10-dan oktyabrın 10-a kimi «Diqqət, uşaqlar!» adlı təhlükəsizlik ayı keçirildi. Bəzən valideynin nəzarətsizliyi ucbatından uşaqlar yol hərəkəti hadisələrinin qurbanı olur. Bu layihənin keçirilməsində əsas məqsəd yol-nəqliyyat hadisələrinin qarşısının alınması istiqamətində təhlükəsizlik profilaktik tədbirlərinin görülməsi idi. Qeyd edim ki, cari ilin ilk 7 ayı ərzində baş verən yol-nəqliyyat hadisələri nəticəsində 26 azyaşlı uşaq həlak olub, 122 uşaq isə xəsarət alıb. Düzdür, bütün bunların hamısını valideyn nəzarətsizliyi və məsuliyyətsizliyinin üzərinə ata bilmərik. Burada sürücülərin də günahı var. Amma bütün hallarda hər bir valideyn öz uşağı ilə bağlı məsuliyyətli olmalıdır”.
Şəbnəm Mehdizadə
