Bir çox insanlar ali təhsilin tamamilə pulsuz olduğu və lazımi biliyə və zəhmət çəkməyə hazır olan hər kəs üçün əlçatan olduğu dövrləri nostalji ilə xatırlayır. İndi büdcə yerlərinin artmasına baxmayaraq, tələbələrin əksəriyyəti ödənişli əsaslarla təhsil alır. 2021-2022-ci illər üzrə tələbə qəbulu müsabiqəsinin nəticələrinə əsasən, 21 856 nəfər (o cümlədən 920 subbakalavr) büdcə, 23 005 (o cümlədən 5 890 subbakalavr) abituryent isə ödənişli əsaslarla təhsil almaq hüququ əldə edib.
Söhbətləşdiyimiz valideynlər Azərbaycanda universitetlərdə təhsilin qiymətinin çox baha, bəzi ölkələrdə isə daha münasib olmasından şikayətlənirlər.
“Gələn il oğlumuz məktəbi bitirir və ailə məclisində onun təhsilini Türkiyədə davam etdirməsinə qərar verilib. Sonda onun burada ödənişli oxumasından daha ucuz başa gələcək və bu cür təhsil onun üçün daha geniş imkanlar açacaq”, – deyə orta məktəb şagirdinin anası Leyla Hüseynova bildirir.
Paytaxt sakini Samirə Quliyevanın oğlu Rusiyada ali təhsil alıb və təhsilini başa vurduqdan sonra orada qalmaq qərarına gəlib: “O, tez bir zamanda öz ixtisası üzrə yaxşı maaşlı bir iş tapmağı bacardı, buna görə də qərarından peşman deyil”.
Problemi şərh edən təhsil eksperti Səbinə Əliyeva hesab edir ki, müəyyən dərəcədə xarici universitetlərdə təhsil almaq istəyi tələbələrin belə təhsilə böyük inamı ilə bağlıdır: “Təhsilin qiymətinə gəlincə, Türkiyənin bir çox aparıcı universitetlərində illik təhsil haqqı 1000-2000 dollardır. Orada minimum təhsil haqqı 300 dollar, maksimum isə illik 3000 dollardır. Eyni zamanda, Azərbaycan vətəndaşları üçün endirim də nəzərdə tutulub. Türkiyə universitetlərində alınan diplomlar həm Avropada, həm də Amerikada tanınır və hörmət edilir”.
Mütəxəssisin sözlərinə görə, yerli universitetlər heç də həmişə müxtəlif beynəlxalq akkreditasiyalardan keçə bilmir, çünki bu, çoxlu pul və böyük zəhmət tələb edir: “Bu gün xarici şirkətlər ölkəyə çoxlu sərmayə qoyur və onların beynəlxalq diploma, biliyə malik mütəxəssislərə ehtiyacı var. Buna görə də gənclərin çoxu xaricdə təhsil almağa üstünlük verir”.
“Bizdə isə ali məktəblərdə təhsilin qiyməti ildə 1200-6500 manat arasında dəyişir. Dövlət universitetləri subsidiya alır, lakin qismən özünü təmin edənlər də var. Universitetlərin çoxlu xərcləri var, xüsusən də müəllimlərə maaş vermək kimi”, – deyə Əliyeva vurğulayır.
Ekspertin fikrincə, Azərbaycanda tələbələrin həyatını yaxşılaşdırmaq barədə düşünmək lazımdır: “Tələbələrin daha çox perspektivi olanda nəinki gənclərimiz təhsil almaq üçün xaricə getməyəcək, başqa ölkələrdən daha çox tələbə təhsil almağa gələcək. Ən yaxşısına ümid etmək üçün əsas var. Bəzi universitetlərimizin inkişaf planları var və onların həyata keçirilməsi üzərində sistemli şəkildə işləyirlər”.
Əməkdar müəllimi Asif Cahangirov isə deyir ki, ali təhsil xaricdə də baha başa gələn bir prosedir: “Ancaq bu gün yerli ali təhsil Qərbin inkişaf etmiş ölkələrindəki ali təhsildən geri qalır. Keçmiş sosialist düşərgəsinin bir sıra ölkələrində isə son illərdə ali təhsil inkişafda böyük sıçrayış edib. Bununla belə, layiqli universitetlərimiz də var. Azərbaycan Boloniya prosesinin iştirakçısıdır və onun tələblərinə uyğun olaraq təhsil proqramlarımız Avropa proqramlarına uyğunlaşdırılmalıdır”.
Öz növbəsində, Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şura sədrinin müavini Nadir İsrafilov bakalavrların dövlət hesabına başqa ölkələrə oxumağa göndərildiyi dövlət proqramlarını xatırladır: “Ali məktəbi bitirəndən sonra heç də hamı geri qayıtmadığından, bakalavrların oxumağa göndərilməsinin daha məqsədəuyğun olduğu qərara alınıb, çünki onların çoxu öz vətənində ailə qurmağı bacarıb. Öz vəsaiti hesabına təhsilə gedən tələbələrə gəlincə, Rusiya və Türkiyədə təhsil xərcləri bizdən ucuz olan universitetlər var. Bundan başqa, xarici universitetlərə qəbulla bağlı bəzi elanlarda deyilir ki, ora imtahansız, yalnız məktəbi bitirmək haqqında attestatla daxil ola bilərsiniz”.
“Xarici universitetlərin daha çox qəbul edilməsi və prestijli olması barədə qəbul edilmiş mentalitetimizdəki faktoru da nəzərdən qaçırmaq olmaz. Amma vətənə qayıdandan sonra məlum ola bilər ki, təhsil müəssisəsi Azərbaycanda akkreditasiyadan keçmədiyi üçün alınan diplom tanınmır. Və nəticədə məzun işsiz qalacaq. Ona görə də xaricdə təhsil almaq üçün universiteti diqqətlə seçmək lazımdır”, – deyə həmsöhbətimiz söyləyir.
İsrafilovun dediyinə görə, bizdə də xarici universitetlərlə ayaqlaşan universitetlərimiz var: “Təhsilin dəyəri məsələsinə gəlincə, indi bir neçə universitet publik hüquqi şəxs statusuna malikdir, yəni özlərini təmin edir. Amma yerli universitetlərin xarici universitetlərdən fərqli olaraq qrantları yoxdur, elmi iş sayəsində qazanmırlar, ona görə də tələbələrin təhsil haqqı onların əsas gəlir mənbəyidir”.
Elya Belskaya
