Ölkəmizin yolları avtomobillərlə dolu olduğundan tıxaclar, eləcə də havanın çirklənməsi adi hala çevrilib. Rəsmi məlumatlara görə, Azərbaycanda 1,4 milyondan çox avtomobil var və onların 80%-i 10 ildən çox əvvəl istehsal edilib.
Mütəxəssislər dəfələrlə deyirdilər ki, bizə xaricdən daha onlara lazım olmayan “dəmir atlar” gətirilir. Amma bundan sonra daha köhnə avtomobillərin respublikaya gətirilməsi mümkün olmayacaq. Baş nazir Əli Əsədov istehsal tarixi 10 ildən çox olan avtomobillərin Azərbaycana idxalına icazə verilməməsi ilə bağlı sərəncam imzalayıb. İstisna nadir avtomobillər və müvəqqəti olaraq gömrük ərazisinə gətirilən avtomobillərdir. Bu qərar dərc edildiyi gündən 30 gün sonra, yəni aprelin 28-dən qüvvəyə minir.
Ekoloqlar bunun Azərbaycanın ekoloji vəziyyətinə müsbət təsir edəcəyini, atmosferə daha az zərərli tullantıların buraxılacağını qeyd edirlər. Cəmiyyətdə bu qərar birmənalı qarşılanmadı və müzakirələr dalğasına səbəb oldu. Bəziləri bunu düzgün hesab edirsə, digərləri bundan qəzəblənirlər.
“Maşınlar sadəcə olaraq orta təbəqə üçün əlçatmaz olacaq. Bu, o deməkdir ki, onlar avtobuslara minməli və ya skuterlər almalı olacaqlar”, – deyənlər var. Çox adam yeni avtomobil ala bilmir, köhnələrin isə bahalaşacağı proqnozlaşdırılır.
Nəqliyyat üzrə ekspert Eldəniz Cəfər deyir ki, Nazirlər Kabinetinin yeni qərarı ölkədə avtoparkın yenilənməsi və ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması məqsədi daşıyır: “Son illər Azərbaycana, xüsusən də Gürcüstandan çoxlu sayda köhnə, 10 ildən çox köhnə avtomobillər gətirilir. Yaxın vaxtlarda “Avro 5”-ə keçid kimi növbəti addımlar atıla bilər”.
Qiymətlərə gəlincə, ekspertin fikrincə, bəlkə də təkrar avtomobil bazarında yaya yaxın ikinci əl avtomobillərin qiymətləri təxminən 2% artacaq.
Çoxları uzaq xaricdə, məsələn, Amerikada köhnə avtomobil sifariş edən və artıq alış pulunu ödəmiş alıcıların aqibətinin necə olacağından narahat idi. Avtomobilin çatdırılması üçün bir neçə ay gözləməli oluruq, amma qadağa bir aydan sonra qüvvəyə minir. Nazirlər Kabineti açıqlayıb: 2023-cü il martın 29-dək xaricdən istismar müddəti 10 ildən artıq olan avtomobillər sifariş edən və alış haqqını ödəmiş vətəndaşlara bu avtomobilləri ölkəyə idxal etməyə icazə veriləcək.
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli bildirir ki, hökumət bunu yeni ekoloji proqramla əsaslandırır və bu proqramda havanın çirklənməsinə qarşı mübarizə də var: “Həqiqətən, yeni avtomobillər ekoloji cəhətdən daha təmizdir. Amma Azərbaycanda əhalinin alıcılıq qabiliyyəti azdır, yeni avtomobillər çox bahadır. Çox güman ki, bu, ölkə daxilində köhnə avtomobillərin bahalaşmasına səbəb olacaq, çünki onların istismarı yox, idxalı qadağandır. Düşünürəm ki, haradasa 2005-2013-cü illərdə istehsal olunmuş avtomobillər bahalaşacaq və bu, yaxın həftələrdə baş verəcək”.
“Hökumətin xoş niyyəti və ətraf mühitə qayğısı başadüşüləndir, lakin təkcə qadağalarla normal nəticə əldə edilə bilməz. Hesab edirəm ki, bunun üçün stimullaşdırıcı addımlar da lazımdır. Paralel olaraq hökumət yeni avtomobillərə görə gömrük rüsumlarının və ƏDV-nin azaldılmasına qərar versəydi, başqa məsələ olardı. Məsələn, beş il əvvəl istehsal olunmuş avtomobillər üçün gömrük rüsumlarını və ƏDV-ni 25 faiz, üç il köhnə avtomobillər üçün 50 faiz, tamamilə yeni avtomobillər üçün 75 faiz azaltmaq olardı. Bu, yaxşı effekt verərdi. Vətəndaşlar yenisini almaqda maraqlı olardı ki, bu da ölkədəki avtomobil parkını yaxşılığa doğru dəyişər və ekoloji vəziyyətə müsbət təsir göstərərdi. Özümüzü yalnız qadağalarla məhdudlaşdırsaq, bu, ölkədəki köhnə avtomobillərin ömrünü yalnız uzadacaq – onlar qorunacaq və təmir ediləcək”, – deyə mütəxəssis vurğulayır.
Yada salaq ki, Azərbaycanda vaxtaşırı köhnə avtomobillərin təkrar emalı proqramı haqqında danışılır və bu proqram qəbul edilməlidir. Bir çox ölkələrdə belə bir proqram var – siz işlənmiş avtomobilinizi geri qaytara və endirimlə yenisini almaq üçün sertifikat əldə edə bilərsiniz. Amma bizim üçün, bir çox ekspertlərin inandığı kimi, bu, işləməyəcək.
Cəfərlinin fikrincə, ideyanın özü yaxşıdır: “Uzun müddətdir ki, Azərbaycanda bu proqram haqqında danışırlar, amma hələ ki, onun qəbul olunacağına işarə edən heç nə yoxdur. Ümumiyyətlə, onun necə işləyəcəyi, hansı tariflə hər şeyin qiymətləndiriləcəyi və s. aydın deyil. Adətən belə proqramlar avtomobil istehsalının inkişaf etdiyi ölkələr tərəfindən qəbul edilir. Sonra yaxşı işləyir, amma bizdə yoxdur və bu, yaxın on ildə mütləq olacağını düşünmürəm”.
Elya Belskaya
