Ortopedik xəstəliklər, bədənin skelet sistemi ilə əlaqəli problemləri əhatə edən xəstəliklərdir. Bu xəstəliklər, sümük, oynaqlar, əzələlər və ligamentlərdə yaranan pozğunluqlar, travmalar və ya degenerativ dəyişikliklər nəticəsində meydana çıxır. Ortopedik xəstəliklər yalnız fiziki diskomfort yaratmır, eyni zamanda gündəlik həyat fəaliyyətlərinə də mənfi təsir göstərir. Bu səbəbdən, ortopedik xəstəliklərin müalicəsində erkən müdaxilə, fiziki terapiya və düzgün terapevtik yanaşmaların tətbiqi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Məqsəd, sümük və oynaqların sağlamlığını qorumaq, mövcud problemlərin inkişafını ləngitmək və həyat keyfiyyətini artırmaqdır.
Bu məqalədə ortopedik xəstəliklərdə terapiyanın rolu, sümük və oynaqların sağlamlığının qorunması və bərpası üçün istifadə olunan müasir yanaşmalar barədə ətraflı məlumat veriləcək.
Ortopedik xəstəliklər və onların nəticələri
Ortopedik xəstəliklər müxtəlif növlərə malikdir və hər biri özünəməxsus simptomlar və təsirlərlə müşayiət olunur. Ən çox rast gəlinən ortopedik xəstəliklərə aşağıdakılar daxildir:
Artroz (oyaqların və sümük oynaqlarının degenerativ xəstəliyi)
Osteoporoz (sümük sıxlığının azalması və sümük qırılmalarının artması)
Skolioz (onurğa əyriliyi)
Lomber və servikal disk problemləri (bel və boyun ağrıları, sinir sıxılması)
Bacak əzələlərinin zəifləməsi və gücsüzlük (hərəkətə məhdudiyyət)
Ağrılı artritlər və gicgah oynaq xəstəlikləri
Bu xəstəliklər, bədənin hərəkət qabiliyyətini məhdudlaşdırır, ciddi ağrılara səbəb olur və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətini pisləşdirir. Lakin, düzgün terapevtik yanaşmalarla ortopedik xəstəliklərin müalicəsi mümkündür.
Fizioterapiyanın və terapiyanın rolu
Ortopedik xəstəliklərin müalicəsində, fizioterapiya və terapevtik yanaşmaların istifadəsi çox vacibdir. Terapiya üsulları xəstələrin şikayətlərini yüngülləşdirmək, hərəkətliliyi artırmaq və sağlamlıq vəziyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədi güdür. Ortopedik xəstəliklərdə tətbiq edilən əsas terapiya metodları aşağıdakılardır:
1) Fizioterapiya
Fizioterapiya, ortopedik xəstəliklərin müalicəsində ən çox istifadə olunan və təsirli yanaşmalardan biridir. Fizioterapevtik müalicə ilə əzələ gücləndirilməsi, ağrıların azaldılması, oynaqlarda hərəkətliliyin artırılması mümkün olur. Fizioterapiya proqramı aşağıdakı əsas elementləri əhatə edir:
İstilik və soyuma müalicələri: İstilik və soyuq tətbiqi, oynaqlarda ağrıları azaltmağa, iltihabı yüngülləşdirməyə kömək edir. Soyuq terapiya həmçinin şişkinliyi azaldır, istilik isə qan dövranını yaxşılaşdırır.
Ultrason və elektroterapiya: Bu müalicə üsulları dərinin alt qatlarında istilik və elektrik impulsları tətbiq edərək, ağrı və spazmın yüngülləşdirilməsinə kömək edir.
Masaj: Əzələ gərginliklərini azaldaraq, ağrılı sahələrdə rahatlıq təmin edir. Masaj, həmçinin qan dövranını yaxşılaşdırır və əzələləri yumşaldır.
Motor funksiyalarının bərpası üçün məşqlər: Xüsusilə artroz və osteoporoz kimi xəstəliklərdə, oynaqların hərəkətliliyini artırmaq üçün uyğun məşqlər tətbiq edilir.
2) Manual terapiya
Manual terapiya, terapevtin əlləri ilə tətbiq etdiyi fiziki müdaxilələrə əsaslanır. Bu yanaşma, bədən üzərindəki struktur pozğunluqları aradan qaldırmağa, oynaqlarda sərtliyi azaltmağa və əzələləri gücləndirməyə kömək edir. Manual terapiya, həmçinin:
Oynaqlarda sərtliyin aradan qaldırılması
Qədərli hərəkətlilik bərpası
Postural düzəlişlər (bel və boyun ağrıları üçün)
Manual terapiya, xüsusilə onurğa və böyük oynaqlar (həmçinin bel və dizlər) üçün faydalıdır.
3) Fiziki aktivlik və hərəkətlilik proqramları
Yaşla bağlı hərəkətlilik azalması, sümük və oynaqların sağlamlığını pisləşdirir. Bu səbəbdən, müntəzəm fiziki fəaliyyət vacibdir. Fizioterapevtlər, hər yaş qrupuna uyğun olaraq fərdi hərəkətlilik proqramları tərtib edirlər. Bu proqramlar:
Əzələlərin gücləndirilməsi və stabilizasiya məqsədilə hazırlanır.
İsırma və balans məşqləri tətbiq edilir.
Yüngül aerobik məşqlər (yüzmə, gəzinti, velosiped sürmə və s.) sümük sıxlığını yaxşılaşdırır və oynaqları möhkəmləndirir.
4) Artroz və osteoporozun qarşısının alınması
Artroz və osteoporoz kimi degenerativ xəstəliklərdə, terapevtik yanaşmaların əsas məqsədi ağrıların azaldılması və hərəkətliliyin artırılmasıdır. Bu xəstəliklər üçün aşağıdakı müalicə üsulları istifadə olunur:
Osteoporozda kalsium və vitamin D ilə müalicə
Artrozda oynaqların hərəkətliliyini artıran məşqlər
Anti-iltihab dərmanlarının tətbiqi (müvafiq hallarda)
Artrozun irəliləyişini ləngitmək üçün oynaqlara əlavə yüklənmədən qaçınmaq, hərəkətliliyi artıran məşqlər etmək və düzgün posturu qorumaq vacibdir.
5) Ergonomik yanaşmalar və düzgün hərəkət vərdişləri
Sümük və oynaqların sağlamlığını qorumaq üçün düzgün duruş və ergonomik qaydalara riayət etmək əhəmiyyətlidir. Məsələn:
Ofis işçiləri üçün düzgün masa və oturuş mövqeyi
Qaldırma texnikaları: Ağırlıq qaldırarkən düzgün hərəkət etmək, belin zədələnməsinin qarşısını alır.
Ayaq və kürək ağrıları üçün düzgün ayaqqabılar və fiziki aktivlik
Ortopedik xəstəliklərin müalicəsində terapevtik yanaşmaların və fizioterapiyanın rolu əvəzsizdir. Sümük və oynaqların sağlamlığını qorumaq, yalnız şikayətləri yüngülləşdirmək deyil, həm də gələcəkdə daha ciddi sağlamlıq problemlərinin qarşısını almaq deməkdir. Müasir terapiya metodları, ağrıların azaldılması, hərəkətliliyin artırılması və sağlamlıq vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün effektiv həllər təklif edir. Bu yanaşmalar, yalnız xəstələrin fiziki funksiyalarını bərpa etmək deyil, həm də onların həyat keyfiyyətini artırmaq məqsədi güdür.
Ortopedik xəstəliklərin erkən mərhələlərində düzgün müdaxilə və müalicə ilə xəstələr uzun müddət sağlam və aktiv həyat sürə bilərlər. Hər yaşda olan insanlar üçün uyğun fiziki aktivlik və terapevtik yanaşmaların tətbiqi, sağlamlıq problemlərinin qarşısını almağa və bədənin daha uzun müddət sağlam qalmasına dəstək verir.
Nərminə Abbasova
MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin baş həkimi, terapevt və ailə həkimi
Həkimlə əlaqə saxlamaq istəyənlər Əhməd Rəcəbli 207-də yerləşən MayoMed klinikasına müraciət edə (TEL: (012) 464 86 93; 464 86 94; 464 86 95) və ya (051) 866 02 20; (051) 567 66 96 mobil nömrələri ilə birbaşa Nərminə Abbasova ilə əlaqə saxlaya bilərlər.
