Mənim təcrübəmə dayanaraq deyə bilərəm ki, insanlar hər zaman eyni hadisəyə eyni şəkildə yanaşmırlar. Hətta bəzən özümüz belə, bu gün fərqli qərar verdiyimiz məsələyə sabah tam başqa cür baxa bilirik. Müşahidələrimə əsasən, bu dəyişkənliyin səbəblərindən biri də psixoloji məsafə adlanan anlayışla bağlıdır.
Əgər bir hadisə bizə çox yaxın görünürsə – həm fiziki, həm də emosional baxımdan – o zaman ona daha emosional və bəzən də impulsiv yanaşırıq. Ancaq məsafə artdıqca – məsələ zamanla, məkanca və ya emosional olaraq bizdən uzaqlaşdıqca – fikirlərimizdə daha çox soyuqqanlılıq, analiz və uzaqgörənlik ön plana çıxır.
Məncə, psixoloji məsafə qərarlarımızın emosional və ya rasional olmasını müəyyənləşdirir
Düşünürəm ki, gündəlik həyatımızda verdiyimiz qərarların bir çoxu psixoloji məsafədən təsirlənir. Məsələn, yaxın dostumun başına gələn bir hadisəyə dərhal reaksiya verirəm, onu qorumağa və ya problemi dərhal həll etməyə çalışıram. Amma eyni vəziyyəti bir tanımadığım insana aid eşitsəm, daha soyuq və uzaq bir mövqedən yanaşıram. Bu hal mənə göstərir ki, emosional yaxınlıq bizi daha tez reaksiya verməyə, psixoloji uzaqlıq isə daha düşünülmüş davranmağa sövq edir.
Bu mənada mənim üçün psixoloji məsafə təkcə bir “uzaqlıq hissi” deyil, həm də qərarlarımızın şəkillənmə prizmasıdır. Məncə, bu prizma dəyişdikcə, baxış bucağımız da dəyişir.
Müşahidə etdiyim insanlar yaxın və uzaq gələcək üçün fərqli düşüncə strategiyalarından istifadə edirlər
Mənə elə gəlir ki, insanlar yaxın gələcəyə aid məsələlərdə daha çox detallara fokuslanırlar – konkret addımlar, praktik hədəflər, dərhal nəticə. Bu, tamamilə başadüşüləndir. Çünki sabah baş verməli olan bir iş üçün “böyük şəkil” deyil, “kiçik detallar” lazımdır.Amma məsələ bir qədər uzaq gələcəklə bağlı olduqda – məsələn, beş il sonra harada olmaq istəyirik, necə yaşamaq istəyirik – bu zaman planlarımız da daha ümumi, dəyərlərə və məqsədlərə əsaslanan olur. Düşünürəm ki, insanlar uzunmüddətli planlarda daha çox özlərini idealist şəkildə görməyə meyllidirlər. Ən azı mənim tanıdığım insanlar bu cür davranırlar. Bəzən elə mən də…
Bunu da bildirmək istəyirəm ki, məsafə insanın psixoloji vəziyyətinə uyğun olaraq dəyişə bilər
Burada maraqlı olan odur ki, psixoloji məsafə yalnız obyektiv reallıqla deyil, insanın hal-hazırkı psixoloji vəziyyəti ilə də bağlıdır. Özümü emosional olaraq güclü hiss etdiyim vaxtlarda bir çox məsələ mənə “yaxın” gəlir və dərhal hərəkətə keçmək istəyirəm. Amma əgər yorğun, həssas və ya stress altındayamsa – eyni məsələni sanki uzaqdan seyr edirəm və qərarlarım da fərqli olur.
Bu da onu göstərir ki, psixoloji məsafə bəzən özümüzü qorumaq üçün beynimizin avtomatik strategiyasıdır. Məncə, bu çox maraqlı və düşündürücü yanaşmadır.
Son olaraq düşünürəm ki, məsafədən düşünmək bəzən daha sağlam qərarlar verir
Bu fikirlərlə yekunlaşdırmaq istəyirəm ki, biz qərar verərkən hər zaman “bu hadisəyə nə qədər yaxındayam?” sualını özümüzə verə bilərik. Bəzən məsafə yaratmaq – yəni emosiyadan bir qədər uzaqlaşmaq – daha rasional, daha obyektiv və uzunmüddətli nəticələr doğura bilər.
Amma eyni zamanda onu da nəzərə almaq lazımdır ki, emosional yaxınlıq da həyatımıza dəyər və istilik qatan bir hissdir. Əsas məsələ bu iki qütb arasında tarazlıq tapa bilməkdir.
İnsanlar eyni hadisəyə müxtəlif məsafələrdən baxdıqda onu fərqli şəkildə qiymətləndirə bilirlər. Psixoloji məsafə anlayışı göstərir ki, zaman, məkan və emosional uzaqlıq qərarvermə prosesini və düşüncə tərzini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər.
1) Psixoloji məsafə fərdlərin rasional və ya emosional qərarverməsinə necə təsir edir?
2) Yaxın və uzaq gələcəyə yönələn planlamalarda psixoloji məsafə hansı psixoloji strategiyaların seçilməsinə səbəb olur?
Psixoloq M. Almara Ağaqızı
PRİM – Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinin direktoru
(Psixoloqla əlaqə saxlamaq istəyənlər Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığında yerləşən “PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinə müraciət edə və ya 050 777 80 04 mobil nömrəsi ilə birbaşa Almara Ağaqızı ilə əlaqə saxlaya bilərlər. Həmçinin almara.melikova.aga_qizi instagram səhifəsi vasitəsi ilə də Almara xanımla kontakt yarada bilərlər.)
Çox maraqlı və vacib mövzuya toxunmusuz. Psixoloji məsafə anlayışı gündəlik həyatımızda qərarlarımızın formalaşmasında bu qədər təsirli olduğunu heç bu qədər aydın şəkildə dərk etməmişdim. Xüsusilə “emosional yaxınlıq daha impulsiv qərarlara səbəb olur” fikrinizlə tam razıyam. Təşəkkürlər, Almara xanım, düşünmək üçün bir baxış bucağı daha qazandım.
Dogurdan da maraqli fikirdi. Men de cox vaxt ozumu yuxarda yazilan kimi hiss eliyirem. Yani indi baxanda bir seye tez reaksiya verirsen, amma vaxt kecir, ya da adam uzaq olur, fikirlesib danisirsan. Her sey emosiyadan asili olmamalidi. Deyesen, bir az mesafe saxlamag pis deyil hec.
Dogurdan da, insani uzaqlasdiranda meseleye baxisi deyisir. Men de bezan evvel cox sinirlendiyim seylere bir muddet sonra cox sakit baxiram. Yazi cox sade ve dusundurucudu. Tesekkurler!
Çox maraqlı mövzuya toxunmusuz. Doğrudan da, emosiyalarla qərar vermək və bir qədər məsafədən baxıb düşünmək arasında ciddi fərq var. Yazını oxuduqca bir neçə şəxsi təcrübəm yadıma düşdü. Təşəkkür edirəm, düşündürdünüz.
Men de cox vaxt bir meseleye duygusal yanasiram, amma sonra zaman kecdikce basqa cur fikirlesirem. Yazini oxuyanda ozumu gordum. Tesekkurler, gozel izah olunub.
bele meseleleri oxuyanda insan ozunu daha yaxsi tanimaqa baslayir. men de cox vaxt ozumu tenqid edirdim niye bir gun bele, bir gun bele davraniram, amma indi gorurem ki bu normaldi.
Yaxsi yazmisan Almara xanim. O psixoloji mesafe dediyiniz shey var ha, onu cox vaxt hiss elemishem ozumde. Indi basa dusurem niye bazi insanlara yaxinliq hiss edirem, bazi meseleleri ise umursamiram.
Məncə, bu məsələ təkcə fərdi münasibətlərdə deyil, cəmiyyət səviyyəsində də təsirlidir. Yəni, biz müharibə xəbərlərini televizordan izləyəndə çox da reaksiya vermirik, amma bir yaxın adamımızın başına nəsə gəlsə, dərhal hərəkətə keçirik.
Bunu oxuyanda yadıma düşdü ki, mən uzaq gələcək üçün plan quranda həmişə motivasiya dolu oluram, amma yaxın planlara gələndə konkret addımlar düşünürəm. Deməli, bu da psixoloji məsafədən qaynaqlanır.
Bu mövzu o qədər maraqlıdı ki, bir neçə dəfə oxudum. Çünki elə özüm də bəzən eyni məsələyə bir gün başqa, o biri gün tamam fərqli baxıram. Psixoloji məsafə anlayışını indi daha yaxşı başa düşdüm. Təşəkkürlər izah üçün.
cox duz qeyd etmisiz. insan ne qeder uzaqda olursa, bir o qeder seligeli dusunur. men bunu esasen is prosesinde de hiss edirem. problem yaxin olanda daha emosional reaksiya veririk.