25 noyabr, BMT tərəfindən Qadın Zorakılığına Qarşı Mübarizə Günü kimi təyin edilib və bu tarix, dünya miqyasında qadınlara qarşı zorakılığın ciddiliyini vurğulamaq, bu mənfi sosial fenomene qarşı ictimaiyyətin diqqətini artırmaq məqsədini daşıyır. Lakin son illərdə bu cür zorakılıq hallarının artması, həm yerli, həm də beynəlxalq səviyyədə ciddi narahatlığa səbəb olub. Zorakılığın artmasının səbəbləri mürəkkəbdir və bir neçə sosial, iqtisadi və mədəni amillə əlaqəlidir. Bu yazıda qadınlara qarşı zorakılığın niyə getdikcə daha çox yayıldığına dair bəzi əsas səbəbləri analiz edəcəyik.
Cəmiyyətin cinsiyyətə söykənən stereotipləri və patriarxal struktur
Bir çox cəmiyyət, xüsusilə də inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, qadınlara qarşı zorakılığın kökləri dərindədır. Tarixi olaraq, cəmiyyətlər patriarxal strukturlara əsaslanır və qadınlar kişilərin “posesiya”sı kimi görülüb. Bu anlayış hələ də bir çox insanın düşüncə tərzində mövcuddur. Cinsiyyətə dayalı stereotiplər qadınların aşağı statusda olduğunu və kişilərin onlara hər cür zorakılıq tətbiq etməyə haqqı olduğunu düşünsələr də, bu yanaşmalar heç də özünü günümüzdə tamamilə məğlub etmiş deyil.
Patriarxal düşüncə, qadınları kişilərin hakimiyyətinə tabe edən, onların qərarlarını idarə edən və cəmiyyətdə bir çox hallarda cəzasız zorakılığa yol verən bir struktur yaradır. Bu düşüncə tərzi qadınların hüquqlarının pozulmasına, onlara qarşı fiziki və psixoloji zorakılığa yol açır.
İqtisadi bərabərsizlik və ailədaxili zorakılıq
Qadınlar, xüsusilə də iqtisadi baxımdan zəif olan ailələrdə, kişilər tərəfindən daha çox zorakılığa məruz qalırlar. Ailədaxili zorakılıq halları, qadınların özlərini və uşaqlarını maddi cəhətdən təmin edə bilməməsi nəticəsində çox vaxt artmaqdadır. Qadınların iş gücünə qatılma nisbətinin aşağı olması, onlara iqtisadi müstəqillik və güc qazandıran imkanların məhdud olması, onlar üçün zorakılıqdan çıxış yolu tapmağı çətinləşdirir.
İqtisadi bərabərsizlik, qadınların gücsüz hiss etməsinə, bu da zorakılığa qarşı müqavimət göstərmə qabiliyyətinin azalmasına səbəb olur. Zorakılığa məruz qalan qadınlar bəzən maddi asılılıq səbəbindən özlərini bu vəziyyətdən xilas edə bilmir və ya qorxudan susurlar.
Təhsilin əhəmiyyəti və cinsiyyət bərabərliyi
Təhsil, cəmiyyətin inkişafında və cinsiyyət bərabərliyinin təmin olunmasında mühüm rol oynayır. Təhsil səviyyəsinin aşağı olması, qadınların öz hüquqlarını bilməməsi və cinsiyyətə dayalı zorakılığın qarşısını almağa yönəlik tədbirlərin zəif olması zorakılıq hallarının artmasına səbəb olur. Ailə içində və cəmiyyətdə qadınların güclü və müstəqil olmaması, onları zorakılığa qarşı daha həssas edir.
Daha yüksək təhsil səviyyəsinə sahib olan qadınlar, hüquqlarını müdafiə etməyi daha yaxşı bilir, həmçinin cəmiyyətdəki bu cür hallara qarşı daha böyük müqavimət göstərir. Təhsil, qadınların öz hüquqlarını, cinsiyyət bərabərliyini və zorakılıqla mübarizə yollarını anlamaq üçün vacib bir vasitədir.
Sosial mediadan istifadə və mediada zorakılığın təsiri
Müasir dövrün ən mühüm xüsusiyyətlərindən biri sosial medianın həyatımızda böyük rol oynamasıdır. Təəssüf ki, sosial media qadınlara qarşı zorakılığı normallaşdırmaq üçün istifadə edilə bilər. Cinsiyyətə dayalı şiddət, bəzən televiziya proqramlarında, filmlərdə və ya reklamlarında pasif şəkildə təqdim edilir, bu da cəmiyyətdəki insanların zorakılığa qarşı daha az həssas olmasına səbəb ola bilər.
Sosial mediada qadınlara qarşı şiddət və ya cinsiyyətə dayalı təhqir edici ifadələrin yayılması da bu fenomenin artmasına yol açır. Belə halların təkrarlanması, zorakılığın cəmiyyətin gündəliyində normallaşmasına səbəb olur, nəticədə qadınlar özlərini təhlükədə hiss edirlər.
Pandemiya və sosial izolyasiya: Zorakılığın gizlədilməsi
COVID-19 pandemiyası, qadınlara qarşı zorakılıq hallarında ciddi artışa səbəb oldu. Evdə qalma tələbi və sosial izolyasiya dövründə, bir çox qadın zorakılığa məruz qaldı, lakin evdəki əlaqələrin bağlanması, məhdud sosial əlaqələr və cəmiyyətin hərəkətsizliyi, zorakılığın açığa çıxmasına mane oldu.
Ailə üzvləri və dostlar arasında zorakılığa məruz qalan qadınlar üçün dəstək almaq daha çətin oldu, çünki onlar yalnızlıqda və təcrid olunmuş şəkildə yaşadılar. Bu vəziyyət, qadınların zorakılıq halları ilə bağlı müraciətlərinin sayını azaldıb və nəticədə daha çox qadın zorakılıqla yaşamağa davam edib.
Hüquq sisteminin zəifliyi və qanunların icrası
Qadınlara qarşı zorakılığa qarşı hüquqi tədbirlərin zəif olması da bu problemə əlavə bir amil yaradır. Bir çox ölkələrdə qadınlara qarşı şiddətə qarşı mövcud qanunlar olsa da, onların tətbiqində ciddi boşluqlar və problemlər mövcuddur. Hüquq sistemindəki zəifliklər, cəzaların az olması və ya zorakılığa məruz qalan qadınların qorunması məsələlərindəki çatışmazlıqlar, bu cür cinayətlərin artmasına şərait yaradır.
Qanunların icrası, yalnız zorakılığın qarşısını almağa deyil, həm də zorakılığa məruz qalan qadınların yaşadığı travmaların müalicəsinə də xidmət etməlidir. Hüquq sistemindəki dəyişikliklər, cəmiyyətdə zorakılığa qarşı daha ciddi mübarizəyə səbəb ola bilər.
Nə etməliyik?
Qadınlara qarşı zorakılığın artmasının qarşısını almaq üçün cəmiyyətlər, hökumətlər və beynəlxalq təşkilatlar birgə çalışmalıdır. İqtisadi və sosial bərabərliyin təmin edilməsi, təhsil sisteminin gücləndirilməsi, hüquqi islahatların aparılması, sosial mediada zorakılığın normallaşdırılmasına qarşı mübarizə aparılması vacibdir.
Bununla yanaşı, hər birimiz bu problemi daha dərindən anlamağa və ona qarşı mübarizədə aktiv rol oynamağa borcluyuq. Qadınların hüquqlarını müdafiə etmək və zorakılığa qarşı sıfır tolerantlıq sərgiləmək, daha sağlam və bərabər bir cəmiyyətin qurulmasına töhfə verəcəkdir.
Qadınlara qarşı zorakılığa qarşı mübarizə, yalnız bir günlə məhdudlaşmamalıdır; bu, gündəlik həyatımızın bir parçası olmalı və hər bir insanın vicdanında yer tutmalıdır.
Sevda Əliyeva
Psixoloq, psixopedaqoq
“Vəhdət” Xeyriyyə Cəmiyyətinin üzvü
Qadınlara qarşı zorakılıq, dünyada hələ də gündəm olan ciddi bir problem olaraq qalır və bu məsələnin dərinliyinə enərək səbəbləri ilə bağlı detallı təhlil aparmaq çox əhəmiyyətlidir. Patriarxal strukturun və iqtisadi bərabərsizliklərin zorakılığın artmasında böyük rol oynadığını vurğulamağınız, müasir cəmiyyətin əslində hələ də çox geridə olduğunu göstərir. Həmçinin, sosial medianın zorakılığı normallaşdırması ilə bağlı verdiyiniz nümunələr çox aktualdır. Pandemiya dövründə zorakılıq hallarının artması barədə məlumat da çox vacibdir, çünki bu, heç də hər zaman açıqlanmır.
Sevda xanım yazını çox yaxşı şəkildə qələmə alıb. Təhsilin, xüsusilə qadınların təhsilinin, zorakılığa qarşı mübarizədə nə qədər vacib olduğunu vurğulamanız çox yerindədir. Təhsil qadınları həm hüquqlarını, həm də özlərinə olan inamlarını tapmağa kömək edir. Mən də məktəbdə çalışdığım üçün uşaqlara, gənclərə bu mövzuda məlumat verilməsinin əhəmiyyətini çox yaxşı başa düşürəm.
Çox təəssüf ki, bəzən zorakılığa məruz qalan qadınlar qorunmadıqlarını hiss edir və hüquq sisteminə güvənləri azalır. Qanunların tətbiqi ilə bağlı boşluqların aradan qaldırılması mütləqdir.
Sosial mediada zorakılığın normallaşdırılması məsələsinə toxunmanız çox aktual bir mövzudur. Bugün cəmiyyətin çox böyük bir hissəsi sosial mediadan təsirlənir və orada yayılan şiddətə qarşı duyarsızlaşır. Bu problemə ciddi yanaşmaq lazımdır.
Pandemiya zamanı zorakılıq hallarının artması məsələsini də çox önəmli hesab edirəm. Cəmiyyətin daxilində, xüsusən də ailələrdə olan zorakılıq hallarının ortaya çıxması daha çətinləşdi. Bu, psixoloji və sosial dəstəyin vacibliyini bir daha göstərir.
Qadınların hüquqları və zorakılığa qarşı mübarizə mövzusunda bu cür yazıların daha çox yayılmasına ehtiyac var. Məncə, bu yazı daha geniş auditoriya üçün mövzuya daha çox diqqət çəkməyə kömək edər.
Sevda xanim cox yaxsi movzulara toxunur. Hansı ki, o problemler cemiyyeti narahat edir. Gundeme uygun meseleleri diqqetde saxladigi ucun tesekkurlerimi catdirin.
Qadınlara qarşı zorakılığın artmasının səbəblərini yaxşı şəkildə analiz etmisiniz. Patriarxal düşüncə və iqtisadi bərabərsizlik məsələləri, həqiqətən də bu problemlərin əsas kökləridir. Təhsilin önəmi də çox yerindədir, çünki maarifləndirilmiş qadınlar zorakılığa qarşı daha güclü dayana bilirlər. Sosial media və pandemiyanın bu fenomeni necə gücləndirdiyi mövzusu da çox aktualdır.
Çox düzgün vurğulamısınız ki, qadınlara qarşı zorakılıq yalnız fiziki deyil, həm də psixoloji və sosial baxımdan cəmiyyətin strukturlarında dərin izlər buraxır. İqtisadi asılılıq və hüquqi boşluqlar zorakılığa qarşı mübarizənin önündəki ən böyük əngəllərdən biridir. Təhsil və hüquqi islahatlar məsələsi isə həqiqətən bu problemin qarşısını almaq üçün ən vacib addımlardır.
Sosial şəbəkələrin bu problemin artmasına necə təsir etdiyini və pandemiyanın təsirini göstərmək çox yerindədir. Hər birimiz bu problemi daha çox düşünməli və öz mübarizəmizi aparmalıyıq. Zorakılığın qarşısını almaq üçün hüquqi və sosial dəstəyi artırmalıyıq.
Zorakılığın səbəblərini analiz edərkən həm sosial, həm də iqtisadi amillərə diqqət yetirmisiniz. Sosial mediada zorakılığın normal hala gəlməsi və hüquqi islahatların zəruriliyi çox vacibdir. Cəmiyyətin bütün təbəqələri bu məsələyə daha çox diqqət yetirməli və qadınların hüquqlarını qorumaq üçün birgə mübarizə aparmalıdır.
ARADA KİSİLERİN DE MERUZ QALDIĞI ZORAKILIQDAN YAZİN
Təhsil və iqtisadi bərabərsizliklə bağlı qeyd etdiyiniz məsələlər çox əhəmiyyətlidir və bu yazı bu mövzuda müzakirələrin başlanmasına təkan verə bilər. Təşəkkürlər, Sevda xanım, belə vacib bir mövzunu gündəmə gətirdiyiniz üçün!
Sevda xanımın yazısına böyük hörmətlə yanaşıram. Qadınlara qarşı zorakılığın artmasının kökləri və səbəbləri haqqında verdiyiniz təhlil çox dəyərlidir. Cinsiyyət bərabərliyi və sosial hüquqlar məsələsinə belə dərin və peşəkar yanaşmanız çox təqdirəlayiqdir. Yazını oxuyarkən, bu problemin qarşısını almaq üçün hər birimizin nə qədər aktiv olmalı olduğumuzu bir daha anladım. Sevda xanımın fikirləri çox insana ilham verə bilər.
Cinsiyyətə dayalı zorakılığın arxasında duran sosial və iqtisadi amilləri çox düzgün bir şəkildə analiz etmisiniz.
Qadınlara qarşı zorakılıq sadəcə bir cəmiyyət problemi deyil, həm də insan hüquqları məsələsidir. Siz yazınızda bu mövzuya çox təfərrüatlı və diqqətli yanaşmısınız. Qadınların hüquqlarının pozulması və zorakılığa məruz qalmalarının əsas səbəbləri, xüsusən də patriarxal düşüncə, iqtisadi bərabərsizlik və təhsilsizlik məsələləri çox yaxşı vurğulanıb. Sevda xanımın bu yazısı, bu problemə qarşı daha çox maariflənməyə və tədbir görməyə çağırır.
Qadınlara qarşı zorakılığın artmasının arxasında yatan sosial və iqtisadi səbəbləri çox gözəl izah etmisiniz. Bu məsələyə təhsil, hüquq və sosial dəstəyin necə təsir etdiyini vurğulamağınız çox təsirli olub.