Qaraciyər bədənin ən mühüm orqanlarından biri olaraq, həyatımızın müxtəlif funksiyalarını idarə edir. Bu orqan qan təzyiqini, immun sistemini, qida maddələrinin emalını və bir çox digər həyati prosesi tənzimləyir. Lakin qaraciyərin düzgün işləməməsi ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Qaraciyər xəstəlikləri müxtəlif səbəblərdən irəli gələ bilər və hər biri fərqli müalicə yanaşmaları tələb edir. Bu məqalədə, qaraciyər problemlərinin səbəbləri, simptomları və müalicə metodları ilə bağlı geniş məlumat veriləcək.

Qaraciyər və onun funksiyaları

Qaraciyər, bədənimizin ən böyük daxili orqanıdır və bir çox vacib funksiyanı yerinə yetirir. Bunlar arasında qida maddələrinin və dərmanların emalı, zəhərli maddələrin bədəndən xaric edilməsi, qan laxtalanması üçün vacib maddələrin istehsalı, həmçinin enerji ehtiyatlarının saxlanılması da yer alır. Qaraciyər düzgün işləmədikdə, bu funksiyalar pozularaq müxtəlif sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər.

Qaraciyər problemlərinin səbəbləri

Qaraciyər xəstəlikləri müxtəlif səbəblərdən meydana gələ bilər. Ən çox rast gəlinən səbəbləri aşağıda sadalaya bilərik:

1) Viral hepatitlər

Viral hepatitlər qaraciyərin iltihabı ilə nəticələnən və ən çox rastlanan qaraciyər xəstəliklərindən biridir. Hepatit A, B, C, D və E kimi müxtəlif viruslar qaraciyər toxumalarına zərər verə bilər. Hepatit B və C xüsusilə xroniki hal alaraq qaraciyərin ciddi zədələnməsinə səbəb ola bilər.

2) Alkoqol istifadəsi

Həddindən artıq alkoqol istehlakı qaraciyər tərəfindən emal edildikdə zəhərlənməyə və iltihablanmaya səbəb olur. Uzun müddət davam edən alkoqol istifadəsi qaraciyər sirrozuna və digər ağır xəstəliklərə gətirib çıxara bilər.

3) Yağlı qaraciyər xəstəliyi (NAFLD)

Bu xəstəlik, qaraciyərdə anormal yağ yığılması ilə xarakterizə olunur. Şişmanlıq, yüksək qan təzyiqi, diabet və digər metabolik pozğunluqların nəticəsi olaraq inkişaf edə bilər. Bu xəstəlik inkişaf etdikdə, qaraciyər iltihablanaraq qaraciyər funksiyasını zəiflədə bilər.

4) Genetik xəstəliklər

Bəzi genetik xəstəliklər qaraciyər problemlərinə səbəb ola bilər. Məsələn, Wilson xəstəliyi və hemoşidoz kimi irsi xəstəliklər qaraciyənin fəaliyyətini pozur.

5) Dərmanlar və toksinlər

Bəzi dərmanlar, xüsusilə uzun müddət istifadə edilən dərmanlar qaraciyər üzərində toksik təsir göstərə bilər. Bu dərmanlar qaraciyərin funksiyalarını zəiflədir və iltihaba səbəb ola bilər.

Qaraciyər problemlərinin simptomları

Qaraciyər xəstəlikləri erkən mərhələlərdə çox sayda simptom verməyə bilər. Lakin xəstəlik irəlilədikcə aşağıdakı əlamətlər ortaya çıxa bilər:

Yorğunluq və zəiflik: Qaraciyərin funksiyalarının zəifləməsi ilə bədən enerjisini düzgün şəkildə emal edə bilmir, nəticədə daimi yorğunluq hissi yaranır.

Sarılıq: Qaraciyərin düzgün işləməməsi nəticəsində bədəndəki bilirubin maddəsi toplanır, bu da dəri və göz ağlarında saralmağa səbəb olur.

Ağrı və təzyiq hissi: Qaraciyər zədələndikdə qarın sağ tərəfində ağrı və təzyiq hissi yarana bilər.

İştahın itməsi: Qaraciyər problemləri nəticəsində iştah azala bilər.

Qanama: Qaraciyər sirrozu inkişaf etdikdə qan laxtalanması problemi yaranır, bu da asan qanama və zədələnmələrə səbəb olur.

Şişkinlik və maye yığılması: Qaraciyər xəstəlikləri nəticəsində qarında maye yığılması və şişkinlik baş verə bilər.

Qaraciyər problemlərinin müalicəsi və terapevtik yanaşmalar

Qaraciyər xəstəliklərinin müalicəsi, xəstəliyin növü və mərhələsindən asılı olaraq dəyişir. Terapevtlər qaraciyər problemlərinin müalicəsində əsasən aşağıdakı yanaşmaları tətbiq edirlər:

1) Erkən diaqnoz və müalicə

Qaraciyər xəstəliklərinin erkən mərhələlərində müalicə daha uğurlu ola bilər. Müasir tibbi texnologiyalar sayəsində, qaraciyər xəstəlikləri erkən mərhələdə aşkar edilə bilər. Hepatitlər və yağlı qaraciyər kimi xəstəliklər, doğru dərman müalicəsi ilə nəzarət altına alına bilər.

2) Pəhriz və həyat tərzi dəyişiklikləri

Qaraciyər sağlamlığını qorumaq üçün sağlam pəhriz və həyat tərzi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Alkoqol istifadəsini azaltmaq, şəkər və yağlı qidalardan çəkinmək, nizamlı idmanla məşğul olmaq qaraciyərin sağlamlığını dəstəkləyir.

3) Dərmanlar və antiviral müalicə

Qaraciyər xəstəlikləri, xüsusilə viral hepatitlər, müvafiq antiviral dərmanlarla müalicə edilə bilər. Hepatit B və C kimi xəstəliklər üçün xüsusi dərmanlar mövcuddur ki, bunlar virusun yayılmasını dayandırır və qaraciyərin bərpasını təşviq edir.

4) Psixoloji dəstək

Qaraciyər xəstəlikləri, xüsusən də xroniki xəstəliklər xəstələrdə depressiya və stress yarada bilər. Terapevtlər bu vəziyyətlərdə psixoloji dəstək verərək, xəstənin emosional vəziyyətini yaxşılaşdırmağa kömək edirlər. Psixoterapiya və digər rahatlama metodları xəstələrin müalicə prosesinə müsbət təsir göstərə bilər.

5) Cərrahi müdaxilələr

Bəzi hallarda, qaraciyər xəstəlikləri o qədər irəliləmiş ola bilər ki, yalnız cərrahi müdaxilə ilə müalicə mümkündür. Qaraciyər sirrozu və ya qaraciyər çatışmazlığı hallarında qaraciyər transplantasiyası lazım ola bilər.

Qaraciyər xəstəlikləri ciddi və həyat təhlükəsi yaradan xəstəliklərdir. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə qaraciyər funksiyalarını qorumaq mümkündür. Həyat tərzi dəyişiklikləri, pəhriz, dərmanlar və psixoloji dəstək qaraciyər xəstəliklərinin idarə edilməsində mühüm rol oynayır. Xəstələrə terapevtik yanaşmaların tətbiqi, həm fiziki, həm də emosional baxımdan onların vəziyyətini yaxşılaşdırmağa kömək edir. Bu səbəbdən, qaraciyər sağlamlığının qorunması və müalicə üsullarının düzgün seçilməsi çox vacibdir.

Nərminə Abbasova

MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin təsisçisi və baş həkimi, terapevt, ailə həkimi

(Həkimlə əlaqə saxlamaq istəyənlər Əhməd Rəcəbli 207-də yerləşən MayoMed klinikasına müraciət edə (TEL: (012) 464 86 93; 464 86 94; 464 86 95) və ya  (051) 866 02 20; (051) 567 66 96 mobil nömrələri ilə birbaşa Nərminə Abbasova ilə əlaqə saxlaya bilərlər.)