Hər bir insanın dünyaya baxışı və ətraf mühitə reaksiyası fərqlidir. Bu fərqliliklər, bəzən, fərdin sosial və psixoloji inkişafına təsir edə bilər. Sensor pozuntu, yəni beyindəki sensor inteqrasiyanın düzgün işləməməsi, xüsusilə uşaqlarda daha çox rast gəlinən bir problemdir. Bu vəziyyət, uşağın dünyaya baxışına, ətrafına necə reaksiya verdiyinə və cəmiyyətlə  əlaqə qurmasına birbaşa təsir edir.

Sensor inteqrasiya nədir?

Sensor inteqrasiya, beynin fərqli sensor məlumatları (görmə, eşitmə, toxunma, dad, qoxu, hərəkət və bədənin mövqeyi ilə bağlı məlumatlar) düzgün şəkildə emal etməsi və bu məlumatlara uyğun davranışların ortaya çıxması prosesidir. Bu inteqrasiya, uşağın ətraf mühiti düzgün qavrayıb ona uyğun reaksiya verməsi üçün çox vacibdir.

Sensor pozuntular və cəmiyyətə adaptasiya çətinlikləri

Sensor pozuntularına malik olan uşaqlar, gündəlik həyatlarında bir çox çətinliklərlə üzləşə bilərlər. Bu uşaqlar, bəzən işıqlara, səs-küyə, təzyiqə və ya digər ətraf mühit faktorlarına həssas ola bilərlər. Həddindən artıq həssaslıq və ya qeyri-kafi reaksiyalar onların cəmiyyətə adaptasiya etmələrini çətinləşdirir.

Məsələn, bir uşaq ətrafdakı səs-küylərə və ya parlaq işıqlara həddindən artıq həssas ola bilər. Bu, onun məktəbdə və ya sosial mühitdə uyğun davranışlar sərgiləməsini çətinləşdirə bilər. Belə uşaqlar, çox vaxt ya özlərinə qapanar, ya da hiperaktiv və diqqətsiz olurlar.

Sensor pozuntunun təsiri:

Fiziki və emosional çətinliklər: Sensor pozuntuları olan uşaqların bir çoxu, fiziki ağrılar və narahatlıqlar yaşayırlar. Bu da onların gündəlik həyatlarında narahatçılıq, gərginlik və emosional çətinliklər yaradır.

Təhsil və məktəb həyatı: Müəllimlər və məktəb işçiləri, sensor pozuntularına sahib olan uşaqlarla iş zamanı əlaqə qurarkən xüsusi diqqət göstərməlidir. Çünki bu uşaqların diqqətini cəlb etmək və onlara doğru şəkildə təhsil vermək daha çətin ola bilər.

Sosial münasibətlər: Sosial vəziyyətlərdə uyğun davranışlar sərgiləmək, bu uşaqlar üçün daha mürəkkəb ola bilər. Onlar, başqalarından fərqli olaraq, bəzən sosial qaydaları, jestləri və ifadələri düzgün anlaya bilmirlər. Bu, onlarda təcrid olunma hissi yarada bilər.

Sensor inteqrasiyanın təlimi və terapiyası

Sensor pozuntuları olan uşaqlar üçün ən effektiv yanaşma sensor inteqrasiya terapiyasıdır. Sensor inteqrasiya terapiyası, uşağın sensor məlumatları daha yaxşı işləyə bilməsi üçün uyğun mühit və təlimatlar təqdim edir. Terapiya, uşağın bədəninin və ətraf mühitin müxtəlif stimullara qarşı düzgün reaksiya verməsini təmin etməyə yönəlir.

Bu terapiya, uşaqların qavrayışını və motor bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün oyunlar və fəaliyyətlərdən istifadə edir. Məsələn, bəzi oyunlar uşağın balansını və hərəkət koordinasiyasını inkişaf etdirmək, bəziləri isə ətraf mühitin müxtəlif stimullarına qarşı həssaslığını azaltmaq məqsədini güdür.

Cəmiyyətə adaptasiya və uğurlu inkişaf

Sensor pozuntularına malik uşaqların cəmiyyətə adaptasiya etməsi, uyğun mühitlərdə və onlara dəstək verən insanlarla mümkündür. Valideynlər, müəllimlər və digər yetkinlər, uşağa xüsusi yanaşaraq onun ehtiyaclarını anlamağa və ona uyğun dəstək göstərməyə çalışmalıdırlar.

Məktəb və sosial mühitdə dəstək: Məktəblərdə sensor pozuntuları olan uşaqlar üçün xüsusi proqramlar hazırlanmalıdır. Bu proqramlar uşağın təhsilini daha əlçatan və rahat edə bilər. Müəllimlər, uşağın müxtəlif stimullara qarşı həssaslıq dərəcəsini nəzərə alaraq dərsləri uyğunlaşdırmalıdırlar.

Valideyn dəstəyi: Valideynlər, uşaqlarının fərdi xüsusiyyətlərini başa düşməli və onlara evdə dəstək olmalıdırlar. Bu dəstək, uşağın sensor tələblərinə uyğun olan mühitin yaradılması ilə mümkündür. Məsələn, çox səsli və ya parlaq işıqlı mühitlərdə uşağın rahat olmasını təmin etmək üçün bəzi dəyişikliklər edilə bilər.

Cəmiyyətin rolu: Cəmiyyətin ümumi yanaşması da böyük əhəmiyyət kəsb edir. Sensor pozuntuları olan uşaqların daha inkluziv və dəstəkləyici bir mühitdə inkişaf etməsi üçün hər kəsin anlayışlı olması vacibdir.

Sensor pozuntuları və cəmiyyətə adaptasiya məsələsi, sadəcə fərdi deyil, cəmiyyətin bir problemdir. Bu məsələnin həlli, yalnız peşəkar dəstək ilə deyil, eyni zamanda cəmiyyətin və ailənin dəstəyilə mümkündür. Sensor inteqrasiya terapiyası və xüsusi yanaşmalar, bu uşaqların daha rahat və uğurlu bir həyat sürmələrinə imkan tanıyır. Onlara verilən dəstək və sevgi, onların inkişafını təşviq edir və cəmiyyətlə daha sıx əlaqələr qurmalarına kömək edir.

Gültəkin Səhhət

Psixoloq

Sensor inteqrasiya üzrə təlimçi

(Mütəxəssislə psixoloq_gultekinsehet adlı instagram hesabı üzərindən və həmçinin 055 224 25 90 mobil nömrəsi vasitəsiylə əlaqə saxlaya bilərsiniz.)