Bu yaxınlarda rus taxıl istehsalçıları pərakəndə satış şəbəkələrinə noyabr ayında qarabaşaq yarması, yulaf və dənli bitkilərin qiymətlərini 10-20% artıracaqları barədə xəbərdarlıq etdilər. Bu, bir sıra amillərlə, o cümlədən xammal, qablaşdırma, mineral gübrələr, yanacaq və inflyasiya dəyərinin artması ilə əlaqədardır. Rusiya Federasiyasında qarabaşaq yarmasının əsas tədarükçüsü olan Altayda məhsul yığımı ilə bağlı problemlər də qiymət artımının səbəbləri sırasındadır. Eyni zamanda, oktyabrın ikinci yarısına qədər bu ölkə keçən ilə nisbətən 22 min ton daha çox qarabaşaq yarması yığdı.
Əgər ixracatçı ölkədə bu məhsulun maya dəyəri qalxırsa, o zaman bizdə də onun qiymətinin artması qaçılmazdır. MDB ölkələrində, o cümlədən Azərbaycanda qarabaşaq strateji məhsul sayılır və onun bahalaşması əhalinin böyük bir hissəsi üçün ağrılıdır. İndi qablaşdırmada 800 qram qarabaşaq yarmasını orta hesabla 3-4 manata almaq olar. Çəki ilə satılanlar bir az ucuzdur – 2 manatdan bir qədər çox.
Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayevin dediyinə görə, qiymət artımı ilk növbədə onunla bağlıdır ki, indi bir çox iş adamları pandemiya zamanı uğradıqları ziyanı kompensasiya etməyə çalışırlar: “Bizdə Rusiya qiymətlərinin üzərinə ən azı 30 faiz qoyulur, çünki gömrük rüsumları da nəzərə alınmalıdır. Mənim hesablamalarıma görə, Azərbaycanın qarabaşağa tələbatı 110-120 min ton təşkil edir. Buraya təkcə mülki əhalinin deyil, ordunun da bu məhsula olan ehtiyacları daxildir və qiymət qalxarsa, onun istehlakını azaltmaq lazım gələcək”.
Ekspert bildirir ki, qarabaşaq bahalaşarsa, ondan tez-tez istifadə edənlərin – şəkər xəstələrinin, pensiyaçıların xərcləri artacaq: “Əvvəllər bəzi kəndlərdə, xüsusən Gədəbəy rayonunun Saratovka kəndində və İsmayıllı rayonunun İvanovka kəndində qarabaşaq yarması becərilirdi. Bu qidaya olan tələbatın həcmini nəzərə alsaq, Azərbaycanda qarabaşaq istehsal etmək, ən azı daxili bazarın tələbatını ödəmək üzərində çalışmaq lazımdır”.
“Vaxtilə Xəzərətrafı təsərrüfatlarının inkişafı layihəsi həyata keçirilirdi və Xaçmaz rayonunda fermerlərdən biri qarabaşaq balı əldə etmək üçün qarabaşaq əkmişdi. Təcrübə uğurlu alındı, belə ki, qarabaşaq yarmasının yetişdirilməsi üçün iqlim kifayət qədər münasibdir. İqlim dəyişdiyi üçün ölkənin müxtəlif bölgələrində, o cümlədən Qarabağda qarabaşaq yarması əkinini təcrübədən keçirmək lazımdır. Planlaşdırmanın olmaması səbəbindən müxtəlif problemlər ortaya çıxır. Buna görə də ən azı beş il qabağı düşünmək lazımdır”, – deyə Ağayev vurğulayır.
Azad İstehlakçılar Birliyinin rəhbəri Eyyub Hüseynov da AYNA-ya şərhində Rusiyada qarabaşaq və yulafın bahalaşmasının Azərbaycan bazarına mənfi təsir edəcəyini deyib: “Ölkəmizdə bu məhsulların qiyməti, təxminən 20% artacaq. Bu, ilk növbədə aztəminatlı vətəndaşlara, xüsusən də pensiyaçılara təsir edəcək. Keyfiyyətsiz, istifadə müddəti bitmiş taxıl məhsulları dərhal bazarda peyda olacaq. Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi daha çox işləməli olacaq”.
“Qeyd etmək istərdim ki, bəzən biznes strukturları özləri təchizatçı qarşısında öhdəliklərinə görə qiymətləri aşağı salır. Amma dövlət dənli bitkilərin qiymətinin artmasının qarşısını alacaq addımlar atmalıdır. Bunun üçün onun inzibati rıçaqları var. Məsələn, bu, belə məhsulların idxalçıları üçün rüsum və vergiləri azalda bilər”, – deyə həmsöhbətimiz fikrini tamamladı.
Elya Belskaya
