İlk növbədə stress insan orqanizminin hər hansı təhlükə qarşısında reaksiyası kimi ifadə edilir. Bədəndəki sinir sistemi təhdid edildiyi zaman bütün hərəkətləri, xüsusən də adrenalini yerinə yetirmək üçün bədənin qıcıqlandırıcılarını aktivləşdirərək stress hormonları ifraz etməyə başlayır və təhlükəyə bu şəkildə reaksiya verir. Stress bəzi hallarda həyatı xilas edə bilsə də, gündəlik stress baxımından pis nəticələrə səbəb ola bilər.
Stress simptomları
Stress əlamətləri çox vaxt insandan insana dəyişir. Üstəlik, 4 fərqli kateqoriyada qiymətləndirilən stress əlamətləri zehni, emosional, davranış və fiziki əlamətlər olaraq qeyd olunur
Zehni stress əlamətləri; diqqəti cəmləyə bilməmək, yalnız mənfi cəhətləri görmək, pis qərarlar qəbul etmək.
Emosional stress əlamətləri; psixi pozğunluq, depressiya, bədbəxtlik, əsəbilik, qəzəb, çaşqınlıq, ani partlayışlar.
Stressin fiziki əlamətləri; ağrılar, ishal, qəbizlik, ürəkbulanma, baş ağrısı, cinsi istəyin azalması, tez-tez qrip və soyuqdəymə.
Davranış əlamətləri bunlardır; çox yemək, insanlardan uzaq durmaq, istirahət üçün siqaret və spirt kimi vərdişlər əldə etmək, dizlərdə titrəmək, dodaqlarını dişləmək.
Stress əlamətləri də stressin nəticələri kimi qiymətləndirilə bilər, bəzi xəstəliklər də stressin xəbərçisi ola bilər.
Stressin səbəbləri
Xarici və daxili amillərin yaratdığı stressə bəzi nümunələr göstərmək; Fərdin sıx iş həyatı, mürəkkəb həyatı, ailə problemləri, boşanma prosesi və bir çox başqa vəziyyətlər həddindən artıq stressin səbəbi kimi göstərilə bilər.Stressin daxili və xarici mənbələrini araşdırmaq lazımdırsa; Həyatda böyük dəyişikliklər, iş həyatı və ya məktəb, çətin münasibətlər, maddi problemlər, uşaqlar və ailə kimi vəziyyətlər stressin xarici faktorları hesab olunur. Pessimizm, xroniki narahatlıq, , sərt düşüncə, mükəmməllik, qeyri-real gözləntilər və mənfi öz-özünə danışıq daxili stressin səbəbləridir.
Əgər öhdəsindən gələ bilmirsinizsə, o zaman psixoloqdan dəstək ala bilərsiniz.
Stresslə mübarizə aparmağın ən yaxşı yollarından biri idman və məşqlərdir. Amma nə etsə də stressdən xilas ola bilməyən insanlar üçün ən etibarlı həll mütəxəssisdən peşəkar dəstək almaqdır. Bu cür vəziyyətlərdə xidmət göstərən klinik mütəxəssislər xəstələrinin problemlərini müəyyən edərək müalicə üsulunu təyin edə bilərlər.
Zümrüd Haqverdiyeva
Special School Məktəb tipli Reabilitasiya Mərkəzinin psixoloqu
