Narahatlıq və ya təşviş pozuntusu əsassız olaraq güclü, idarəolunmaz narahatlıq və qorxu hissləri ilə müşayiət olunan bir sıra patoloji vəziyyətlərdir.
Zaman zaman narahatlıq hiss etmək normaldır. Bu, insan beyninin stresə reaksiya verməsi və bizi potensial təhlükə barədə xəbərdar TƏŞVİŞ VƏ YA NARAHATLIQ etməsidir. Məsələn, bir yetkin işdə problemlə qarşılaşdıqda, imtahandan əvvəl bir tələbə narahat oluruq,çox vaxt vacib qərar qəbul etməzdən əvvəl narahat oluruq və s.
✓Epizodik narahatlıqdan fərqli olaraq, narahatlıq pozuntusu bir insanın davamlı, hədsiz dərəcədə narahatlıq və qorxu hiss etdiyi bir vəziyyətdir. Həddindən artıq narahatlıq işdən, məktəbdən, yığıncaqlardan və digər ictimai fəaliyyətlərdən qaçmağa səbəb ola bilər. Təşviş-depressiv pozuntu, xəstədə həm narahatlıq, həm də depressiyanın simptomları və əlamətləri təxminən bərabər olduğu zaman patoloji vəziyyətdir . Müalicə edilməzsə, bu vəziyyət özünə zərər yetirməyə səbəb ola bilər. Təşviş pozuntusu yaşından asılı olmayaraq həm qadınlarda, həm də kişilərdə baş verir.
Narahatlıq və ya təşviş pozuntusunun səbəbləri nələrdir?
Belə ki, patoloji vəziyyətə nəyin səbəb olduğu hələ də dəqiq bilinmir. Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, xəstəliyin inkişafında bir neçə faktorun birləşməsi rol oynayır. Həkimlərin və psixiatrların diaqnozlarına istinadən səbəblər müxtəlifdir
-genetik səbəblər;
-nörotransmitterlərin balanssızlığı – mərkəzi sinir sisteminin fəaliyyətindən məsul olan maddələr;
-ekoloji stress ;
-mənfi həyat təcrübələri – məsələn, qohumun ölümü, hücum, uşaq istismarı;
-alkoqoldan sui-istifadə ;
-narkotik istifadəsi və çıxarılması;
-psixoaktiv maddələrin istifadəsi.
-depressiya kimi psixiatrik pozğunluqların tarixi;
-ağır xroniki xəstəlik;
-uşaqlıqda utancaqlıq;
-Özünə inanmayan
-Ümumiləşdirilmiş narahatlıq pozğunluğu. Xəstə az və ya heç bir səbəb olmadan həddindən artıq, qeyri-real narahatlıq hiss edir.
-Uşaqlarda ailədən, yaxınlarından və ya evdən ayrılma nəticəsində yaranan narahatlıq pozuntusu
-Panik pozuntu. Xəstə çaxnaşma hücumuna səbəb olan qəfil güclü qorxu hiss edir. Panik atak zamanı sizdə tərləmə, sinə ağrısı və ürək döyüntüsü, həmçinin nəfəs darlığı hissi yarana bilər.
-Sosial fobiya gündəlik sosial vəziyyətlərlə bağlı hədsiz bir narahatlıq və utancaqlıqdır. Xəstələr başqalarının onlar haqqında nə düşündüklərindən narahatdırlar,utanacaqlarından və ya lağa qoyulacaqlarından narahatdırlar.
-Spesifik fobiyalar. Xəstə müəyyən şərtlərdə güclü qorxuya malikdir, məsələn, yüksəklik qorxusu.
-Aqorafobiya. Xəstənin açıq yerlərdən, izdihamlı yerlərdən güclü qorxusu var. Məsələn, ictimai nəqliyyatda, təyyarədə, izdihamda və s.
Seçici mutizm nitq qabiliyyətinin situasiya itkisidir. Bu tip narahatlıq pozğunluğu uşaqlarda baş verir. Uşaqlar ailə üzvləri ilə normal ünsiyyət qururlar, lakin ictimai yerlərdə, məsələn, uşaq bağçasında danışmırlar.
✓Təşviş pozunyusunun simptomları və əlamətləri
Əsas simptom həddindən artıq qorxu və ya narahatlıqdır. Konsentrasiya və yuxu pozuntusu da ola bilər.
✓Ümumi simptomlar bunlardır:
-Təlaş
-Əzab
-Təhlükə hissi
-Yuxu problemləri
-Narahatlıq
-Qorxu
-Hava çatışmazlığı hissi
-Ürək döyüntüsünün sürətləndirilməsi
-Konsentrə ola bilməməsi;
-Qorxuya səbəb olan obyektlərdən və ya yerlərdən qaçınmaq.
Narahatlıq və ya təşviş pozuntusuna qoyulan diaqnozlar xəstənin sorğu-sualına və pozuntunun əlamətlərinə və simptomlarına əsaslanır. Yalnız həkim mövcud klinik təlimatlara əsaslanaraq narahatlıq pozuntusu üçün düzgün müalicəni tövsiyə edə bilər. Müəyyən bir xəstəyə uyğun düzgün müalicə planını hazırlamaq bir az vaxt tələb edə bilər. Əksər insanlar üçün metodların birləşməsi ən yaxşı nəticə verir. Həkimin diaqnoza uyğun təyin etdiyi dərman preparatları xəstənin öz emosiyalarını idarə edə bilməsini təmin edir.
✓Psixoterapiya. Bu, xəstəyə emosiyaların davranışlarına necə təsir etdiyini öyrənməyə kömək edən bir məsləhət növüdür. Təcrübəli psixi sağlamlıq mütəxəssisi xəstənin düşüncələrini və hisslərini dinləyəcək və danışacaq, həmçinin onları anlamaq və narahatlıqla mübarizə yollarını təklif edəcək.
✓Koqnitiv davranış terapiyası. Psixoterapiyanın bu ümumi forması xəstəyə mənfi və ya panikaya səbəb olan düşüncə və davranışları müsbətə çevirməyi öyrədir. Xəstə qorxulu vəziyyətlərə diqqətlə yanaşmağı və narahat olmadan onlarla necə davranmağı öyrənir.
Xəstəyə narahatlıq əlamətlərini idarə etməyə kömək edə biləcək bir sıra məsləhətlər var:
Xəstəliyiniz haqqında bacardığınız qədər çox şey öyrənin. Sizi maraqlandıran sualları həkimə verməkdən çəkinməyin.
Müalicə planınıza sadiq qalın.
Qəhvə, çay, tərkibində kofein olan enerji içkilərinin qəbulunu azaldın.
Alkoqol içməyin.
Düzgün yeyin və idman edin. Qaçış və ya velosiped sürmə kimi sürətli aerobik məşq xroniki stresslə mübarizə aparmağa və əhvalınızı yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər.
Yatmaq üçün vaxt ayırın.
İstirahət etməyi öyrənin.
Meditasiya ilə məşğul olun.
Qeydlər apararaq günün sonunda fikirlərinizi və təəssüratlarınızı yazın. Bunun sizə nə qədər rahatlamağa və daha tez yuxuya getməyinizə kömək edəcəyinə təəccüblənəcəksiniz.
Mənfi düşüncələrinizi idarə edin.
televiziya, radio, sosial şəbəkələrdə mənfi məlumat axınını məhdudlaşdırın və müsbət məlumat axınını artırmağa çalışın.
Həyatı sevin və gözəlliklərin axtarışına çıxın,Və sonda “NUR GÜNƏŞ KİMİ HƏYATINIZA İŞIQ SAÇSIN”
Psixoloq, refleksoloq Fazilə Camalova
